Να μπουν και μικροί παραγωγοί στα αιολικά

Συνέντευξη του Κωνσταντίνου Βλαχόπουλου, Περιβαλλοντολόγου, MSc Environment Μanagement, Τομεάρχη Περιβάλλοντος & Ενέργειας των Οικολόγων ΠΡΑΣΙΝΩΝ στον Φίλη Καϊτατζή για το POLITICAL.GR και το Παρασκήνιο

 Οι θέσεις και το υλικό προήλθαν με την συνδρομή των μελών της Θεματικής Ομάδας ενέργειας των Οικολόγων Πράσινων

 – Ποια είναι η γνώμη σας α) για τις αντιδράσεις που εγείρονται από τοπικές  κοινωνίες οι οποίες  δέχονται ή πρόκειται να δεχθούν αιολικά στις περιοχές τους -νησιωτικές και ηπειρωτικές -και β) μπορείτε να συνοψίσετε τα συν και τα πλην από την εγκατάσταση αιολικών στη χώρα μας;

(α) Οι αντιδράσεις που εγείρονται κατά των Αιολικών Πάρκων από τις τοπικές κοινωνίες κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες :

Στην πρώτη κατηγορία οι δικαιολογημένες αντιδράσεις συλλόγων και πρωτοβουλιών πολιτών κατά μεγάλων αιολικών που εγκαθίστανται σε προστατευόμενες περιοχές ή σε περιοχές που ενδημούν σπάνια και προστατευόμενα είδη πανίδας. Αυτό εκτιμάται ότι είναι ιδιαίτερα αρνητικό για μα χώρα σαν την Ελλάδα, όπου σε αντίθεση με τις χώρες της Κεντρικής – Βόρειας Ευρώπης έχει διατηρήσει σε ικανοποιητικό βαθμό τη φυσική χλωρίδα και πανίδα, σ’ αυτό βεβαίως έχει βοηθήσει το ανάγλυφο της χώρας με τις συνεχείς και υψηλές οροσειρές.

Στην δεύτερη κατηγορία κατατάσσονται οι αδικαιολόγητες και πολλές φορές ακραίες αντιδράσεις τοπικών κοινωνιών, με πολύ κακή πληροφόρηση, ενδεχομένως και με παραπληροφόρηση, κατά μικρών αιολικών πάρκων που εγκαθίστανται σε περιοχές ήσσονος φυσικής σημασίας και κοντά σε υπάρχοντα ηλεκτρικά και οδικά δίκτυα.  Στις περιπτώσεις αυτές διαδίδονται ανήκουστες και εντελώς αβάσιμες κατηγορίες κατά της αιολικής ενέργειας γενικά.  Αυτές οι αντιδράσεις ωφελούν τα ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, λιγνίτη, άνθρακα, ορυκτό αέριο κ.ά.) και συνήθως έχουν βάση τον ψυχολογικό συντηρητισμό, ο οποίος αντιστρατεύεται οτιδήποτε καινούργιο.

Επομένως, κάθε περίπτωση εγκατάστασης ανεμογεννήτριας ή αιολικού πάρκου πρέπει να αντιμετωπίζεται διαφορετικά.  Όσο οι τοπικές κοινωνίες ενημερώνονται σωστά, τόσο θα γνωρίζουν το θετικά και αρνητικά από την εγκατάσταση αιολικών και θα αντιδρούν ορθολογικά και προς όφελος του τοπικού και ευρύτερου περιβάλλοντος. Βεβαίως, η ενημέρωση αυτή, που συνήθως γίνεται κατά τη διάρκεια της περιόδου διαβούλευσης, είναι συνήθως ελλιπής και μεροληπτική, προς τη μία ή την άλλη πλευρά ή δεν έχει γίνει καθόλου με τρόπο που να μπορεί να είναι προσβάσιμη σε όλους (π.χ. σε απομακρυσμένα χωριά).

β)  Από άποψη ασυμβατότητας προς την προστασία του περιβάλλοντος και της κοινωνικής συνοχής έπονται τα πολυπληθή αιολικά πάρκα που αποτελούνται από γιγάντιες ανεμογεννήτριες και εγκαθίστανται σε προστατευόμενες περιοχές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, που δεν είναι σπάνιες,  τέτοια αιολικά πάρκα μετατρέπουν παρθένες  φυσικές περιοχές σε βιομηχανικές με αναμενόμενες σοβαρές και μη αντιστρεπτές επιπτώσεις στο περιβάλλον (περίπου 3.523 ανεμογεννήτριες δηλαδή το 1/3 των συνολικά εγκεκριμένων ανεμογεννητριών από τη ΡΑΕ), ενώ δεν θα πρέπει να θεωρείται αμελητέα η διάσπαση του φυσικού χώρου από τα συνοδά έργα οδοποιίας και μεταφοράς της ενέργειας.

Ως προς την οικονομική αξιολόγηση των ανεμογεννητριών, το θετικό τους στοιχείο είναι ότι με μικρότερο αρχικό κόστος εγκατάστασης από άλλες μεταβλητές ΑΠΕ (όπως π.χ. τα φωτοβολταϊκά) παράγουν περισσότερη ωφέλιμη ενέργεια.

Στα αρνητικά τους συγκαταλέγονται το γεγονός ότι είναι σε μεγάλο βαθμό εισαγόμενες, αφού κατασκευάζονται εξ’ ολοκλήρου στο εξωτερικό και δεν δημιουργούν σημαντική απασχόληση στον τοπικό ή ευρύτερο πληθυσμό. Επίσης, στα δευτερεύοντα αρνητικά οικονομικά χαρακτηριστικά τους συγκαταλέγεται η μεταβλητότητα της παραγωγής, που αναγκάζει το διαχειριστή του ηλεκτρικού δικτύου να διατηρεί σε εφεδρεία άλλες μονάδες συμβατικής παραγωγής ρεύματος (ορυκτού αερίου στην ηπειρωτική χώρα και πετρελαίου στα νησιά), αλλά αυτό το κόστος δεν ξεπερνάει το 5% της αξίας του παραγόμενου ηλεκτρικού ρεύματος.

– Θεωρείτε προτιμότερο τα αιολικά να αναπτύσσονται με όριο την κάλυψη των τοπικών ενεργειακών αναγκών;

Θα πρέπει να διευκρινίσουμε εάν αναφερόμαστε γενικά στις ενεργειακές ανάγκες της χώρας (που περιλαμβάνουν και τις θερμικές, χημικές, ειδικές βιομηχανικές) ή μόνο στην ηλεκτρική ενέργεια. Ο κτηριακός τομέας της χώρας απορροφά περίπου το 40% της συνολικής ενέργειας και εκεί υπάρχουν μεγάλα περιθώρια εξοικονόμησης στη θερμική ενέργεια (για θέρμανση ή για δροσισμό) με τη χρήση κυρίως παθητικών ηλιακών συστημάτων, ανανεώσιμης βιομάζας που απορρίπτεται, αβαθούς γεωθερμίας και βιοαερίου από αστικά και γεωργικά απόβλητα. Η ενεργειακή αυτονομία από ΑΠΕ, με όσο το δυνατόν πιο σταθερά χαρακτηριστικά προσφοράς, ειδικά για τα νησιά είναι η καλύτερη λύση. Ριζική αλλαγή στην αντιμετώπιση των καθημερινών αναγκών και την προσαρμογή τους στον ρυθμό που παρέχονται από φυσικές και ήπιες μορφές ενέργειας.   Η ενεργειακή εξοικονόμηση είναι η αρχή του νήματος για την αλλαγή του σημερινού ενεργοβόρου μοντέλου.  Απαιτείται τοπικός σχεδιασμός και προσαρμογή στις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε περιοχής με γνώμονα την ελάχιστη πρόκληση βλάβης και με την κατάλληλη επιλογή από το πλήθος των επιλογών ΑΠΕ.

– Η αιολική  είναι μια ακριβή ή φθηνή ενέργεια;

Τα τελευταία χρόνια το κόστος των ΑΠΕ μειώνεται διαρκώς*. Μέσω του Ειδικού Τέλους Μείωσης Εκπομπών Αερίων Ρύπων (ΕΤΜΕΑΡ) στους λογαριασμούς της ΔΕΗ ο καταναλωτής έχει ήδη «επιδοτήσει» τις ΑΠΕ με 11,3 δις € τα τελευταία 10 χρόνια.  Αν και οι επιδοτήσεις για την εγκατάσταση αιολικών σταθμών έχουν σταματήσει εδώ και χρόνια, υπάρχουν ακόμη άδειες προς υλοποίηση που προέρχονται από την εποχή των επιδοτήσεων. Η παραγόμενη ενέργεια από τους  Αιολικούς Σταθμούς Παραγωγής Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) μπορεί να ανταγωνισθεί την ηλεκτρική ενέργεια από μονάδες φυσικού αερίου, πετρελαίου αλλά και λιγνίτη / άνθρακα.  Επιπλέον, οι ΑΣΠΗΕ έχουν σχεδόν μηδενικό εξωτερικό κόστος, ενώ οι συμβατικές μορφές παραγωγής έχουν τεράστιο εξωτερικό κόστος, που πολλές φορές λησμονούμε όταν κάνουμε την οικονομική σύγκριση μεταξύ διαφόρων μορφών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.  Ας μην ξεχνάμε και την απόσβεση των οικονομικών επιπτώσεων που μας επιφυλάσσει το ζοφερό μέλλον της κλιματικής αλλαγής.

-Είναι σημαντική η  συμβολή της  στην ηλεκτροδότηση της χώρας ;

 Το 2020 η εγκατεστημένη αιολική ισχύς στην Ελλάδα έφτασε τα 4.114 MW.  Την ίδια χρονιά (2020) όλες οι ΑΠΕ παρήγαγαν πάνω από το 18% -στην τελική κατανάλωση ενέργειας- επιτυγχάνοντας το στόχο της ΕΕ.  Αν γίνουν πράξη όλα τα σχέδια ΑΣΠΗΕ  (υπολογίζονται 11.006 ανεμογεννήτριες) που έχουν πάρει την έγκριση της ΡΑΕ, τότε αυτές θα παρέχουν 8.300 MW.  Δηλαδή, χωρίς τη συμβολή άλλων ΑΠΕ μόνο οι αιολικοί σταθμοί θα  υπερκαλύψουν το στόχο για διείσδυση των ΑΠΕ κατά 35% έως το 2030. Με μια διαφορετική πολιτική, π.χ. με την προώθηση εγκατάστασης μικρών φωτοβολταϊκών (Φ/Β) σε στέγες έχουμε τη δυνατότητα να παράγουμε 17.090 GWh ετησίως μόνο από Φ/Β στις στέγες, ποσότητα που αντιστοιχεί στο 32% της ετήσιας κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, ή στο ρεύμα που  αντιστοιχεί στους 5 λιγνιτικούς σταθμούς της Πτολεμαϊδας.

-Σε σχέση με άλλες ΑΠΕ που θα κατατάσσατε την αιολική σε σχέση με την χρησιμότητά της στο ενεργειακό μίγμα;

Ένα Σύγχρονο Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει όλες τις διαφορετικές μορφές Α.Π.Ε. σε ένα λογικό ισοζύγιο κατανομής και με μελλοντικές προοπτικές που ήδη διαγράφονται.  Είναι πολύ χρήσιμη σε μικρές εφαρμογές τοπικής και οικιακής χρήσης  σε συνδυασμό με φωτοβολταϊκά και άλλες.

-Πιστεύετε ότι είναι προνόμιο των λίγων μεγάλων;

 Ναι, όπως είναι διαμορφωμένο το καθεστώς αδειοδότησης και χρηματοδότησης στην Ελλάδα, προωθούνται αποκλειστικά μεγάλοι παίκτες στο χώρο της ηλεκτρικής ενέργειας.  Αυτό είναι λάθος, θα έπρεπε να παρέχονται κίνητρα και στο μικρό παραγωγό, όχι μόνο για ΑΣΠΗΕ αλλά και για άλλες μορφές ΑΠΕ.  Ας αναλογισθούμε ότι σε χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, όπως η Γερμανία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Δανία, η πλειοψηφία των εγκαταστάσεων ΑΠΕ ανήκει σε μικρο-ιδιοκτήτες και συνεταιρισμούς.

-Την θεωρείτε αξιόπιστη ενέργεια;

Η αιολική ενέργεια, μπορεί να είναι στοχαστική, όπως άλλωστε και η ηλιακή ενέργεια, αλλά το μεγάλο και διανεμημένο πλήθος αιολικών πάρκων συνδεμένα πάνω στο εθνικό δίκτυο παράγουν τελικά μια αρκετά σταθερή ηλεκτρική ενέργεια.  Τα 4-5 κύρια αιολικά ρεύματα στην Ελλάδα είναι ανεξάρτητα μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να υπάρχει σχεδόν πάντα ενέργεια που παράγεται από τον άνεμο και να τροφοδοτεί το διασυνδεμένο δίκτυο της ηπειρωτικής χώρας.  Φυσικά, υπάρχουν και περιπτώσεις που επικρατεί άπνοια σε ολόκληρη τη χώρα, αλλά γι αυτό υπάρχει η εφεδρεία από άλλες μορφές ΑΠΕ ή / και συμβατικές πηγές ενέργειας. Επιπλέον, απαιτείται, όπως και για την περαιτέρω ανάπτυξη των  φωτοβολταϊκών σταθμών, εκσυγχρονισμός του δικτύου μεταφοράς και διανομής ρεύματος.

 -Συμμερίζεστε την άποψη ότι (ιδιαίτερα) οι ανεμογεννήτριες απαιτούν σπάνιες γαίες γεγονός που αυξάνει  το κόστος τους;

 Οι εγκαταστάσεις ΑΠΕ δεν χρησιμοποιούν πόρους που είναι σπάνιοι στη φύση, αλλά αυτό είναι και ένα κριτήριο για την αξιολόγησή τους. Σπάνιες γαίες χρησιμοποιούνται για την παραγωγή διαφόρων προϊόντων με πιο σημαντικά τους ειδικούς μόνιμους μαγνήτες μεγάλης απόδοσης και χαμηλού βάρους που χρησιμοποιούνται κυρίως στις μηχανές με τεχνολογία άμεσης κίνησης, την οποία εγκαταλείπουν τα τελευταία χρόνια οι κατασκευαστές χερσαίων ανεμογεννητριών. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ανεμογεννήτριες  αποτελούνται σε μεγάλο ποσοστό από ανακυκλώσιμα υλικά και μετά το πέρας ζωής τους μπορούν σχετικά εύκολα να αποξηλωθούν και να αποσταλούν προς ανακύκλωση.  Το δυσκολότερο κομμάτι τους σε θέμα ανακύκλωσης είναι τα πτερύγιά τους από ανθρακονήματα, αλλά αντιμετωπίζονται όπως όλα τα συνθετικά υλικά της καθημερινότητας.  Κατά τα άλλα αποτελούνται κυρίως από χάλυβα, χαλκό, αλουμίνιο και συνθετικά λιπαντικά, όλα ανακυκλώσιμα στα υπάρχοντα ρεύματα ανακύκλωσης.  Εδώ, κυρίως θα έπρεπε να πείσουμε την Πολιτεία να κάνει υποχρεωτική την αποξήλωση των ανεμογεννητριών από τους εγκαταστάτες τους μετά το πέρας ζωής τους.

* Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνής Υπηρεσίας Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΙRΕΝΑ).