Απόφαση του 16ου Τακτικού Συνεδρίου των Οικολόγων ΠΡΑΣΙΝΩΝ: Μετά την πανδημία τι;
(Η εισήγηση αναφέρεται στην οικονομική και περιβαλλοντική διάσταση της πανδημίας. Βασίζεται στην «Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη» του ΟΗΕ, επικαιροποιημένη με τη βοήθεια προγραμματικών θέσεων του Οικολογικού κινήματος).
Η ανθρωπότητα σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπη με την πρωτόγνωρη πανδημία του κορονοϊό. Τα χαρακτηριστικά του ιού αλλά και η παγκοσμιοποιημένη κοινωνία μας, δημιουργούν το μίγμα εκείνο που έχει διαμορφώσει την σημερινή πραγματικότητα, σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη μας.
Οι επιπτώσεις είναι σαφώς υγειονομικές, αλλά είναι και οικονομικές και κοινωνικές, συνεχώς επιδεινούμενες. Πλήττονται όλες τις κοινωνικές ομάδες και σε όλα τα κράτη. Σαφώς όμως πλήττονται περισσότερο οι πιο αδύναμες οικονομικά πληθυσμιακές ομάδες και τα υπανάπτυκτα κράτη.
Η πανδημία έδειξε την αδιαφορία της παγκόσμιας κοινότητας να προβλέψει και να προλάβει την πανδημία, αν και ο ΠΟΥ επανειλημμένως είχε προειδοποιήσει για την πιθανότητα εξάπλωσης πανδημίας στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία μας. Αλλά η πανδημία αυτή αναδεικνύει και το πόσο απροετοίμαστη είναι η ανθρωπότητα να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις πανδημίες. Οι ειδικοί αρμόδιοι επιστήμονες συνεχώς αναιρούν προς το χειρότερο, όσα έλεγαν μέχρι χτες. Οι πολιτικοί παρακολουθούν έκπληκτοι όσα συμβαίνουν, ακολουθώντας τις εξελίξεις και παίρνοντας συνήθως μέτρα «πυροσβεστικά» και όχι «θεραπευτικά» των επιπτώσεων της πανδημίας.
Θα πρέπει να επισημάνουμε πως για κάθε πρόβλημα, πρέπει να βρίσκουμε τις αιτίες που το δημιούργησαν. Ώστε αντιμετωπίζοντας αυτές τις αιτίες να λύνουμε το πρόβλημα.
Σήμερα όμως δεν ασχολούμαστε με τις αιτίες της πανδημίας, αλλά μόνο με τα αποτελέσματα της πανδημίας. Αν και ο COVID-19 μας έχει δείξει, ότι οι συστημικοί κίνδυνοι κάθε είδους, απαιτούν τη διεθνή συνεργασία.
Προσπαθούμε να σταματήσουμε την πανδημία θεραπεύοντας μόνο τα αποτελέσματά της, δηλαδή τους ασθενείς και τα άλλα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που δημιούργησε. Αλλά ούτε και σ’ αυτό έχουμε αποτελέσματα. Η εξάπλωση του ιού έχει γεωμετρική αύξηση και όλα τα προβλήματα που αυτός δημιουργεί αυξάνονται γεωμετρικά. Με αποτέλεσμα να απειλεί πια σοβαρά την ανθρώπινη κοινωνία μας.
Ενώ θα ήταν αναμενόμενο να αναζητήσουμε ΚΑΙ άλλους τρόπους, άλλες καινοτόμες λύσεις , παρατηρούμε μια εμμονή σε παλιές δοκιμασμένες λύσεις, που όμως στην περίπτωσή μας ΔΕΝ λειτουργούν.
Το ρητορικό ερώτημα είναι: αυτή η έλλειψη αναζήτησης καινοτόμων λύσεων, είναι απλή παράληψη ή είναι σκόπιμη πολιτική πράξη; Που σκοπό και στόχο έχει τη διατήρηση του υπάρχοντος οικονομικού και πολιτικού και κοινωνικού status;
Προσδοκούμε, αργά η γρήγορα, αυτή η πανδημία να τελειώσει. Πώς θέλουμε να είναι ο κόσμος μας τότε; Αυτό το ερώτημα όμως δεν είναι ρητορικό! Πρέπει να πάρουμε εκείνες τις πρωτοβουλίες, να κάνουμε ότι απαιτείται άμεσα, ώστε να μην επιτρέψουμε η δυναμική των πραγμάτων να μας οδηγήσει! Γιατί η ιστορία έχει δείξει πως μετά από τέτοιες μεγάλες κρίσεις έρχονται κι άλλα δεινά για την ανθρωπότητα. Έρχονται κοινωνικές ταραχές που κλονίζουν τη δημοκρατία και φέρνουν τοπικούς ή ακόμα και γενικευμένους πολέμους.
Η κοινωνία την οποία θέλουμε να οικοδομήσουμε, οδεύοντας προς την έξοδο από την πολλαπλή σημερινή κρίση, δεν μπορεί παρά να είναι μια κοινωνία απαλλαγμένη από τις παθογένειες του παρόντος. Ένας άλλος κόσμος. Μια κοινωνία που την έχει περιγράψει ο ΟΗΕ στο σχέδιο που έχουν εκπονήσει και έχουν συμφωνήσει όλα τα κράτη και συλλογικότητες για τη βιώσιμη ανάπτυξη (*). Φυσικά οι ραγδαίες εξελίξεις απαιτούν την επικαιροποίηση αυτού του σχεδιασμού, μιας και τα δεδομένα αλλάζουν καθημερινά. Το κείμενο αυτό βασίζεται στο κείμενο που το 2015 στον ΟΗΕ οι παγκόσμιοι ηγέτες ενέκριναν ομόφωνα. Βασίζεται στην «Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη». Επικαιροποιημένο! Ενσωματώνοντας στο κείμενο τις θέσεις των οικολογικών κινημάτων. Επιπλέον αλλάζει η σειρά με την οποία παρουσιάζονται οι στόχοι.
Προσδοκούμε, σχεδιάζουμε και εργαζόμαστε για μια ανθρωπότητα που να μπορεί να αναπτύσσεται σεβόμενη τον πλανήτη και όλα τα δημιουργήματα που είναι πάνω σ’ αυτόν.
Η βασική μας αρχή είναι «σκέφτομαι παγκόσμια, δρω τοπικά». Δεν μπορεί λοιπόν παρά να αναφερόμαστε σε Παγκόσμιους Στόχους που έρχονται να αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις σε όλον τον κόσμο. Οι Στόχοι μας αφορούν! Πρέπει δε να έχουν πρακτική εφαρμογή! Δεν μπορεί να αποτελούν απλές υποσχέσεις για το μέλλον. Πρέπει να περιλαμβάνουν συγκεκριμένα σχέδια δράσης για το πώς θα πετύχουμε την αλλαγή, που δεν μπορεί να έρθει χωρίς τη συμμετοχή όλων σε αυτή την προσπάθεια. Η επίτευξη της ατζέντας για τη βιώσιμη ανάπτυξη προϋποθέτει συνεργασίες μεταξύ των κυβερνήσεων, του ιδιωτικού τομέα καθώς και της κοινωνίας των πολιτών. Αυτές οι χωρίς αποκλεισμούς συνεργασίες, είναι απαραίτητες, σε παγκόσμιο, περιφερειακό, εθνικό και τοπικό επίπεδο. Θα πρέπει να βασίζονται σε συμφωνημένες αρχές, αξίες, κοινό όραμα, κοινούς στόχους. Να τοποθετούν τον πλανήτη στο επίκεντρο. Όμως θα πρέπει να ειπωθούν αλήθειες, στην πορεία εξεύρεσης του κοινού οράματος.
Οι πλούσιες χώρες οφείλουν να σηκώσουν πια το βάρος σε αυτή την προσπάθεια. Όλες τις προηγούμενες πολλές δεκαετίες εκμεταλλεύτηκαν πολλαπλώς τις φτωχές χώρες, συνήθως χωρίς καν να λαμβάνουν οποιαδήποτε πρόνοια για τήρηση ανθρωπιστικών και περιβαλλοντικών προϋποθέσεων .
Επιπλέον η υπερσυγκέντρωση πλούτου στα χέρια της παγκόσμιας οικονομικής ελίτ, όχι μόνο θα πρέπει να τερματιστεί, αλλά θα πρέπει άμεσα να αντιστραφεί. Δεν μπορεί να συνεχίσει να είναι συγκεντρωμένος περισσότερος από τον μισό παγκόσμιο πλούτο, στα χέρια του 1% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Το «κράτος δικαίου» και η ανάπτυξη είναι έννοιες αλληλένδετες που ενισχύουν η μία την άλλη. Γεγονός που τις κάνει απαραίτητες για τη βιώσιμη ανάπτυξη σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Το «κράτος δικαίου» χαρακτηρίζεται από ισότιμη πρόσβαση στη δικαιοσύνη, από αποτελεσματικούς και υπεύθυνους θεσμούς και διαφάνεια σε όλα τα επίπεδα. Αυτές οι αρχές είναι απαραίτητες για να εξαλειφθεί κάθε είδους διαφθορά. Όμως μεγάλη αλήθεια επίσης είναι πως τα μεγαλύτερα ποσοστά διαφθοράς παγκοσμίως εντοπίζονται στο δικαστικό σύστημα και στην αστυνομία.
Απαιτείται να διασφαλιστεί και να γίνει πραγματικότητα η υπεύθυνη, χωρίς αποκλεισμούς, συμμετοχική και αντιπροσωπευτική λήψη αποφάσεων σε όλα επίπεδα. Με παράλληλη διασφάλιση της δημόσιας πρόσβασης σε πληροφορίες και προστασία των θεμελιωδών ελευθεριών. Με ενδυνάμωση της χρήσης των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής, και ιδίως των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας.
Γιατί η οικονομική ανάπτυξη δεν αρκεί για τη μείωση της φτώχειας, αν εκείνη -η οικονομική ανάπτυξη- δεν είναι πρώτον συμμετοχική και δεν περιλαμβάνει τις τρεις διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης: την οικονομική, την κοινωνική και την περιβαλλοντική.
Ι . Συμμετοχική Οικονομική Ανάπτυξη
Η Βιώσιμη Ανάπτυξη μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την ενίσχυση της Παγκόσμιας Σύμπραξης, η οποία συμπληρώνεται από πολυμερείς συμπράξεις που κινητοποιούν και μοιράζονται τη γνώση, την εμπειρογνωμοσύνη, την τεχνολογία και τους χρηματοδοτικούς πόρους, προκειμένου να στηριχθεί η επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης σε όλες τις χώρες, και ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Τότε θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε στο δεύτερο στάδιο της λύσης , που είναι η μεταφορά, διάδοση και διάχυση περιβαλλοντικά ορθών τεχνολογιών στις αναπτυσσόμενες αλλά και στις αναπτυγμένες χώρες, όπως έχει αμοιβαία συμφωνηθεί. Με υποστήριξη των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών, μέσω οικονομικής και τεχνικής βοήθειας από τις πλουσιότερες.
ΙΙ. Βιώσιμη ανάπτυξη
ΙΙ.α. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ διάσταση
Σήμερα η λειτουργία της οικονομίας παγκοσμίως βασίζεται στην παραγωγή καταναλωτικών ειδών και στην υπερκατανάλωση. Τα χρηματοοικονομικά εργαλεία είναι έτσι διαμορφωμένα ώστε να στηρίζουν ακριβώς αυτό το μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης. Η Παγκοσμιοποίηση είναι Παγκοσμιοποίηση των αγορών. Δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην ελεύθερη διακίνηση εμπορευμάτων και του χρήματος, και όχι στην ελεύθερη διακίνηση πολιτών και ιδεών. Τα εμπόδια που μπαίνουν στη διακίνηση ευάλωτων (οικονομικών αλλά και πολιτικών μεταναστών, αναπήρων, ευάλωτων προσώπων …) είναι αξεπέραστα.
Έχει συμφωνηθεί να επιδιώξουμε την μεταμόρφωση του τρόπου λειτουργίας της παγκόσμιας οικονομίας. Έτσι ώστε να μην υπάρχει κοινωνική ανισότητα και να υπάρξει δίκαιη κατανομή του παραγόμενου πλούτου, χωρίς να προκαλείται μόλυνση του περιβάλλοντος.
Το μοντέλο που αβίαστα προβάλλει τότε είναι της κυκλικής οικονομίας με καθαρή ενέργεια που θα επιτρέψει την αειφόρο ανάπτυξη. Με μικρές επιχειρήσεις που θα παράγουν με ποιοτικά και περιβαλλοντικά επιτρεπόμενα χαρακτηριστικά. Με την αλλαγή του καταναλωτικού μοντέλου της οικονομίας μας σε παραγωγικό και μοντέλο αυτάρκειας σε επίπεδο ομάδων, αλλά και κρατών. Με την ενσωμάτωση της αξίας των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας στον εθνικό και τοπικό σχεδιασμό, στις αναπτυξιακές διαδικασίες και στις στρατηγικές και υπολογισμούς μείωσης της φτώχειας.
Η εκβιομηχάνιση έχει «ρίξει τις τιμές», καταναλωτικών αγαθών αλλά από την άλλη έχει οδηγήσει στα υψηλά ποσοστά ανεργίας, στην κατασπατάληση πόρων και στην υποβάθμιση της ποιότητας των παραγόμενων βιομηχανικών προϊόντων. Επιπλέον συνετέλεσε τα μέγιστα στην μεγέθυνση των ανισοτήτων μεταξύ των αναπτυγμένων και των υπανάπτυκτων/ αναπτυσσόμενων χωρών. Ακόμα και ανάμεσα σε περιοχές της ίδιας χώρας έχει δημιουργήσει τεράστιες ανισότητες. Στη χώρα μας αυτά τα φαινόμενα έχουν λάβει εκρηκτικές διαστάσεις γιατί η βιομηχανική επανάσταση έγινε άναρχα και χωρίς την ρυθμιστική παρουσία του κράτους. Έτσι δημιουργήθηκαν οι μεγάλες διαφορές βιοτικού επιπέδου που υπάρχουν στη χώρα μας ανάμεσα σε Δυτική και Ανατολική Ελλάδα. Ανάμεσα στα αστικά κέντρα και στην ύπαιθρο που έχει ερημώσει. Επιπλέον ο κρατικοδίαιτος βιομηχανικός τομέας, στην πρώτη δυσκολία του διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος, κατέρρευσε.
Από την άλλη, είναι γνωστό πως οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον πρωτογενή τομέα της παραγωγής, αλλά και στη μεταποίηση, στην κατασκευή, στη βιοτεχνική επεξεργασία, είναι ουσιαστικά εκείνες που δημιουργούν τις περισσότερες θέσεις εργασίας. Αποτελούν παγκοσμίως αλλά και στη χώρα μας το 90% του επιχειρηματικού κόσμου, ενώ αντιπροσωπεύουν το 50-60% της απασχόλησης. Απαιτείται λοιπόν η στήριξη από το δημόσιο των ΜΜΕ με την ανάπτυξη της εγχώριας τεχνολογικής έρευνας και καινοτομίας, διασφαλίζοντας ένα ευνοϊκό περιβάλλον πολιτικής που θα στηρίζει, μεταξύ άλλων, την παραγωγική διαφοροποίηση στον πρωτογενή τομέα και την προστιθέμενη αξία των εμπορευμάτων. Αυτό για να γίνει απαιτείται η ενίσχυση της επιστημονικής έρευνας, της ενθάρρυνσης της καινοτομίας και της ουσιαστικής αύξησης του αριθμού των εργαζομένων στον τομέα της έρευνας και της ανάπτυξης. Το κράτος οφείλει να μεριμνήσει για την σημαντική αύξηση της πρόσβασης στην τεχνολογία της πληροφορίας και των επικοινωνιών, και να επιδιώξει την παροχή καθολικής και προσιτής πρόσβασης στο διαδίκτυο. Με την αύξηση των δαπανών για την έρευνα και την βιώσιμη ανάπτυξη στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα.
Για να μπορέσουν να στηριχθούν αυτές οι ριζοσπαστικές αλλαγές απαιτείται αλλαγή στις προτεραιότητες στους στόχους και στη λειτουργία του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Για την ακρίβεια απαιτείται ένα άλλο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Οι «τεκτονικές» αλλαγές αυτές έχουν ήδη αρχίσει να πραγματοποιούνται με τα κρυπτονομίσματα, τα πιστωτικά ιδρύματα με την μορφή πιστωτικού συνεταιρισμού, και άλλες αλλαγές που συμβαίνουν καθημερινά σε όλα τα μήκη και πλάτη της οικουμένης. Δεν είναι όμως ξεκάθαρο ποιος δημιουργεί αυτά τα οικονομικά εργαλεία και αν αυτές οι αλλαγές κινούνται πραγματικά προς τη νέα παγκοσμιοποίηση των λαών και όχι των αγορών.
Συγχρόνως, το μεγάλο ερώτημα είναι, πού θα βρεθούν οι πόροι και τελικά ποιος «θα πληρώσει» τη μετάβαση. Απαιτείται λοιπόν μια νέα πανανθρώπινη «σεισάχθεια», με δίκαιη κατανομή πόρων, πρώτων υλών, της γης, της γνώσης και της ισότιμης χρήσης των νέων τεχνολογιών. Με ενθάρρυνση της δημόσιας αναπτυξιακής βοήθειας και των χρηματικών ροών, συμπεριλαμβανομένων των άμεσων επενδύσεων.
ΙΙ.β ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ διάσταση
Ο κύριος οικονομικός στόχος είναι να δοθεί τέλος σε κάθε μορφής φτώχειας σύμφωνα με τους εκάστοτε εθνικούς ορισμούς, παντού στον κόσμο ενώνοντας τις δυνάμεις όλων για μια κοινή αντιμετώπισή της. Μέσα από τη Βιώσιμη πράσινη ανάπτυξη, με σεβασμό στο περιβάλλον. Σεβόμενοι τις αρχές της αειφορίας και της προστασίας της βιοποικιλότητας. Με ενδυνάμωση και προαγωγή της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ένταξης όλων, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, αναπηρίας, φυλής, εθνικότητας, καταγωγής, θρησκείας ή οικονομικής ή άλλης κατάστασης. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί με προώθηση πολιτικών προσανατολισμένων στην ισόρροπη ανάπτυξη, οι οποίες στηρίζουν τις παραγωγικές δραστηριότητες, τη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας, την επιχειρηματικότητα, τη δημιουργικότητα και την καινοτομία σε κάθε χώρα ξεχωριστά.
Επιπλέον, η μείωση της ανεργίας (όπου υπάρχει μεγάλη ανεργία), μπορεί να έρθει με μείωση του ωραρίου εργασίας, χωρίς αντίστοιχη μείωση των αμοιβών και γενικότερα των εργασιακών παροχών. Συγχρόνως η γνώση, η επεξεργασία της πληροφορίας και η ρομποτική, να γίνουν κοινωνικό αγαθό και να μην παραμείνουν ως περιουσιακό στοιχείο προσώπων και εταιρειών. Ώστε να καταστεί εφικτή η ανάπτυξη των πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Συγχρόνως απαιτείται η δυνατότητα πρόσβαση των Μ.Μ. Επιχειρήσεων σε χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες.
Παράλληλα θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας, πως εξαιτίας της ρομποτικής και της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης η εργασία σήμερα, όλο και περισσότερο μετασχηματίζεται και τείνει να ταυτιστεί με τη δημιουργική ενασχόληση, που εξασφαλίζει ποιοτική προσωπική και οικογενειακή διαβίωση. Οπότε η λεγόμενη «κοινωνική εργασία» που επιδοτείται σήμερα από το κράτος, επιδοτείται από τα χρήματα των φορολογούμενων γενικά. Όμως πρέπει να χρηματοδοτείται αποκλειστικά από την φορολόγηση της υπεραξίας που αποκομίζει σήμερα το κεφάλαιο. Όχι μόνο από την εκμετάλλευση της υπεραξίας από την χειρωνακτική εργασία, αλλά και εξαιτίας της επέκτασης της αυτοματοποιημένης βιομηχανικής παραγωγής.
Πρέπει να επιβληθεί σημαντική φορολόγηση στο μεγάλο κεφάλαιο ώστε μέρος των κερδών να μεταφέρεται με την μορφή «κοινωνικής εργασίας» στους ευάλωτους πολίτες. Βέβαια για να φορολογείται η υπεραξία δίκαια, θα πρέπει να καταπολεμηθεί η φοροδιαφυγή και η φοροαποφυγή με τις offshore. Απαιτείται λοιπόν η δίκαιη και αναλογική φορολόγηση από το κράτος της υπεραξίας της εργασίας (χειρωνακτικής και πνευματικής ) για να μπορέσει να χρηματοδοτηθεί η εξάλειψη της φτώχιας που οφείλεται στην ανεργία και την υποαπασχόληση. Για να αναπτυχθούν δίκτυα προστασίας για τους φτωχούς και γενικά ευάλωτους ανθρώπους. Κυρίως γι’ αυτούς που ζουν σε λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές. Επιπλέον να αναπτυχθούν δίκτυα προστασίας από ακραία κλιματικές, υγειονομικές ή οικονομικές καταστροφές, ώστε να έχουν ίσα δικαιώματα πρόσβασης σε οικονομικούς πόρους καθώς και πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες. Πρόσβαση στον έλεγχο της γης και σε άλλες μορφές ιδιοκτησίας, στους φυσικούς πόρους, στις κατάλληλες νέες τεχνολογίες, στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των μικροχρηματοδοτήσεων. Ειδικότερα να δοθεί η πρόσβαση των παραδοσιακών αλιέων μικρής κλίμακας στους θαλάσσιους πόρους και τις αγορές. Όπως και στους παραγωγούς παραδοσιακών μορφών γεωργικής και κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης, να έχουν πρόσβαση σε πόρους γης και τις αγορές, μέσω μικρών καθετοποιημένων μονάδων μεταποίησης.
Ακραία μορφή φτώχιας είναι η πείνα, συνεχώς επιδεινούμενη λόγω της πανδημίας. Απαιτείται λοιπόν η Επισιτιστική Ασφάλεια με τον τερματισμό της πείνας περίπου του μισού πληθυσμού της γης, με τη διασφάλιση της πρόσβασης όλων των ανθρώπων, ιδίως των παιδιών, σε ασφαλή, θρεπτική και επαρκή τροφή καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Σήμερα σχεδόν οι μισοί από τους παιδικούς θανάτους (45%), ηλικίας κάτω των πέντε ετών οφείλονται σε κακή διατροφή, ποσοστό το οποίο μεταφράζεται σε 3,1 εκατομμύρια παιδικές ζωές ανά έτος.
Είναι ώρα να ξανασκεφτούμε το πώς καλλιεργούμε, μοιραζόμαστε και καταναλώνουμε την τροφή μας. Αν αξιοποιηθούν σωστά, η γεωργία, η δασοπονία και η αλιεία, τότε θα μπορέσουν να παράσχουν θρεπτική τροφή για όλους και να δημιουργήσουν εισοδήματα, στηρίζοντας έτσι την ανθρωποκεντρική ανάπτυξη της περιφέρειας και προστατεύοντας ταυτόχρονα το περιβάλλον. Σήμερα, το έδαφος, το γλυκό νερό, οι ωκεανοί, τα δάση και η βιοποικιλότητα υποβαθμίζονται με ταχείς ρυθμούς, επιτείνοντας συνεχώς την κλιματική αλλαγή.
Η πανδημία ανέδειξε με τον πιο έντονο τρόπο την ανάγκη να διασφαλίζουμε μία ζωή με υγεία για όλους, σε όλες τις ηλικίες. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί κυρίως με την πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία, με καθολική υγειονομική κάλυψη. Έτσι ώστε να έχουν πρόσβαση όλοι και κυρίως οι ευάλωτες ομάδες και τα παιδιά, σε βασικές ποιοτικές υπηρεσίες υγείας, καθώς και πρόσβαση σε ασφαλή, αποτελεσματικά, ποιοτικά και προσιτά βασικά φάρμακα. Τα άτομα με αναπηρίες είναι έως και πέντε φορές πιο πιθανό από το μέσο όρο να προβούν σε υψηλές δαπάνες για την υγεία τους.
Σήμερα αναδείχθηκε ξεκάθαρα η καθοριστική ως αποκλειστική σημασία του δημόσιου τομέα στην διαφύλαξη της υγείας. Απαιτείται λοιπόν η ενίσχυση της ικανότητας όλων των χωρών, και ιδίως των αναπτυσσόμενων, κυρίως για την πρόληψη, αλλά και για την έγκαιρη προειδοποίηση, τη μείωση και τη διαχείριση των εθνικών και παγκόσμιων κινδύνων για την υγεία. Με τη λειτουργία Διεθνούς Κεντρικού Συντονιστικού Κέντρου για τις πανδημίες, στο οποίο θα συμμετέχουν εκπρόσωποι από τις κυβερνήσεις όλων των κρατών. Ώστε να περιοριστεί αν όχι να εξαλειφθεί ο κίνδυνος μιας νέας πανδημίας στο μέλλον.
Η παιδεία απελευθερώνει το άτομο. Απαιτείται λοιπόν η στήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών προκειμένου να ενισχύσουν την επιστημονική και τεχνολογική τους ικανότητα, που θα τις ωθήσει προς ένα πιο βιώσιμο πρότυπο ζωής. Αυτό πραγματώνεται με τη διασφάλιση ότι εκπαιδευόμενοι, όλων των ηλικιών, θα έχουν ισότιμη πρόσβαση σε εκπαίδευση και κατάρτιση. Με ουσιαστική επέκταση, του αριθμού των διαθέσιμων εθνικών οικονομικών πόρων για την εκπαίδευση, που θα κατανέμονται κυρίως στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές. Με στόχο οι εκπαιδευόμενοι να αποκτήσουν τη γνώση και να καλλιεργήσουν τις δεξιότητες που χρειάζονται για να προάγουν τη βιώσιμη ανάπτυξη. Μέσω, μεταξύ άλλων, της εκπαίδευσης για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τον βιώσιμο τρόπο ζωής, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ισότητα των φύλων, της προαγωγής της κουλτούρας της ειρήνης και της μη-βίας, της ταυτότητας του παγκόσμιου πολίτη, καθώς και μέσω της αναγνώρισης της πολιτιστικής ποικιλομορφίας και της συμβολής του πολιτισμού στη βιώσιμη ανάπτυξη. Υιοθετώντας, ως μέσο εκπαίδευσης, την ανακαλυπτική-ομαδοσυνεργατική μέθοδο εκπαίδευσης, με τη στήριξη των νέων τεχνολογιών.
Ενώ έχουν γίνει σημαντικά βήματα σε όλον τον κόσμο αλλά και στη χώρα μας προς αυτή την κατεύθυνση, μένει όσα προβλέπονται στις διακηρύξεις, να εφαρμοστούν στην πράξη.
Άλλος σημαντικός στόχος, για την βιώσιμη ανάπτυξη είναι η κατάκτηση της ισότητας των φύλων δεν είναι μόνο ένα ανθρώπινο δικαίωμα, αλλά αποτελεί τον απαραίτητο θεμέλιο για έναν ειρηνικό, βιώσιμο και με ευημερία κόσμο. Μελανό σημείο στην πρόοδο της ισότητας των φύλων ήταν και παραμένει το trafficking και γενικά η εμπορία ανθρώπων. Θα πρέπει να παρθούν ουσιαστικά μέτρα που να αποτρέπουν την σεξουαλική εκμετάλλευση ευάλωτων προσώπων.
Αν εφαρμοστούν τα παραπάνω, είναι σίγουρο πως θα μειωθούν οι ανισότητες αλλά και θα εκλείψουν οι λόγοι για τη μετανάστευση. Ώσπου να φτάσουμε όμως σε λύσεις, απαιτούνται άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση αυτού του μεγάλου ανθρωπιστικού προβλήματος που αγγίζει ιδιαίτερα τη χώρα μας. Με διευκόλυνση της μεθοδικής, ασφαλούς, ομαλής και υπεύθυνης μετανάστευσης και της κινητικότητας των ανθρώπων. Μέσω της εφαρμογής σχεδιασμένων και καλά διαχειριζόμενων μεταναστατευτικών πολιτικών.
ΙΙ.γ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ διάσταση
Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει πλέον κάθε χώρα σε κάθε ήπειρο. Διαταράσσει τις εθνικές οικονομίες και επηρεάζει τις ζωές μας. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, οι οποίες οφείλονται στην ανθρώπινη δραστηριότητα και οι οποίες συνεχίζουν να αυξάνονται, είναι κυρίως αυτές που οδηγούν στην κλιματική αλλαγή. Η μέση παγκόσμια θερμοκρασία της επιφάνειας του πλανήτη προβλέπεται να αυξηθεί κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα και είναι πιθανό να ξεπεράσει ακόμα και τους 30 Κελσίου. Η μέση αύξηση της στάθμης τη θάλασσας προβλέπεται να αγγίξει κατά τον ΟΗΕ τα 60 εκατοστά. Άλλοι επιστημονικοί φορείς προβλέπουν αύξηση της στάθμης πάνω από ένα μέτρο, μέσα στον αιώνα που διανύουμε.
Η κλιματική αλλαγή, είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο το οποίο δεν γνωρίζει σύνορα! Οι εκπομπές σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη επηρεάζουν τους ανθρώπους οπουδήποτε, φυσικά και στη χώρα μας. Πρόκειται για ένα πρόβλημα το οποίο απαιτεί συντονισμένες λύσεις σε διεθνές επίπεδο αλλά και διεθνή συνεργασία για την αντιμετώπισή της.
Θα πρέπει λοιπόν ο πολίτης να έχει καθολική πρόσβαση σε σύγχρονες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας υπηρεσίες ενέργειας προσιτές και αξιόπιστες. (Η πυρηνική ενέργεια όμως δεν είναι μορφή ενέργειας που μπορεί να στηρίξει τη βιώσιμη ανάπτυξη). Θεσμοθετώντας για τη χώρα μας Ελλάδα, ποσοτικό όρο στην ανάπτυξη των ΑΠΕ! Να καλύπτουν αυτές, τις ανάγκες για «πράσινη ενέργεια» της χώρας μας, όχι ανάπτυξη των ΑΠΕ για εξαγωγή. Ώστε τελικά να μην οδηγήσει η ανάπτυξή τους, σε υποβάθμιση του περιβάλλοντος και περιορισμό της διαθέσιμης γης υψηλής παραγωγικότητας.
Η ανθεκτικότητα των υποδομών και γενικά του τρόπου ζωής μας, έναντι των φυσικών φαινομένων, είναι σήμερα το κύριο μέλημά μας. Ως τώρα λοιπόν η ανθρωπότητα επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο ανθρωπογενές περιβάλλον. Η αρχή της αποκατάστασης έχει σαν στόχο να αποκαταστήσει τις καταστροφές εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.
Ως τελευταία προτεραιότητα έρχονται -σήμερα- οι δράσεις που αντιμετωπίζουν τις αιτίες της κλιματικής αλλαγής. Η πρόληψη δεν έχει μπει ακόμα ως κύρια αρχή αντιμετώπισής της. Κι αυτό γιατί υπάρχουν τα οικονομικά και άλλα συμφέροντα, που εμποδίζουν την αλλαγή του υπάρχοντος υπερκαταναλωτικού μοντέλου λειτουργίας της κοινωνίας μας. Μοντέλο που ευθύνεται για την κλιματική αλλαγή, για την εξάντληση όλων των πρώτων υλών αλλά και την καταστροφή της βιοποικιλότητας. Θα πρέπει άμεσα να υπάρξει μια νέα ιεράρχηση. Στην νέα αυτή ιεράρχηση θα πρέπει η πρόληψη και η αποδοτικότητα των πόρων, για την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής, να μπει σε πρώτη προτεραιότητα για την ανθρωπότητα.
Μόνο αν ασχοληθούμε με τις αιτίες που δημιουργούν την κλιματική αλλαγή και γενικά την καταστροφή του περιβάλλοντος μπορούμε να ελπίζουμε σε αποκλιμάκωση των επιπτώσεων αυτής της καταστροφής. Μόνο αν ξανασχεδιάσουμε την κοινωνία μας από την αρχή μπορούμε πια να προσβλέπουμε σε βιώσιμη ανάπτυξη που θα χαρακτηρίζεται από την αειφορία και την προστασία της βιοποικιλότητας.
Αναμφισβήτητα όμως, η αντιστροφή της κλιματικής αλλαγής είναι μια προσπάθεια επίπονη που θα απαιτήσει χρόνο για να επιτευχθεί. Θα πρέπει συνεπώς ταυτοχρόνως, να υπάρξουν γενικευμένες ολοκληρωμένες πολιτικές και σχέδια, τα οποία να αποβλέπουν, στην άμβλυνση των επιπτώσεων της(και όχι στην προσαρμογή). Στην ανθεκτικότητα απέναντι στις καταστροφές, καθώς και ανάπτυξη και εφαρμογή μιας ολιστικής διαχείρισης του κινδύνου καταστροφών σε όλα τα επίπεδα, σύμφωνα με το Πλαίσιο Sendai για τη Μείωση των Κινδύνων από Καταστροφές 2015-2030.
Ο παγκόσμιος πληθυσμός προβλέπεται να αγγίξει τα 9,6 δισεκατομμύρια έως το 2050. Αν συνεχίσουμε να καταναλώνουμε με τους ίδιους ρυθμούς, τότε θα χρειαστούν σχεδόν τρεις πλανήτες σαν τη Γη, για να παράσχουν τους απαραίτητους φυσικούς πόρους που χρειάζονται για τη διατήρηση του σύγχρονου τρόπου ζωής. Σήμερα υπερκαταναλώνουμε, ζημιώνοντας το περιβάλλον. Επιφέρουμε υποβάθμιση του εδάφους και μείωση της γονιμότητάς του. Η μη βιώσιμη χρήση του νερού, η υπεραλίευση καθώς και η υποβάθμιση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, μειώνουν την ικανότητα των φυσικών πόρων να μας προμηθεύσουν με τρόφιμα.
Φροντίζοντας να προστατεύσουμε και να διαφυλάξουμε την παγκόσμια πολιτιστική και φυσική κληρονομιά, ας περιγράψουμε πώς θα πρέπει να είναι οι πόλεις και γενικά οι κοινότητες των ανθρώπων, στο κοντινό μέλλον. Για να αποτελούν αυτές αναπόσπαστο κομμάτι του φυσικού περιβάλλοντος.
Θα πρέπει να ολοκληρώσουμε άμεσα, με συμμετοχικές διαδικασίες, χωρίς αποκλεισμούς, τον ολοκληρωμένο και βιώσιμο σχεδιασμό και τη διαχείριση των ανθρώπινων οικισμών, για όλες τις χώρες. Με διασφάλιση της πρόσβασης όλων σε επαρκή, ασφαλή, προσιτή στέγαση και βασικές υπηρεσίες. Δίνοντας προσοχή στην εξασφάλιση καθαρού και προσβάσιμου νερού για όλους. (Αν και τα επόμενα χρόνια, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής αναμένεται περεταίρω χρόνια ή επαναλαμβανόμενη έλλειψη γλυκού νερού).Με αναβάθμιση των υποβαθμισμένων οικισμών.
Προχωρώντας παράλληλα στη βελτίωση της αστικοποίησης κάνοντάς την βιώσιμη. Με το να πετύχουμε μείωση του δυσμενούς, κατά κεφαλήν, περιβαλλοντικού αντίκτυπου των πόλεων, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στην ποιότητα του αέρα, στο καθαρό νερό και την αποχέτευση, Με τη διασφάλιση της διαθεσιμότητας και τη βιώσιμη διαχείριση του νερού για όλους (με ολοκληρωμένη διαχείριση των αστικών και άλλων αποβλήτων).
Με παροχή ασφαλών, προσιτών, προσβάσιμων και βιώσιμων συστημάτων μεταφοράς για όλους, βελτίωση της ασφάλειας των δρόμων, κυρίως μέσω της επέκτασης των δημόσιων συγκοινωνιών, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις ανάγκες εκείνων που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση, όπως είναι οι γυναίκες, τα παιδιά, τα άτομα με αναπηρίες και οι ηλικιωμένοι. Παρέχοντας καθολική πρόσβαση χωρίς αποκλεισμούς σε ασφαλείς και προσβάσιμους πράσινους και δημόσιους χώρους, ιδίως για τις γυναίκες και τα παιδιά, τους ηλικιωμένους και στην κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία.
Με υποστήριξη θετικών οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών δεσμών μεταξύ των αστικών, περιαστικών και αγροτικών περιοχών, μέσω της ενδυνάμωσης του εθνικού και περιφερειακού αναπτυξιακού σχεδιασμού.
Οι ωκεανοί
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως πηγή ζωής για τον πλανήτη μας, μεταφορικά και κυριολεκτικά, είναι το νερό. Οι ωκεανοί του κόσμου και τα συστατικά τους στοιχεία όπως η θερμοκρασία, τα ρεύματα και η θαλάσσια ζωή, είναι αυτοί που δίνουν ώθηση στα παγκόσμια συστήματα κάνοντας τη Γη κατοικήσιμη για την ανθρωπότητα. Το νερό της βροχής, το πόσιμο νερό, ο καιρός, το κλίμα, οι ακτογραμμές, μεγάλο μέρος της τροφής μας ακόμα και το οξυγόνο που αναπνέουμε είναι προϊόντα που μας παρέχει αλλά και ρυθμίζει η θάλασσα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας, οι ωκεανοί και οι θάλασσες έχουν αποτελέσει ζωτικής σημασίας διαύλους για τις κάθε μορφής μετακινήσεις των ανθρώπων.
Απαιτείται λοιπόν η πρόληψη και σημαντική μείωση όλων των μορφών θαλάσσιας ρύπανσης, ιδίως της ρύπανσης από χερσαίες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων απορριμμάτων από τα πλαστικά και τα μικροπλαστικά και της ρύπανσης από θρεπτικές ουσίες. Πρόληψη επιπλέον με τη βιώσιμη χρήση των θαλάσσιων πόρων, μέσω της βιώσιμης διαχείρισης της αλιείας, των υδατοκαλλιεργειών και του τουρισμού. Στόχος είναι η βελτίωση της ποιότητας του νερού, μέσω της μείωσης της ρύπανσης, της εξάλειψης των απορρίψεων ανεπεξέργαστων υγρών αποβλήτων. Η ουσιαστική μείωση της παραγωγής αποβλήτων μπορεί να επιτευχθεί μέσω της πρόληψης, της μείωσης, της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης. Βελτίωση της ποιότητας του νερού και μέσω της ελαχιστοποίησης της απελευθέρωσης επικίνδυνων χημικών και υλικών, καθώς και της σημαντικής αύξησης της ανακύκλωσης και της ασφαλούς επαναχρησιμοποίησης του νερού.
Κύριο όμως στόχος θα πρέπει να γίνει η άμεση κατάργηση της χρήσης του πετρελαίου και των παράγωγών του. Θα πρέπει επιτέλους να κατονομάσουμε τα πλαστικά κάθε είδους και μορφής -και γενικά τα παράγωγα του πετρελαίου- ως την κύρια αιτία καταστροφής των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Με κάθε άλλη πρόταση που μεταφέρει στο απώτερο μέλλον αυτόν τον στόχο, ουσιαστικά εξακολουθεί η καταστροφή του περιβάλλοντος στο όνομα της ανθρωποκεντρικής θεώρησης της ζωής στον πλανήτη μας. Θεώρηση που έχει αποδειχθεί αυτοκαταστροφική.
Τα δάση
Εκτός από το νερό των Ωκεανών, τα δάση συνιστούν στοιχείο-κλειδί για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την προστασία της βιοποικιλότητας. Μιας και αποτελούν το σπίτι για περισσότερο από το 80% όλων των χερσαίων ειδών ζώων, φυτών και εντόμων. Συγχρόνως αποτελούν το «σπίτι» των αυτόχθονων πληθυσμών.
Ένας από τους κύριους στόχους του ΟΗΕ ήταν, ως το 2020 (!), ο τερματισμός της αποψίλωσης, αποκατάσταση των υποβαθμισμένων δασών και ουσιαστική αύξηση της δάσωσης και της αναδάσωσης παγκοσμίως. Οι καταστροφές στα δάση του Αμαζονίου και όχι μόνο φανερώνουν την έλλειψη πολιτικής βούλησης από τους ηγέτες όλων των κρατών για εφαρμογή καίριων περιβαλλοντικών αποφάσεων.
Απαιτείται σήμερα η ανάληψη επείγουσας και ουσιαστικής δράσης για τη μείωση της υποβάθμισης των φυσικών οικοτόπων, την αποτροπή της απώλειας της βιοποικιλότητας καθώς και την προστασία και την πρόληψη, της εξαφάνισης απειλούμενων ειδών. Η αποψίλωση της γης και η ερημοποίηση, οφείλονται στην ανθρώπινη δραστηριότητα και στην κλιματική αλλαγή. Επιπλέον απαιτείται η ολοκληρωτική απαγόρευση του κυνηγιού, όπου δεν γίνεται για βιοπορισμό και της παράνομης διακίνησης προστατευόμενων ειδών.
Αναφέρθηκαν οι πολιτικές και οι τρόποι και οι πόροι που απαιτούνται για την υλοποίηση αυτών των πολιτικών. Θα πρέπει να θεσπιστούν και τρόποι για την μέτρηση και αξιολόγηση ων της προόδου προς την βιώσιμη ανάπτυξη. Ώστε να παίρνονται έγκαιρα διορθωτικά μέτρα όπου παρατηρείται ολιγωρία στην επίτευξη αυτών των στόχων.
Σήμερα όλη η ανθρωπότητα, έχει στρέψει την προσοχή της και την ενεργητικότητά της προς την καταπολέμηση της πανδημίας. Αυτά τα μέτρα αν ληφθούν, δεν θα βοηθήσουν την ανθρωπότητα να αποφύγει μια νέα πανδημία στο μέλλον. Θα την βοηθήσουν άμεσα και να απαλλαγεί από αυτήν την πανδημία. Γιατί είναι κοινό μυστικό πως και αυτή η πανδημία, όπως και οι άλλες του παρελθόντος, έχουν αιτίες πράξεις των ανθρώπων καταστροφικές για το περιβάλλον.