Φτώχεια: Ο μεγαλύτερος εχθρός του ανθρώπου και του περιβάλλοντος

Από τον Δημήτρη Πασχάλη, Μέλος του Πανελλαδικού Συμβουλίου των Οικολόγων ΠΡΑΣΙΝΩΝ, Μηχανικό του Εμπορικού Ναυτικού. Το άρθρο φιλοξενήθηκε στο TVXS.GR το οποίο ευχαριστούμε θερμά

 Στην έκθεση του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ (UNEP) του 2013 με τίτλο «Αϊτή-Δομινικανή Δημοκρατία: Περιβαλλοντικές προκλήσεις στην συνοριακή ζώνη»¹ υπάρχει μια ενδιαφέρουσα φωτογραφία από ένα σημείο των συνόρων.

Στην πλευρά της Αϊτής υπάρχει γυμνό αποψιλωμένο έδαφος και στην πλευρά της Δομινικανής Δημοκρατίας δάσος και βλάστηση. Αυτή η εικόνα συνδέει ξεκάθαρα την υποβάθμιση του περιβάλλοντος με την φτώχεια^1,2.

Η διαφορά στην δασοκάλυψη δεν οφείλεται μόνο στην εντατική μη βιώσιμη υλοτομία για καυσόξυλα και ξυλοκάρβουνα αλλά και στην αποψίλωση για καλλιέργεια γης, η οποία γίνεται με την μέθοδο «κόψε-κάψε» (slash and burn)¹, που έχει σαν αποτέλεσμα μετά από δύο τρία χρόνια καλλιέργειας μιας έκτασης αυτή να αποσαρθρώνεται, το έδαφος να χάνει την παραγωγικότητα του και να ερημοποιείται. Έτσι οι καλλιεργητές προχωρούν σε επόμενη έκταση που νομοτελειακά θα έχει την ίδια τύχη.

Σε σύγκριση με την Ελλάδα η Δομινικανή Δημοκρατία βρίσκεται πάρα πολύ πίσω, αλλά με την Αϊτή μας χωρίζει κυριολεκτικά μια άβυσσος. Τέτοιες συνθήκες ζωής είχαμε στη χώρα μας, αλλά και στην Ευρώπη, την εποχή του μεσαίωνα. Αιτία των δεινών της Αϊτής είναι η αποικιοκρατία και οι μακροχρόνιες δικτατορίες, τέκνα της παγκόσμιας Αντίδρασης και Συντήρησης, που κυβέρνησαν την χώρα το μεγαλύτερο μέρος του 20^ου αιώνα και επέβαλαν την Καθυστέρηση.

Στην Ελλάδα παρότι ταλαιπωρηθήκαμε πολύ στον 20^ο αιώνα από την Αντίδραση και την Συντήρηση ξεπεράσαμε πολλές καταστάσεις. Πλέον είμαστε ευρωπαϊκή χώρα, μέλος της ΕΕ, με ανεπτυγμένη οικονομία και δομές και με αστική δημοκρατία. Ας μην ξεγελιόμαστε όμως, η Ελλάδα έχει υποστεί Καθυστέρηση, σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες εξαιτίας της Συντήρησης και του οχήματος της, του νεοφιλελευθερισμού. Δεν είναι μόνο το ΑΕΠ και το ποσοστό ανεργίας που το δείχνει, αλλά και πολλοί άλλοι δείκτες³.

Το μέσον; Η μετα-τυραννία των κοινωνικά, οικονομικά, περιβαλλοντικά και εθνικά ανάλγητων πολιτικών λιτότητας⁴.

Ας δώσουμε ένα παράδειγμα επιπτώσεων της φτώχειας σε άνθρωπο και περιβάλλον στην Ελλάδα. Θυμόμαστε την αιθαλομίχλη που κάλυπτε τους χειμώνες 2011-16 τις πόλεις μας. Έχοντας φτωχοποιηθεί οι πολίτες άναβαν μαζικά τζάκια και ξυλόσομπες, καθότι αδυνατούσαν να πληρώσουν το κόστος των κεντρικών θερμάνσεων.

Τότε λοιπόν μπήκε στο λεξιλόγιο μας η ενεργειακή φτώχεια. Διάφοροι άρχισαν να προτείνουν την ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών ως λύση, στοχεύοντας στην ανακούφιση των ενεργειακών αναγκών των πολιτών και την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Η ενεργειακή φτώχεια που προέκυψε από την φτωχοποίηση των πολιτών λόγω της λιτότητας, μαζί με άλλου είδους φτώχειες: τηλεπικοινωνιακή, εκπαιδευτική, τροφική, μετακίνησης, ένδυσης-υπόδησης, ύδρευσης, περίθαλψης κ.λπ.

Κάποιος που αδυνατεί να πληρώσει την θέρμανση του σπιτιού του αδυνατεί να πληρώσει και πολλά άλλα (προφανώς και τις εργασίες ενεργειακής αναβάθμισης του σπιτιού του).

Η αντιμετώπιση της φτώχειας είναι απλή: Αληθινή ανάπτυξη αντί για την «ανάπτυξη» που υπόσχονται οι θιασώτες του νεοφιλελευθερισμού που είναι μηχανιστική μεγέθυνση της οικονομίας για τους λίγους εις βάρος των πολλών, με επακόλουθο το μεγάλωμα των ανισοτήτων, οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών.

Αυτές οι προφανείς διαπιστώσεις προτάσσουν την ανάγκη για ένα Κοινωνικό Green Deal, με στόχο την Οικονομική, Κοινωνική και Περιβαλλοντική Ισότητα, Δικαιοσύνη και Ολοκλήρωση που σήμερα δεν υπάρχουν.

Το ζητούμενο είναι η δυνατότητα των πολιτών να ζουν αξιοπρεπώς, χωρίς την τροχοπέδη της ύφεσης, της κακοδιαχείρισης, της διαφθοράς και της διαπλοκής, την δαμόκλειο σπάθη της φτώχειας και μακριά από την Καθυστέρηση που επιβάλλει η Συντήρηση. Σε αντίθεση η Ε.Ε. προωθεί ένα Green Deal που δεν έχει καμία σχέση με αυτά, κομμένο και ραμμένο στα μέτρα της Συντήρησης.

Στο δια ταύτα: Η Περιβαλλοντική Μεταρρύθμιση είναι κενό γράμμα αν δεν υπάρξει παράλληλα Κοινωνική Μεταρρύθμιση, στα δε πλαίσια της ισονομίας και ισοπολιτείας η Κοινωνική Μεταρρύθμιση δεν μπορεί παρά να είναι Πράσινη, για οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική δικαιοσύνη.

###

1) https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/17680/UNEP_Haiti-DomRep_border_zone_EN.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Η ίδια η έκθεση καταλήγει σε αυτό το συμπέρασμα από τα στοιχεία που καταγράφει. Ενδεικτικά:

ΑΕΠ Αϊτή (Α) 7,4δις – Δομινικανή Δημοκρατία (ΔΔ) 51,7δις$. Κατά κεφαλήν ΑΕΠ Α: 755 $ – ΔΔ: 5.214 $. Μέσο προσδόκιμο ζωής Α: 62,5 έτη – ΔΔ: 77,4 έτη. Αναλφάβητοι (ηλικίες 15 έως 24) Α: 26% – ΔΔ: 5%. Ποσοστά που ζουν σε φτώχεια και ακραία φτώχεια Α: 76% και 56% – ΔΔ: 34,4% και 2,2%. Πρόσβαση σε ηλεκτρισμό Α: 12,5% του πληθυσμού ΔΔ: 88% του πληθυσμού. Κατά κεφαλήν κατανάλωση ηλεκτρισμού ανά έτος για το 2013² Α: 96 κιλοβατώρες – ΔΔ: 1.665 κιλοβατώρες (Ελλάδα 5.317). Κάλυψη ενεργειακών αναγκών από καυσόξυλα και ξυλοκάρβουνα Α: 72% των συνολικών ενεργειακών αναγκών – ΔΔ: 3,1% των νοικοκυριών χρησιμοποιούν ξυλοκάρβουνα. Θάνατοι λόγω οικιακών ρύπων για το 2013 (ανά 100.000 θανάτους)² Α: 112,81 ΔΔ: 12,66 (Ελλάδα 0,31). Δείκτης Περιβαλλοντικής Επίδοσης του Πανεπιστημίου Γέιλ για το 2010 (θέση σε σύνολο 132 χωρών) Α: 118 – ΔΔ: 72. Δασοκάλυψη Α: 4% – ΔΔ: 41%.

2) https://ourworldindata.org/ Εξαιρετικός ιστότοπος του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης με πληθώρα αξιόπιστων δεδομένων.

3) Η έκθεση Πισσαρίδη παραθέτει στοιχεία και δείκτες που δείχνουν την υστέρηση της Ελλάδας σε πάρα πολλούς τομείς.

4) Ο γράφων θεωρεί ότι ο νεοφιλελευθερισμός και οι πολιτικές λιτότητας δεν είναι μια διαστρέβλωση του καπιταλισμού, αλλά η πραγματική του μορφή: Ακραία εκμετάλλευση ανθρώπου και περιβάλλοντος για χωρίς όρια κέρδος, αδιαφορώντας απόλυτα για τις επιπτώσεις (π.χ. Χιλή, Θατσερισμός, Reaganomics, Treuhand κ.λπ).