ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ
1. Αφετηρία της συζήτησης για οικολογική πολιτική, είναι το σημείο στο οποίο βρίσκεται σήμερα η χώρα μας. Γενική μας λοιπόν εκτίμηση είναι ότι η Ελλάδα συνεχίζει να κινείται αντίθετα με κάθε έννοια βιωσιμότητας. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, η ανάγκη στροφής προς την βιωσιμότητα αποτελεί κοινό τόπο. Το κύριο πρόβλημα εκεί είναι ο μη ικανοποιητικός ρυθμός των αλλαγών και η υστέρηση σε κρίσιμους τομείς. Στην Ελλάδα, αντίθετα, βήματα προς την αειφορία γίνονται μόνο μεμονωμένα και περιθωριακά. Κυρίαρχη τάση παραμένει η εμμονή σε κατευθύνσεις προηγούμενων δεκαετιών, μεταθέτοντας τα κόστη στο μέλλον και αναβάλλοντας κατά το δυνατόν ακόμη και αλλαγές που επιβάλλονται μέσω Ευρωπαϊκής Ένωσης.
2. Η οικολογική κρίση στη χώρα μας έχει διπλή όψη: Ασφυκτικές πόλεις, άναρχη ανάπτυξη, επιπτώσεις της χημικής γεωργίας και του μαζικού τουρισμού συνθέτουν τη γνωστή εικόνα κρίσης που αφορά κυρίως τον αστικό και περιαστικό χώρο, τις πεδινές περιοχές και το μεγαλύτερο μέρος των ακτών. Όμως το 65% του ελληνικού χώρου είναιορεινές και «μειονεκτικές» περιοχές. Εκεί το πρόβλημα δεν είναι τόσο οι άμεσες παρενέργειες της ανάπτυξης, όσο η προβληματική διαχείριση και η απογύμνωση τουςαπό οικονομικές δραστηριότητες και ενεργό πληθυσμό. Η ιδιότυπη αυτή περιθωριοποίηση των δύο τρίτων της χώρας επαναφέρει στο προσκήνιο το ξεχασμένο αίτημα της αποκέντρωσης. Αποκέντρωση πάντως δεν σημαίνει σήμερα απλώς ισόρροπη κατανομή των αιτίων και των επιπτώσεων της οικολογικής κρίσης, αλλά ριζικό αναπροσανατολισμό ολόκληρης της χώρας σε κατευθύνσεις ήπιες και βιώσιμες.
3. Η οικονομία αποτελεί κεντρικό παράγοντα στην δημιουργία και την εξέλιξη της οικολογικής κρίσης. Συχνά η άρνηση των αναγκαίων αλλαγών επικαλείται φόβους για αρνητικές παρενέργειες σε οικονομικό επίπεδο. Στην πραγματικότητα, όμως, η οικολογική κρίση έχει κι αυτή το δικό της κόστος στην οικονομία της χώρας μας. Η εκ των υστέρων αντιμετώπιση της ρύπανσης και των άλλων επιπτώσεων της οικολογικής κρίσης κοστίζει πολύ περισσότερο από την πρόληψή τους. Το προβληματικό περιβάλλον των περισσότερων ελληνικών πόλεων επηρεάζει αναμφίβολα την αποδοτικότητα εργαζομένων και επιχειρήσεων. Οι επιπτώσεις στην υγεία των πολιτών δεν κοστίζουν μόνο σε χρήμα, προκαλούν όμως και οικονομικές επιβαρύνσεις αρκετά οδυνηρές. Γύρω από τα «Μεγάλα Έργα» και τους Ολυμπιακούς Αγώνες οικοδομείται μια ολόκληρη οικονομία με σαφή ημερομηνία λήξης. Με τη σημερινή μορφή τομέων όπως η γεωργία, η αλιεία και ο τουρισμός προκαλείται σοβαρή υποβάθμιση των φυσικών πόρων στους οποίους στηρίζονται. Η παγίωση αδιέξοδων κατευθύνσεων στις μεταφορές και την ενέργεια απαιτεί «μεγάλα έργα» αμφίβολης χρησιμότητας, που κοστίζουν πανάκριβα και αποστραγγίζουν πολύτιμους πόρους από αλλού.
4. Περιβάλλον και ποιότητα ζωής αποτελούν ζωτικά και αναντικατάστατα κοινωνικά αγαθά. Η κατοχύρωσή τους απαιτεί προσωπική υπευθυνότητα,αξιόπιστη Κοινωνία Πολιτών και συλλογική ενεργοποίηση, αλλά και ολοκληρωμένες δημόσιες πολιτικές.
Όπου αυτά απουσιάζουν ή αποτυγχάνουν, μένει ανοικτός ο δρόμος για αναζήτηση ατομικών «λύσεων» με βάση την αγοραστική δύναμη κάθε πολίτη: εξοχικό αντί για ανθρώπινη πόλη, πισίνα αντί για καθαρές ακτές, απομακρυσμένο προάστιο αντί για καθαρό αέρα σε όλη την πόλη, δεύτερο και τρίτο ΙΧ αντί αξιόπιστης δημόσιας συγκοινωνίας, γυμναστήριο αντί για τρόπους ζωής με επαρκή άσκηση. Συνήθως πρόκειται για απλή ψευδαίσθηση λύσεων, που επιπλέον επιδεινώνουν κατά κανόνα το γενικότερο πρόβλημα. Και όταν, όμως, δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο, πάλι έχουμε να κάνουμε με σαφή κοινωνική διάκριση σε βάρος όσων δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να πληρώσουν. Η διάκριση αυτή θα γίνεται όλο και πιο αισθητή, όσο η κατάσταση στην οικονομία δυσκολεύει. Κοινωνική δικαιοσύνη και συνοχή δεν γίνεται τελικά να υπάρξουν χωρίς οικολογική δικαιοσύνη και ισότητα. Κοινωνία, οικονομία και περιβάλλον είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Για τη σύνδεση αυτή δεν υπάρχει ίσως πιο εύγλωττο παράδειγμα από την ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, κεντρικό παράγοντα διαμόρφωσης της χώρας μας τα τελευταία χρόνια: οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις «συγχωνεύονται» σε ένα δυσβάστακτο συνολικό κόστος, που δυστυχώς δικαιώνει τις αρχικές επιφυλάξεις του οικολογικού χώρου. Στην Ιδρυτική μας Διακήρυξη επισημαίνεται ότι «η οικολογική κρίση … διαβρώνει τον κοινωνικό ιστό και τις προοπτικές της οικονομίας, δημιουργώντας ένα συνολικότερο έλλειμμα βιωσιμότητας για τη χώρα μας». Αυτό το έλλειμμα θέλουμε να αντιπολιτευθούμε:
- Αμφισβητώντας τις πολιτικές δυνάμεις που το δημιουργούν, αλλά και τις κοινωνικές αντιλήψεις που το διαιωνίζουν.
- Αντιπροτείνοντας εφαρμόσιμες λύσεις, ικανές να οδηγήσουν σε κατευθύνσεις βιωσιμότητας.
- Στηρίζοντας τις κοινωνικές και οικονομικές προσπάθειες που ήδη επιχειρούν να κάνουν πράξη τις κατευθύνσεις αυτές.