Μαδούρο vs Γουαϊδό: Η σκοτεινή πλευρά του εξορυκτισμού

Άρθρο του Γιάννη Τσιρώνη* στο efsyn.gr

Πρόσφατα η ελληνική Βουλή, υπερψήφισε συμβάσεις έρευνας και αξιοποίησης υδρογονανθράκων. Οι μοναδικοί Βουλευτές που αντισταθήκαμε ήμασταν οι δύο βουλευτές των Οικολόγων Πράσινων. Οι βουλευτές του ΚΚΕ και της Χρυσής Αυγής δεν διαφωνούν με τις εξορύξεις. Απλά με εντελώς αντιδιαμετρικές απόψεις δεν επιθυμούν ο «εθνικός πλούτος της χώρας» να παραχωρηθεί στις πολυεθνικές. Η ιδεολογία του εξορυκτισμού κυριαρχεί  και η αντίθετη γνώμη λοιδορείται. Οι Οικολόγοι Πράσινοι χαρακτηριζόμαστε «εμμονικοί», «φοβικοί», «οπισθοδρομικοί», χωρίς κανείς να αντικρούει τεκμηριωμένα τα συντριπτικά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι καμία χώρα δεν πρόκοψε στηριγμένη στις εξορύξεις.

Το 2012, στην εκτενή μακροοικονομική μελέτη με τίτλο: «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ-Πακτωλός ή αερολογία;»,^[1] δεν επέμεινα στις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, ούτε στις αποθετικές ζημίες από κάποιο ενδεχόμενο ατύχημα. Ούτε συνυπολόγισα την οικονομική επίπτωση των γεωπολιτικών τριγμών. Πώς μπορεί άλλωστε να συνυπολογιστεί η ύπαρξη των εξορυκτικών πεδίων του Ιράκ, στην απόφαση των ΗΠΑ να κάνουν τους δύο πολέμους του Κόλπου και εν τέλει, το συνολικό οικονομικό-κοινωνικό αποτύπωμα των πολέμων και της εμφάνισης του ISIS στην οικονομία της περιοχής; Στην συγκριτική εκείνη μελέτη απέδειξα ότι οι εξορύξεις δεν έδωσαν συγκριτικά πλεονεκτήματα στις πετρελαιοπαραγωγές χώρες σε σχέση με παρεμφερείς οικονομίες που δεν έχουν εξορυκτικά πεδία.

Το 2018 δημοσίευσα άλλες δύο οικονομικές μελέτες. Την  μελέτη της προέδρου του ΕΚΠΑΑ Ζωής Βροντίση «Οι επιπτώσεις εξορύξεων υδρογονανθράκων»^[2] και την: «ΕΞΟΡΥΞΕΙΣ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ. ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΠΛΟΥΤΟΥ Ή ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΗΣΤΕΙΑ;»^[3] 

Τα στοιχεία και των τριών μελετών είναι συντριπτικά: Δεν υπάρχει καμία τεκμηριωμένη απόδειξη ότι οι χώρες που στηρίζονται σε εξορύξεις έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα. 

Οι οπαδοί των εξορύξεων συνήθως κρύβονται πίσω από ένα απλοϊκό επιχείρημα: «Στο υπέδαφος βρίσκονται δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου που αξίζουν πολλά δισεκατομμύρια ευρώ». Αυτή η προσέγγιση από μακροοικονομική άποψη αγγίζει τα όρια της ανοησίας. 

Για να μην καταφύγω σε τεχνικούς όρους ας φανταστούμε έναν επίδοξο επιχειρηματία που επιθυμεί να ιδρύσει ένα διαλυτήριο αυτοκινήτων. Εύκολα μπορεί να υπολογίσει πόσα αυτοκίνητα θα διαλύσει και να εκτιμήσει τον τζίρο του. Μπορούμε όμως να υπολογίσουμε το μακροοικονομικό αποτέλεσμα στην πόλη που θα εγκατασταθεί, όπως για παράδειγμα τις επιπτώσεις στην επισκεψιμότητα ενός γειτονικού πεντάστερου ξενοδοχείου; Οι εξορύξεις συνεπάγονται αναγκαστική εγκατάλειψη άλλων οικονομικών δρατηριοτήτων.

Επειδή τέτοιες αναλύσεις είναι πολυπαραμετρικές για το μέλλον, είναι ασφαλέστερο να μελετήσουμε τα ιστορικά οφέλη των πετρελαιοπαραγωγών χωρών σε σχέση με τις μη πετρελαιοπαραγωγές χώρες.

Ας δούμε λοιπόν την περίπτωση της Βενεζουέλας. Η Βενεζουέλα είναι με τα στοιχεία του 2017 11η χώρα παγκοσμίως σε παραγωγή αργού πετρελαίου με 2.070.000 βαρέλια/ημερησίως και 1η σε πιστοποιημένα αποθέματα με 302,3 δις βαρέλια. Είναι 27η παγκοσμίως σε παραγωγή φυσικού αερίου με 27,07 δις κ.μ. ημερησίως και 7η σε πιστοποιημένα αποθέματα με 5,74 τρις κ.μ.

Με βάση λοιπόν τις απλοϊκές εκτιμήσεις των οπαδών του εξορυκτισμού, η Βενεζουέλα θα έπρεπε να ανήκει στην πρώτη δεκάδα σε επίπεδο ευημερίας παγκοσμίως.

Και με βάση μια λογική «αριστερής ορθοδοξίας», από την εποχή του Τσάβες μέχρι σήμερα, θα έπρεπε ο πλούτος αυτός να έχει διαχυθεί σε όλη την κοινωνία, αφού απελευθερώθηκε από τον εναγκαλισμό των πολυεθνικών.

Είναι όμως έτσι τα πράγματα;

Η Βενεζουέλα είναι:

• 73η σε μητρική θνησιμότητα με 95 θανάτους/100.000 γεννήσεις
• 117η σε βρεφική θνησιμότητα με 11,9 θανάτους/1000 γεννήσεις
• 132η σε δαπάνες υγείας με 5,3% του ΑΕΠ
• 22η σε δαπάνες παιδείας με 6,5% του ΑΕΠ
•  126η σε κατά κεφαλήν ΑΕΠ με 12.500 $ (η Ελλάδα της κρίσης έχει περισσότερα από 27.800$)
• 76η στην ανισότητα επί 158 χωρών με δείκτη Gini 39

Τέλος δεν είναι καθόλου τιμητικά τα 0,8 κρεβάτια νοσοκομείων/1000 κατοίκους. Η Ελλάδα της κρίσης έχει σχεδόν 5 και η Βουλγαρία σχεδόν 7. 

Η σοσιαλιστική κυβέρνηση

Αυτό δεν σημαίνει ότι η κυβέρνηση του Ούγκο Τσάβες δεν βελτίωσε την ευημερία των πολλών. Ο δείκτης Gini όταν ανέλαβε ο Τσάβες ήταν 49,5. Με τέτοιον δείκτη ανισότητας η Βενεζουέλα θα ήταν σήμερα 19η χειρότερη χώρα επί 158 χωρών. Είναι επίσης καθαρό ότι η κυβερνήσεις Τσάβες/Μαδούρο προσέφεραν στον τομέα της παιδείας. 

Βοήθησαν τα πετρέλαια στην ζωή των κατοίκων;

Είναι φανερό ότι η χώρα με τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου στον πλανήτη, απέχει πολύ από το να θεωρηθεί δίκαιη και ευημερούσα κοινωνία. Μάλλον συμβαίνει το αντίθετο, παρά την βελτίωση των ασθενέστερων την εποχή του Τσάβες. Το μόνο λοιπόν που πρόσφεραν τα πετρέλαια στους κατοίκους της Βενεζουέλας ήταν άγρια εκμετάλλευση.

Δεν πρόσφεραν όμως μόνο εκμετάλλευση: Είναι υπαίτια στρεβλής ανάπτυξης στηριγμένης στο πετρέλαιο. Πέρα από την ποιότητα διακυβέρνησης, η πρόσφατη οικονομική και ανθρωπιστική κρίση της Βενεζουέλας οφείλεται κυρίως στην πτώση της τιμής του πετρελαίου και στην επικίνδυνη εξάρτηση μίας οικονομίας από έναν πόρο που η τιμή του δεν καθορίζεται από την κοινωνία και τους αιρετούς της εκπροσώπους, αλλά από αστάθμητους διεθνείς παράγοντες.

Ωστόσο τα πετρέλαια πρόσφεραν και κάτι πολύ χειρότερο: Η Βενεζουέλα βρίσκεται στο μάτι των μεγάλων πολυεθνικών και αυτό είναι καθαρό στην πολιτική κρίση των τελευταίων εβδομάδων:

Ας μην παρασυρθούμε από το εάν η κυβέρνηση Μαδούρο αντιπροσωπεύει επάξια τον λαό της. Επιφυλάξεις υπάρχουν και για τον Τράμπ ή την Τερέζα Μέι, σε χώρες με πολύ περισσότερο εδραιωμένη δημοκρατία. Ας αναλογιστούμε επίσης ότι η δημοκρατία στις χώρες της λατινικής Αμερικής υπονομεύτηκε διαχρονικά από τον ξένο παράγοντα. Επομένως ας μην χύνουν κροκοδείλια δάκρυα οι «δημοκράτες» στις μητροπόλεις του καπιταλισμού!

Ακόμα όμως και εάν δεχόμασταν τις επιφυλάξεις για την διακυβέρνηση Μαδούρο, αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία η ταχύτατη σπουδή για αναγνώριση του αυτοανακηρυχθέντος «προέδρου» Γκουαϊδό, από τις ΗΠΑ και η στάση της ΕΕ. Ας θυμηθούμε ένα πρόσφατο παράδειγμα: Ακόμα και οι πλέον καλοπροαίρετοι παραδέχονται, ότι το καθεστώς του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε κλίμακα δημοκρατικότητας, διαφάνειας και χρηστής διαχείρισης μάλλον απέχει πολύ από τα διεθνώς αποδεκτά στάνταρ.

Πολλοί δημοκράτες ίσως θα εύχονταν να είχε πετύχει το πραξικόπημα το 2017. Δεν νομίζω όμως ότι υπήρξε έστω και μία κυβέρνηση που να έσπευσε τότε να στηρίξει τους πραξικοπηματίες και να αναγνωρίσει την πράξη τους ως θεμιτή στα δημοκρατικά ήθη.

Είναι λοιπόν απαράδεκτο στο διεθνές δίκαιο να σπεύδουν κάποιοι να αναγνωρίσουν τον Γκουαϊδό. Η πράξη του δεν έχει κανένα στοιχείο νομιμότητας, ανεξαρτήτως του εάν κάποιοι αντιπαθούν ή έστω απεχθάνονται τον Μαδούρο! Αυτή η παράδοξη διεθνής στήριξη ενός πολιτικού προσώπου που δεν έχει εκλεγεί νόμιμα, ανοίγει τον ασκό του Αιόλου και πιθανά οδηγεί την χώρα σε εμφύλιο σπαραγμό!

Και εδώ τίθεται το απλό ερώτημα: Εάν η Βενεζουέλα δεν κατείχε στα σπλάχνα της τα μεγαλύτερα αποθέματα υδρογονανθράκων, που μέχρι σήμερα δεν την βοήθησαν να προκόψει! Εάν ήταν μία φτωχή χώρα χωρίς αυτόν τον «πλούτο», θα έσπευδαν με τόση σπουδή οι μεγάλες δυνάμεις να πάρουν θέση με την μία ή την άλλη πλευρά;; Θα έριχναν με τόση ζέση λάδι στην φωτιά; 

Ανεξάρτητα από το εάν ο Μαδούρο είναι άξιος ή διεφθαρμένος και ο Γκουαϊδό ένας χυδαίος σφετεριστής ή ένας αγνός επαναστάτης, ένα είναι βέβαιο: Η στάση του ξένου παράγοντα ξεπερνά τα όρια του ανθρωπιστικού διεθνισμού και αγγίζει τα όρια της αθέμιτης παρέμβασης. Ο ξένος παράγοντας αδιαφορεί για τους νεκρούς και στηρίζει την μία ή την άλλη πλευρά με σχεδόν μοναδικό κίνητρο τα τεράστια οικονομικά συμφέροντα που βρίσκονται στα σπλάχνα της Βενεζουέλας!

Μετά την τραγωδία της Μέσης Ανατολής, επιβεβαιώνεται για μια ακόμα φορά ότι ο «πλούτος» των υδρογονανθράκων δεν απειλεί μόνο το κλίμα και τον πλανήτη. Απειλεί και την δημοκρατία! 

^[1] http://yannistsironis.blogspot.com/2012/05/blog-post_28.html

^[2] http://yannistsironis.blogspot.com/2018/09/blog-post_56.html

^[3] http://yannistsironis.blogspot.com/2018/09/blog-post_27.html

* Βουλευτής με τον ΣΥΡΙΖΑ ως μέλος των Οικολόγων Πρασίνων