Πρότυπα σχολεία – η χρυσή φυλακή

Άρθρο του Γιάννη Τσιρώνη που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών

Τα «πρότυπα» σχολεία που προβλέπει το νέο σ/ν για την εκπαίδευση είναι πισωγύρισμα. Πρόκειται για σχολεία, όπου θα φοιτούν «άριστα» παιδιά δεκτά κατόπιν εξετάσεων. Tα «πρότυπα» σχολεία δεν έχουν σχέση με τα πειραματικά, όπου δοκιμάζονται οι καινοτόμες εκπαιδευτικές διαδικασίες. Στα πειραματικά τα παιδιά επιλέγονται με κλήρωση, ώστε να είναι αξιόπιστη η εξαγωγή συμπερασμάτων από κάθε πειραματική εκπαιδευτική διαδικασία.

Γιατί όμως τα «πρότυπα» είναι ξεπερασμένα σύμφωνα με τις σύγχρονες εκπαιδευτικές αντιλήψεις; Δεν αξίζουν τα χαρισματικά παιδιά  περιβάλλον κατάλληλο για τα ταλέντα τους;

Πράγματι τα χαρισματικά παιδιά συχνά πλήττουν στην τάξη, κοινωνικοποιούνται δυσκολότερα ή γίνονται θύματα εκφοβισμού. Είναι όμως λύση η γκετοποίηση αποκλειστικά με άλλα χαρισματικά παιδιά; Ο διαχωρισμός δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από αυτά που λύνει, όπως λαθεμένη αποδείχθηκε η ασυλοποίηση παιδιών που χρήζουν ειδικής αγωγής. Οι σύγχρονες αντιλήψεις επιδιώκουν την ενσωμάτωση και όχι τον βολικό για τους ενηλίκους διαχωρισμό.

Ας εξετάσουμε νηφάλια τα σοβαρά προβλήματα των «προτύπων»:

• Κατ’ αρχάς δεν ταυτίζονται οι “gifted learners”, με τους “talented”[i] [ii][iii]. Η πρώτη κατηγορία αφορά παιδιά με εξαιρετικές επιδόσεις στην μαθησιακή διαδικασία. Η δεύτερη, παιδιά με εξαιρετικές δεξιότητες σε έναν ή περισσότερους τομείς. Η προκρούστεια λογική των εξετάσεων αποκλείει τη δεύτερη κατηγορία, γιατί μία μαθηματική ή μουσική ιδιοφυία δεν επιτυγχάνει κατ’ ανάγκη σε γενικές εξετάσεις.
• Πόσοι θα απορροφηθούν στα «πρότυπα» σχολεία; Το ικανότερο 2% (40.000 παιδιά), το ικανότερο 5% (100.000 παιδιά) ή το ικανότερο 10% (200.000 παιδιά);
• Επειδή είναι αδύνατον να έχουμε πρότυπα σχολεία σε κάθε γειτονιά, λόγω της χρονοβόρας μετακίνησης από και προς το σχολείο, ο χρόνος για φιλίες στη γειτονιά περιορίζεται δραματικά. Τα παιδιά αυτά μεγαλώνουν σε γυάλα, αναπτύσσοντας πιθανά ελιτισμό, που γίνεται τροχοπέδη στην μελλοντική τους εξέλιξη. Ως ενήλικες συχνά δυσκολεύονται να συνεργαστούν με μη χαρισματικά πρόσωπα ως διοικητές, διοικούμενοι ή σε επαφή με πελάτες. Η ανωτερότητα στη μαθησιακή διαδικασία συχνά τα παγιδεύει σε αυταπάτες, αφού δεν ταυτίζεται αναγκαστικά με ψυχική ωριμότητα, ούτε με πλεονέκτημα στην κοινωνικοποίηση, στις ερωτικές σχέσεις ή τις φιλίες.
• Η προφανής ευκολία να διδάσκει παιδιά με ταλέντο μάθησης, καθιστά αυτά τα σχολεία περιζήτητα μεταξύ των εκπαιδευτικών. Στα σχολεία αυτά θα συσσωρευτούν εκπαιδευτικοί υψηλών προσόντων, οπότε όμως αντίστοιχα τα υπόλοιπα σχολεία θα στερηθούν των υπηρεσιών τους. Ενώ σε μία τυχαία κατανομή εκπαιδευτικών, συναντάμε καλύτερους ή χειρότερους διδάσκοντες,  εάν οι άριστοι εκπαιδευτικοί συσσωρεύονται στα πρότυπα, τα υπόλοιπα παιδιά θα αδικηθούν. Ιδιαιτέρως θα αδικηθούν τα παιδιά που έχουν μαθησιακές δυσκολίες δηλαδή εκείνα που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη ικανότερων διδασκόντων.

Ανακεφαλαιώνοντας: Τα πρότυπα σχολεία βαθαίνουν τα κοινωνικά χάσματα, ενώ η σύγχρονη εκπαίδευση στοχεύει στη μείωση τους.

Και εύλογα θα ρωτήσει κάποιος: Και τα χαρισματικά παιδιά τι θα απογίνουν; Θα τα αφήσουμε να ισοπεδώνονται στο όνομα της κοινωνικής συνοχής;

Φυσικά όχι! Στα μοντέρνα εκπαιδευτικά συστήματα υπάρχουν πολλά εργαλεία[iv], που βοηθούν τα χαρισματικά παιδιά: Επιτάχυνση, ειδικά τμήματα, επιπλέον ώρες στους τομείς ενδιαφέροντος τους ή ακόμα και ειδικές καλοκαιρινές κατασκηνώσεις. Ένα παιδί που έχει μαθηματικό ταλέντο, χαίρεται να ασχολείται επιπλέον ώρες με το αντικείμενο που αγαπά, όπως κάποια άλλα κάνουν μπαλέτο ή κιθάρα.

Η σύγχρονη αντίληψη απαιτεί:

• Ευελιξία[v] των ειδικών τμημάτων ή ωρών διδασκαλίας, σε αντίθεση με την ανελαστική κατηγοριοποίηση που επιβάλει το «πρότυπο» σχολείο.
• Περιορισμό των ασκήσεων, όταν ο εκπαιδευτικός κρίνει ότι το χαρισματικό παιδί δεν τις έχει ανάγκη και πλήττει. Την αντίστοιχη αντικατάσταση τους από άλλες που αντιστοιχούν στις αυξημένες δεξιότητες.
• Εκπαίδευση γονέων και εκπαιδευτικών.

Δυστυχώς η ηγεσία του υπουργείου παιδείας μάλλον αγνοεί τις διεθνείς σύγχρονες αντιλήψεις που βοηθούν στην ψυχική και διανοητική ανάπτυξη των χαρισματικών παιδιών, και υπηρετεί την ιδεοληψία του «καλύτερου» σε βάρος του «χειρότερου», προσφέροντας προνομιακή αντιμετώπιση σε λίγους σε βάρος των υπολοίπων. Τα χαρισματικά παιδιά δεν έχουν ανάγκη προνομίων. Έχουν ανάγκη από εξειδικευμένη αντιμετώπιση σε όλα τα σχολεία της χώρας.

[i] https://www.d11.org/Page/2545

[ii] education.vic.gov.au/parents/child-development/Pages/gifted-talented.aspx#link68

[iii] https://www.nidirect.gov.uk/articles/supporting-gifted-and-talented-children

[iv] https://www.nagc.org/resources-publications/gifted-education-practices

[v] “Grouping is flexible, targeted, and not permanent; tracking historically refers to an inflexible approach to placing students in tracks from which they could not move. Tracking is unquestionably bad; ability grouping is arguably good.” https://www.nagc.org/resources-publications/gifted-education-practices/grouping