Ο τρίτος δρόμος που εκφράζει η Πολιτική Οικολογία, χωρίς τον «σφιχτό εναγκαλισμό» του κομματικού κράτους. Με εμπιστοσύνη στον πολίτη!
Το 1990, η κομουνιστική πραγματικότητα που κυριαρχούσε σε πολλά μέρη του κόσμου έφτασε στο τέλος της. Η πτώση του υπαρκτού κομουνισμού, άνοιξε το δρόμο για την επικράτηση της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, η οποία επηρέασε σημαντικά τις οικονομικές και πολιτικές δομές παγκοσμίως. Η παγκοσμιοποίηση αυτή έφερε μαζί της την ταχύτατη ανάπτυξη της τεχνολογίας, την αύξηση του εμπορίου και την ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας. Ωστόσο, καθώς οι δεκαετίες προχωρούσαν, άρχισαν να εμφανίζονται όλο και περισσότερο οι αρνητικές συνέπειες του ανεξέλεγκτου καπιταλισμού με την αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων, την περιβαλλοντική καταστροφή και την κλιματική κρίση. Τελικά τη συνολική υποβάθμιση της ποιότητας ζωής όλων μας.
Σήμερα, μετά και την εκλογή Τράμπ, αλλά και την άνοδο παγκοσμίως εθνικιστικών πολιτικών, βλέπουμε ότι και η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση βρίσκεται στο τέλος της. Με την επαναφορά του προστατευτισμού και την αύξηση του εθνικισμού. Ειδικά στη χώρα μας, η κυβέρνηση εφαρμόζει όλο και πιο αυταρχικούς τρόπους διακυβέρνησης.
Οι πολίτες ανά τον κόσμο αναζητούν νέες λύσεις και προσεγγίσεις για τα πιεστικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Στην αναζήτηση αυτή, αναδύεται μια «νέα» πολιτική προοπτική: η πολιτική οικολογία. Η πολιτική οικολογία , με τη συνολική πολιτική της πρόταση, δίνει έμφαση στην Κοινωνική Οικονομία και Κυκλική Οικονομία και την αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση. Η ανθρωπότητα έχει έτσι τη δυνατότητα να δημιουργήσει ένα μέλλον όπου η ευημερία, η δικαιοσύνη και η αειφορία θα είναι οι κύριες αρχές της κοινωνικής και ατομικής ανάπτυξης.
Διαφέροντας ριζικά αυτή η στόχευση από τη σημερινή καθιερωμένη καπιταλιστική προσέγγιση περί οικονομικής ανάπτυξης, που βασίζεται στην υπερκατανάλωση και στην κατασπατάληση πόρων. Ευνοώντας την συγκέντρωση πλούτου και δύναμης σε όλο και λιγότερους ανθρώπους.
Αλλά διαφέρει και από τον προοδευτικό πόλο πολιτικής, που εξαντλεί την παρέμβασή του στις βασικές δομές της οικονομίας, με την κρατικοποίηση αυτών των δομών και την διοίκησή τους από κομματικούς αξιωματούχους. Χωρίς ουσιαστικά να έχει σχέδιο για τη ριζική αλλαγή αυτών των δομών.
Ας αναφερθούμε λοιπόν στις βασικές αρχές της Πολιτικής Οικολογίας.
Η Κοινωνική Οικονομία, στοχεύει στη στήριξη μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, στον πρωτογενή τομέα παραγωγής και τη βιοτεχνία. Επιδιώκει να δημιουργήσει ένα πλαίσιο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, όπου οι άνθρωποι συνεργάζονται για το κοινό καλό. Βασίζεται στην αρχή της αλληλεγγύης της συνεργασίας της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Με τη βιωσιμότητα στο επίκεντρο των πολιτικών της, υποστηρίζει την ανάγκη για αποκέντρωση και διαφοροποίηση του συστήματος παραγωγής, μεταποίησης και κατανάλωσης σε μικρότερη κλίμακα (τοπική οικονομία) και σε περισσότερες από μία εναλλακτικές.
Η Κοινωνική Οικονομία δίνει τη δυνατότητα στους αγρότες και γενικά τους παραγωγούς να ενώσουν τις δυνάμεις τους μέσω συνεταιρισμών και άλλων συλλογικών σχημάτων. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούν να παραχθούν ποιοτικά προϊόντα, να μειώσουν το κόστος παραγωγής, να βελτιώσουν την πρόσβαση σε αγορές και να ενισχύσουν την διαπραγματευτική τους θέση έναντι των μεγάλων διαμεσολαβητών. Επιπλέον, η συνεργασία αυτή τους επιτρέπει να επενδύσουν σε βιώσιμες πρακτικές και τεχνολογίες που σέβονται το περιβάλλον, και προάγουν την βιοποικιλότητα.
Ένα παράδειγμα τέτοιων πρωτοβουλιών μπορεί να είναι οι ακηδεμόνευτες αγροτικές συνεταιριστικές ενώσεις, οι οποίες δίνουν τη δυνατότητα στους μικρούς παραγωγούς να ενώσουν τις δυνάμεις τους για την από κοινού πώληση των προϊόντων τους, την από κοινού αγορά πρώτων υλών και την ανάπτυξη κοινών υποδομών, όπως αποθήκες, εγκαταστάσεις επεξεργασίας και δημοπρατήρια . Η ανάπτυξη ενός πιο βιώσιμου και δίκαιου πρωτογενούς τομέα, ενισχύει την εξοικονόμηση και την ισοκατανομή των πόρων, την ανάπτυξη της βιοτεχνίας και την διακίνηση προϊόντων. Με αυτόν τον τρόπο, εξασφαλίζεται επίσης ο έλεγχος της ποιότητας των προϊόντων και μεγαλύτερη σταθερότητα στις τιμές και τελικά την βιώσιμη ευημερία όλων μας.
Συνεπώς, η Πολιτική Οικολογία, δέχεται τον παρεμβατικό χαρακτήρα του κράτους με ρόλο ρυθμιστικό . Χωρίς όμως το σφιχτό εναγκαλισμό του κομματικού κράτους στην οικονομική δραστηριότητα. Μόνο αρνητικά έχει φέρει στους Έλληνες η κομματική νομενκλατούρα, όταν διαχειρίζεται με κύριο προσόν την κομματική ταυτότητα, τον τραπεζικό τομέα, τις μεγάλες δημόσιες επιχειρήσεις αλλά και τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας.
Δεν αντιτίθεται η Πολιτική Οικολογία σε υπάρχουσες δομές μεταποίησης και παραγωγής που υπάρχουν στη χώρα μας. Σαφώς όμως πρέπει να γίνει σημαντικότατη ανακατανομή των Εθνικών και Κοινοτικών επιδοτήσεων προς τον πρωτογενή τομέα παραγωγής και μεταποίησης προϊόντων. Με εθνικό σχεδιασμό, διαφάνεια, αντικειμενικότητα αλλά και πολιτικές στήριξης αυτών.
Ο άλλος πυλώνας, η Κυκλική Οικονομία, προάγει την ανακύκλωση και την επαναχρησιμοποίηση των πόρων. Μειώνοντας έτσι τα απόβλητα -που σήμερα πνίγουν κυριολεκτικά τον πλανήτη- και γενικά την περιβαλλοντική επιβάρυνση. Με στόχο την εξοικονόμηση πόρων και τη μείωση της υπερκατανάλωσης. Σήμερα από όλα τα βιομηχανικά προϊόντα που παράγονται, το 80% αυτών έχει χρόνο χρήσης ως έξι μήνες. Οι άνθρωποι σήμερα, χρησιμοποιούμε διπλάσιους πόρους κάθε χρόνο από όσους μας αναλογούν. Χρησιμοποιούμε τους πόρους που ανήκουν στις επόμενες γενιές.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Πολιτική Οικολογία θέτει ως προτεραιότητα το σεβασμό στο περιβάλλον και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Αναγνωρίζοντας τη σημασία των οικοσυστημάτων για την επιβίωση και την ευημερία μας. Επιδιώκει να αναπτύξει βιώσιμες πρακτικές που προστατεύουν τον πλανήτη και όλους τους κατοίκους της. Έτσι μπορεί να συμβάλει στην ευημερία των πολιτών, βάζοντας σε δεύτερο πλάνο τους οικονομικούς δείκτες ανάπτυξης που χρησιμοπούνται σήμερα.
Σημαντικοί θεωρητικοί της πολιτικής οικολογίας είναι οι Νίκολας Γκεοτζέσκου-Γκόγκεν, Ιβάν Ίλιτς, Αντρέ Γκορζ. Αυτοί οι θεωρητικοί έχουν συμβάλει σημαντικά στην κατανόηση των σχέσεων μεταξύ φυσικού περιβάλλοντος και ανθρώπινων κοινωνιών.