Μπορεί σήμερα η Τοπική Αυτοδιοίκηση να αποτελέσει αντίβαρο στη υγειονομική και οικονομική κρίση;

Άρθρο του Παναγιώτη Στασινού* στην διαδικτυακή εφημερίδα «Περίπτερον»

Αναμφίβολα διανύουμε μια περίοδο μεγάλης κρίσης για το κράτος και κατ´ επέκταση την Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Τα δέκα μνημονιακά χρόνια ακολούθησε μια κυβέρνηση που το πρώτο που έπραξε ήταν να ακυρώσει την απλή αναλογική και τη δυνατότητα ουσιαστικής εκπροσώπησης των πολιτών στα κέντρα λήψης των αποφάσεων, ενώ η υγειονομική κρίση ανέδειξε όλες εκείνες τις διαχρονικές ανεπάρκειες του υγειονομικού μας συστήματος αλλά και της πολιτικής διαχείρισης σε περιόδους μεγάλων κρίσεων.

Σε αυτό το δυστοπικό περιβάλλον που μεταβάλλεται συνεχώς ο πολίτης έχει όσο ποτέ άλλοτε την ανάγκη για ουσιαστική αρωγή από Αυτοδιοίκηση και Πολιτεία που σε συνεργασία θα πρέπει να αλλάξουν και αυτές και να παρακολουθούν με εγρήγορση και αποτελεσματικότητα τις εξελίξεις.

Θα μπορούσε σε αυτό το περιβάλλον η Τ.Α. να αναλάβει αυξημένες πρωτοβουλίες και να ασκήσει δημοσιονομικά καθήκοντα ως ένα πρώτο βήμα ουσιαστικής αποκέντρωσης και να ξεφύγει έτσι από τον, έως τώρα, βαθύ εναγκαλισμό του κράτους;

Αυτό σίγουρα θα έδινε ένα αυξημένο κύρος στο θεσμό και βέβαια περισσότερες αρμοδιότητες στον ίδιο τον πολίτη αφού αυτός θα είχε μεγαλύτερη συμμετοχή σε θέματα που τον αφορούν. Η διοίκηση θα ήταν σε άμεση και διαρκή επαφή με το δημότη, τα έργα που θα βελτιώσουν τη καθημερινότητα θα ελέγχονται καλύτερα και θα διαμορφώνονται ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε περιοχής, οι πόροι θα αξιοποιούνται ορθολογικά και βέβαια θα είμαστε έτσι πιο κοντά σε αυτό που ονομάζουμε Άμεση Δημοκρατία.

Το παραπάνω μοντέλο, της ύπαρξης δηλαδή μιας δυναμικής Τ.Α., έχει ήδη προταθεί από οικονομολόγους αλλά και κοινωνιολόγους, ως προϋπόθεση ανάπτυξης μιας χώρας αφού αυτό που ονομάζουμε ανάπτυξη προϋποθέτει τη σύνθεση δραστηριοτήτων τοπικού επιπέδου.

Μέσα στη κρίση του COVID-19 πολλοί ήταν οι δήμοι που με δική τους ευθύνη στήριξαν τους δημότες. Πολλά ήταν τα παραδείγματα ανά την Ελλάδα.

• Οι Κοινωνικές Υπηρεσίες αναδιοργανώθηκαν και έγιναν πιο αποτελεσματικές, υπήρξαν συνεργασίες με υγειονομικούς φορείς (Νοσοκομεία, Ιατρικοί Σύλλογοι, Ερυθρός Σταύρος κλπ) και δημιουργήθηκαν έτσι δίκτυα που ανέλαβαν να στηρίξουν τους ευάλωτους συμπολίτες μας.
• Πολλές ψηφιακές υπηρεσίες μπήκαν σε λειτουργία ώστε να προσφέρονται γρήγορα και από απόσταση όσες υπηρεσίες ταλαιπωρούσαν γραφειοκρατικά στο παρελθόν τους δημότες.
• Έγιναν πολλές βελτιώσεις κτηριακών υποδομών με βάση και τα υγειονομικά πρωτόκολλα σε βρεφονηπιακούς Σταθμούς, νηπιαγωγεία και σχολικά κτήρια.
• Οι Υπηρεσίες Καθαριότητας και οι Σχολικές Επιτροπές ανέλαβαν να κρατήσουν καθαρά τα σχολεία με δικές τους προσλήψεις, την ίδια ώρα που το Υπουργείο μείωνε πανελλαδικά το προσωπικό της καθαριότητας.

Το πιο σημαντικό όμως κατά τη γνώμη μου είναι πως επαναπροσδιορίζεται πλέον η σχέση δημότη με τη δημοτική Αρχή  με ότι αυτό συνεπάγεται για τη ζωή και το μέλλον κάθε περιοχής, αλλά και για την πολυπόθητη αλλαγή νοοτροπίας του κάθε πολίτη προς το συλλογικό και όχι προσωπικό συμφέρον.

Αναμφισβήτητα όμως δεν θα αλλάξουν πολλά από τη σημερινή πραγματικότητα αν δεν υπάρξει αύξηση των πόρων προς την Τ.Α.

Η διεκδίκηση πόρων την «επόμενη» ημέρα θα πρέπει να είναι διαρκής και στοχευμένη για:

• το νέο ΕΣΠΑ, στο οποίο θα πρέπει να υπάρχει αυξημένη διεκδίκηση από τους ΟΤΑ και να κατευθύνεται στις πραγματικές τους ανάγκες.
• αύξηση των πόρων από το πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.
• αύξηση των τακτικών κρατικών επιχορηγήσεων.
• αλλαγή στα κριτήρια κατανομής των τακτικών επιχορηγήσεων (αντί για την επιλογή μεγέθους του πληθυσμού θα μπορούσε η κατανομή να βασίζεται και στον αριθμό των ανέργων, το μήκος των δρόμων, στο κατά κεφαλή εισόδημα της περιοχής, στον αριθμό των υπερηλίκων και σε άλλους δείκτες που έχουν δοκιμαστεί στην Ευρώπη -και έτσι να γίνεται πιο δίκαιος καταμερισμός των πόρων).
• αύξηση των έκτακτων επιχορηγήσεων που θα πρέπει να γίνονται με προγραμματισμό και με αντικειμενικά κριτήρια και όχι για άσκηση πρόσκαιρης οικονομικής πολιτικής της εκάστοτε κυβέρνησης.

Και η ίδια η Τ.Α. θα πρέπει παράλληλα  να αναβαθμίσει την επιχειρησιακή της αποτελεσματικότητα, να ενισχύσει το επιστημονικό της δυναμικό και να καταπολεμήσει τη γραφειοκρατία με βελτίωση ταυτόχρονα των προσφερόμενων υπηρεσιών.

Μια ενισχυμένη θεσμικά, επαρκώς  χρηματοδοτούμενη και στελεχιακά ανασυγκροτημένη Αυτοδιοίκηση είναι σίγουρο πως θα παίξει ουσιαστικό ρόλο, αφού μπορεί να:

• υλοποιεί τον Στρατηγικό Σχεδιασμό της
• επενδύει στη Βιώσιμη Ανάπτυξη
• στηρίζει τη τοπική επιχειρηματικότητα
• στηρίζει την αγροτική παραγωγή
• εφαρμόζει ολοκληρωμένα σχέδια διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων
• συντηρεί τις υπάρχουσες και να κατασκευάζει νέες κοινωνικές υποδομές, σχολείων, παιδικών σταθμών, ΚΑΠΗ, υποδομών για ΑμεΑ κ.λπ.
• βελτιώνει και να κατασκευάζει τις αθλητικές και πολιτιστικές υποδομές
• δημιουργεί τουριστικές υποδομές
• αυξάνει την απασχόληση των δημοτών και να καταπολεμά την τοπική ανεργία

Το 2021 θα βρει την Ελλάδα σε μια βαθειά οικονομική ύφεση πιθανώς πολύ μεγαλύτερη του 15,2% για το πρώτο εξάμηνο του 2020, που μόλις πρόσφατα ανακοινώθηκε.

Οι ώρες είναι κρίσιμες και ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ιστορικός στο να στηρίξει το δοκιμαζόμενο πολίτη.Ίσως όμως να είναι και μια ευκαιρία για αναπροσδιορισμό του ρόλου της, ώρα για αλλαγής νοοτροπίας και της ενεργού επιτέλους συμμετοχής των πολιτών και της κοινωνίας.

*Παναγιώτης Στασινός, Μέλος των Οικολόγων ΠΡΑΣΙΝΩΝ

 Επικεφαλής του συνδυασμού Λαμία στο Κέντρο

Αντιδήμαρχος Δημόσιας Υγείας, προστασίας Γ’ Ηλικίας, προστασίας παιδικής ηλικίας, εποπτείας και λειτουργίας βρεφονηπιακών σταθμών και ισότητας Φύλων