Περί της Μήδειας, του ΔΕΔΔΗΕ και των εναέριων καλωδίων του δικτύου: Η οργανωμένη υπογειοποίηση του δικτύου είναι δυνατή

 O Ηλίας Γιαννίρης (igiann3@gmail.com) είναι πολεοδόμος- χωροτάκτης, καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης, Πρόεδρος του Πράσινου Ινστιτούτου και Μέλος των Οικολόγων ΠΡΑΣΙΝΩΝ. Ευχαριστούμε θερμά το περιοδικό ECOTEC για τη φιλοξενία του εξαιρετικού άρθρου του.

Είναι γνωστό ότι το εναέριο δίκτυο της ΔΕΗ προκαλεί προβλήματα στους καταναλωτές και στους πολίτες, τόσο με τις θερινές πυρκαγιές, όσο και με τις χειμερινές κακοκαιρίες, όπως η Μήδεια. Τα προβλήματα αυτά εντοπίζονται (1) στο κλάδεμα των δέντρων που έρχονται σε επαφή με τα καλώδια της ΔΕΗ και (2) στο γεγονός ότι η επιχείρηση δεν προχωρεί σε επαρκή καθαρισμό των μονωτήρων και των μετασχηματιστών των πυλώνων.
Αυτά τα προβλήματα φέρουν επιπτώσεις στην κοινωνία, την οικονομία, την εύρυθμη λειτουργία της χώρας και στο περιβάλλον (αστικό και φυσικό).

Το κόστος της κακοκαιρίας «Μήδεια»:
Με την κακοκαιρία «Μήδεια» ελάχιστες είναι οι βλάβες που προκλήθηκαν από πτώσεις ολόκληρων δέντρων. Σχεδόν το 90% των βλαβών προκλήθηκε από κλαδιά δέντρων, 800 τον αριθμό, που έσπασαν γιατί δεν άντεξαν το βάρος του χιονιού. Υπολογίζεται ότι εάν τα 800 αυτά δέντρα είχαν κλαδευτεί, οι βλάβες θα είχαν περιοριστεί στο 10% . Αυτή είναι ουσιαστικά και η σχέση της πρόβλεψης με την εκ των υστέρων αντιμετώπιση μιας καταστροφής που τελικά απαιτεί πολλαπλάσια κονδύλια και φέρει τεράστιες επιπτώσεις.
Ας επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε την οικονομική ζημιά της Μήδειας. Σύμφωνα με τον ΔΕΔΔΗΕ:
• 600 ευρώ είναι η αποζημίωση για καμένες ηλεκτρικές συσκευές από τυχαία βλάβη του δικτύου διανομής. Αν σήμερα ζητηθεί αυτή η αποζημίωση από το 10% από τα 70.000 νοικοκυριά που είχαν black out, το κόστος είναι 4.200.000 €
• 20 έως 80 ευρώ είναι η αθέτηση προθεσμιών. Θα πρέπει να δοθεί και στα 70.000 νοικοκυριά, όπως εξήγγειλε ο πρωθυπουργός. Αυτό σημαίνει (με 70€) κόστος 4.900.000€.
• Αν ξεπεράσει τις 12 ώρες η αποκατάσταση μετά από βλάβη ή προγραμματισμένες εργασίες, τότε η βασική ρήτρα αποζημίωσης είναι τα 150 ευρώ. Αν ζητηθεί αυτή η ρήτρα από το 50% των 70.000 νοικοκυριών, το κόστος για τον ΔΕΔΔΗΕ είναι 5.250.000 €.
Το συνολικό κόστος της Μήδειας για τον ΔΕΔΔΗΕ μπορεί να είναι τελικά πάνω από 14.000.000 €.
Αποτελεί τραγική ειρωνεία η σκέψη ότι αν το ένα χιλιόμετρο υπογειοποίησης χαμηλής τάσης κοστίζει 70.000 € (που μπορεί να είναι πολύ χαμηλότερο, όπως θα δούμε στη συνέχεια) τότε θα μπορούσαν με αυτά τα χρήματα να υπογειοποιηθούν 205 χλμ. Δηλαδή μια απόσταση όσο είναι Αθήνα –Λαμία, και σίγουρα να είχε υπογειοποιηθεί από τον ΔΕΔΔΗΕ το δίκτυο στις γνωστές επίμαχες γειτονιές της Αθήνας και σε άλλες περιοχές της χώρας όπου οι εναέριες γραμμές διέρχονται από πάρκα και δενδροστοιχίες.

Το κόστος από πυρκαγιές:
Οικονομικές ζημιές έχει ο ΔΕΔΔΗΕ και από τις πυρκαγιές. Στην Ελλάδα καίγονται κατά μέσο όρο ετησίως περί τα 45.000 εκτάρια . Η ΔΕΗ ευθύνεται τουλάχιστον για το 3% των πυρκαγιών , δηλαδή, για περίπου 1.300 εκτάρια καμένης έκτασης ετησίως .
1. Οι άµεσες ετήσιες δαπάνες για την κατάσβεση των πυρκαγιών το έτος 2008, που υπάρχουν αναφορές, ανήλθαν σε 88 εκατ. ευρώ τουλάχιστον . Το μερίδιο ευθύνης της ΔΕΗ (3%) σημαίνει ότι για το 2008 της αναλογούσαν 2.640.000 €. Είναι εντυπωσιακό ότι δεν υπάρχουν συστηματικές ετήσιες αναφορές από κάποιο επίσημο φορέα για το κόστος κατάσβεσης

πυρκαγιών (ανθρώπινο δυναμικό, εναέρια και επίγεια μέσα κλπ) . Αυτό το κόστος αντιστοιχεί σε υπογειοποίηση 38 χλμ. χαμηλής τάσης, δηλαδή όσο μια απόσταση Αθήνα-Νέα Μάκρη.

2.Η μέση ετήσια απώλεια εκτάσεων από πυρκαγιά είναι κατά 78,8% δασική και 5,8% ελαιώνες . Στην περίπτωση της ΔΕΗ αυτή η αναλογία δίνει περίπου 1000 εκτάρια καμένης δασικής γης το χρόνο και 78 εκτάρια καμένων ελαιώνων.
Αν δεχτούμε την μέτρια εκτίμηση ότι υπάρχουν 500 δέντρα ανά εκτάριο δάσους και 270 ελαιόδεντρα ανά εκτάριο, τότε το 3% των καμένων εκτάσεων εξ αιτίας της ΔΕΗ αντιστοιχεί σε περίπου 500.000 δασικά δέντρα και 21.000 ελαιόδεντρα.
Το ερώτημα είναι: Πόση είναι η αξία αυτών των καμένων εκτάσεων και δέντρων;

2.1. Όπως αναφέρεται στη μελέτη του καθηγητή Τ.Μ. Ντας από το Πανεπιστήμιο της Καλκούτα, ένα δέντρο ηλικίας 50 ετών αξίζει 193.250 $ γιατί τόση είναι η οικολογική αξία αυτών που έχει προσφέρει στη ζωή του. Αυτό σημαίνει ετησίως 3865 $ ή 3189€.
Ας βάλουμε τη χαμηλή εκτίμηση ότι ένα δασικό δέντρο στην Ελλάδα αξίζει οικολογικά κάθε χρόνο 3.000€ και ένα ελαιόδεντρο 2.500€. Τότε η ζημιά που προκαλείται από τη ΔΕΗ λόγω των πυρκαγιών είναι της τάξης των 1.500.000.000 € σε δασική γη και 53.000.000€ σε ελαιώνες, συνολικά 1.553.000.000 € ετησίως. Αυτό το ποσό αντιστοιχεί σε υπογειοποίηση χαμηλής τάσης 22.186 χλμ.

2.2.Σύμφωνα με δασική μελέτη η ετήσια ζημιά σε €/ha λόγω δασικών πυρκαγιών είναι περίπου 40 €/ha (ελάτη 38,63 €/ha, πεύκη 55,13, δρυς 46,88, αείφυλλα πλατύφυλλα 39,54). Η συνολική ετήσια ζημιά που προκαλεί η ΔΕΗ από πυρκαγιές σε δάση εκτιμάται έτσι σε 40.000 €. Ο ΕΛΓΑ ανά ελιά δεν αποζημιώνει με περισσότερα των 55 ευρώ. Επομένως, σύμφωνα με αυτή την εκτίμηση η ζημιά που προκαλείται από τη ΔΕΗ για τα καμένα 21.000 ελαιόδεντρα είναι 1.155.000 €. Συνολικά η ζημιά είναι 1.197.300 €. Η εκτίμηση αυτή είναι μάλλον υποτιμημένη, αφού, όπως θα δούμε παρακάτω, η ίδια η ΔΕΗ πληρώνει για αποζημιώσεις περί τα 40 εκατομμύρια ετησίως. Επίσης, τα αποτελέσματα μεταξύ των δασικών εκτάσεων και των ελαιώνων μοιάζουν ανομοιογενή. Η εκτίμηση αυτή δεν μπορεί να γίνει δεκτή. Απαιτείται καλύτερη προσέγγιση της πραγματικότητας.

2.3.Η ίδια η ΔΕΗ στην ετήσια οικονομική έκθεση του 2018 αναφέρει ότι το ποσό που απαιτούν ιδιώτες από τη ΔΕΗ για περιστατικά πυρκαγιών και πλημμυρών ανέρχεται σε 46 εκατ €. Έχει ενδιαφέρον ότι αυτό το ποσό είναι της ίδιας τάξης μεγέθους με το κόστος συντήρησης του δικτύου ετησίως από τον ΔΕΔΔΗΕ, που ανέρχεται στα 40 εκατ. ευρώ περίπου.

Μήπως το κόστος της υπογειοποίησης δεν είναι δυόμισι φορές ακριβότερο;
Για κατασκευή νέου δικτύου με εναέρια ή υπόγεια διαδρομή, σύμφωνα με την κρατούσα εκτίμηση, το κόστος για την υπόγεια διαδρομή είναι δυόμισι φορές ακριβότερο:
«η κατασκευή ενός χιλιομέτρου δικτύου Μέσης Τάσης στο εναέριο δίκτυο στοιχίζει 30.000 ευρώ. Αν αυτό γίνει υπόγειο το κόστος εκτινάσσεται στα 100.000 ευρώ. Δυόμισι φορές πάνω. Στη Χαμηλή Τάση, το αντίστοιχο κόστος ενός χιλιομέτρου στο ενάεριο δίκτυο κινείται στα 25.000 ευρώ. Αν αυτό υπογειοποιηθεί η τιμή εκτοξεύεται στα 70.000 ευρώ.»
Στην περίπτωση που ήδη υπάρχει η εναέρια γραμμή, τα κόστη είναι τα ίδια;
Τα κόστη αναλύονται σε εργατικά, στο κόστος των καλωδίων και των εξαρτημάτων, και στο κόστος του χάνδακα.

Εργατικά:
Οι βασικές τιμές του Τιμολογίου της ΔΕΗ αναφέρουν:
Γραμμή Χαμηλής Τάσης (εναέρια) = αμοιβή 913 € / km
Δίκτυο Χαμηλής Τάσης (υπόγειο) = 462 € / km
Γραμμή Μέσης Τάσης (εναέρια) = 1045 € / km
Δίκτυο Μέσης Τάσης (υπόγειο) = 462 € / km
Σε περίπτωση τοποθέτησης τεσσάρων ή περισσοτέρων καλωδίων Μέσης Τάσης είτε Χαμηλής Τάσης σε κοινό χάνδακα, η αμοιβή είναι 550 € / km.

Είναι γεγονός ότι τα εργατικά είναι φτηνότερα, σχεδόν τα μισά,  με την υπογειοποίηση[1]: Αυτό οδηγεί στη σκέψη ότι για οποιαδήποτε νέα επέκταση του δικτύου θα πρέπει να εξετάζεται σοβαρά αν το δίκτυο θα πρέπει να γίνεται υπόγειο.

Κόστος καλωδίων και εξαρτημάτων:

Σε περίπτωση υπογειοποίησης μιας ήδη υπάρχουσας εναέριας γραμμής, υπάρχουν ήδη τα καλώδια της εναέριας διαδρομής, που μπορεί να είναι τα ίδια που θα τοποθετηθούν στην υπόγεια διαδρομή, μπορεί όμως και όχι. Αν επαναχρησιμοποιηθούν τότε το κόστος κατεβαίνει κατά πολύ. Αν θα πρέπει τα παλιά εναέρια καλώδια να ανακυκλωθούν και να αγοραστούν νέα κατάλληλα καλώδια, θα πρέπει να αφαιρεθεί το έσοδο που θα προκύψει από την ανακύκλωση των καλωδίων, που δεν είναι και ευκαταφρόνητο. Το ίδιο συμβαίνει και με τις κολώνες.

Κόστος του χάνδακα υπογειοποίησης:

Υπάρχει ένα ερώτημα αν το λούκι της υπογειοποίησης θα είναι τσιμεντένιος χάνδακας  ή πλαστικός σωλήνας, που μάλλον είναι φτηνότερος. Και αυτό φαίνεται να είναι το κύριο έξοδο μαζί με τα κιβώτια ζεύξης (link – boxes) και τους  συνδέσμους διακλάδωσης.

Προκύπτει επομένως ότι οι υπάρχουσες εναέριες γραμμές θα μπορούσαν εύκολα να γίνουν υπόγειες αφού τα κόστη δεν είναι αποτρεπτικά, και σε καμιά περίπτωση το κόστος υπογειοποίησης δεν είναι δυόμισι φορές ακριβότερο.

Μια πορεία για το μέλλον:

Πρόταση 1^η: Αφού το κόστος των εργατικών είναι χαμηλό, αφού μπορεί να γίνει η επανάχρηση καλωδίων, αφού μπορούν να υπάρχουν έσοδα από ενδεχόμενη  πώληση υλικών για ανακύκλωση ή επανάχρηση από τρίτους, θα πρέπει να γίνει επανεκτίμηση του πραγματικού κόστους υπογειοποίησης, που μπορεί να είναι τελικά πολύ μικρότερο. Επίσης, σε έναν υπολογισμό κόστους οφέλους θα πρέπει να συνεκτιμηθεί το γεγονός ότι τόσο το λειτουργικό κόστος μετά την υπογειοποίηση θα είναι φτηνότερο, όσο και οι αποζημιώσεις μειωμένες.

Πρόταση 2^η: Καθημερινά διάφοροι φορείς  σκάβουν και ξανασκάβουν ολόκληρα χιλιόμετρα των πόλεων (για σάπιους σωλήνες ύδρευσης, γραμμές διαδικτύου, φυσικό αέριο, οπτικές ίνες, δίκτυα τηλεθέρμανσης κλπ). Είναι θέμα νομοθεσίας και συντονισμού να συνυπάρχουν δυο ή και περισσότερα δίκτυα μαζί μέσα σε ένα κατάλληλο κοινό σωλήνα ή χάνδακα. Επομένως, όποιος φορέας σκάβει και περνάει κάποια γραμμή, οι προδιαγραφές θα πρέπει να ορίζουν να αφήνει τον κατάλληλο χώρο για π.χ. άλλα δύο δίκτυα. Έτσι ο επόμενος φορέας θα κάνει με οικονομικότερο τρόπο την εγκατάσταση του δικού του δικτύου. Με αυτό τον τρόπο το κόστος θα είναι ακόμη χαμηλότερο και για την υπογειοποίηση. Αυτό το παμπάλαιο θέμα της συνεργασίας μεταξύ των δικτύων υποδομών πρέπει επί τέλους κάποτε να λυθεί και στην Ελλάδα.

Πρόταση 3^η: Ο ίδιος ο ΔΕΔΔΗΕ και η ΔΕΗ θα πρέπει να αλλάξουν πολιτική. Έχουν κάθε συμφέρον να υποστηρίζουν την υπογειοποίηση αντί να την κοστολογούν ως να γίνεται εξ αρχής το έργο και αντί να μεταφέρουν την άποψη ότι είναι δυόμισι φορές ακριβότερη, απαιτώντας μάλιστα από ιδιώτες ή τους δήμους να καταβάλουν το 50%.

Πρόταση 4^η: Απαιτείται ο εντοπισμός των περιοχών του δικτύου που προκαλούν αποζημιώσεις για πυρκαγιές και για διακοπές ρεύματος όπως τώρα με τη Μήδεια, και να δρομολογηθεί, βάσει προγράμματος, ένα χρονοδιάγραμμα  υπογειοποίησης.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:

[1] https://www.kathimerini.gr/society/561268114/ta-dentra-toy-mplak-aoyt-kai-to-dasos-ton-eythynon/

[2] Επιτροπή για τις προοπτικές διαχείρισης πυρκαγιών δασών και υπαίθρου στην Ελλάδα, Ιανουάριος 2019 https://government.gov.gr/wp-content/uploads/2019/02/independent_committee-compressed.pdf

[3] Σύμφωνα με μελέτη του πρώην ανώτατου αξιωματικού της Πυροσβεστικής κ. Αδριανού Γκουρμπάτση το ποσοστό των πυρκαγιών που οφείλονται στο δίκτυο της ΔΕΗ είναι της τάξης του 2%-3%, όμως εκτιμάται ότι είναι ίσως κατά πολύ μεγαλύτερο, αφού για το 40% των δασικών πυρκαγιών δεν προσδιορίζεται το αίτιο.

https://www.tovima.gr/2017/08/25/society/oi-ablepsies-tis-dei-poy-bazoyn-fwtia-sta-dasi/  Στο Καπανδρίτι και στην Ανατολική Μάνη οι πυρκαγιές του 2017 που αποτέφρωσαν περίπου 60.000 στρέμματα δάσους φαίνεται να συνδέονται με προβληματικό έλεγχο των πυλώνων και των ηλεκτροφόρων καλωδίων. Η τεράστια καταστροφή στην Πάρνηθα το 2007, 25.000 στρ., ξεκίνησε, σύμφωνα με αξιωματικούς της Πυροσβεστικής, από πυλώνες της ΔΕΗ. Παλιότερα, το 1993 από πυρκαγιά 100.000 στρ. στο Λασίθι, η ΔΕΗ υποχρεώθηκε να καταβάλει, μετά από 9 χρόνια δικαστικούς αγώνες, αποζημίωση  20.543.000 €. (https://www.energia.gr/article/1472/7-dis-drh-tha-plhrosei-h-deh-gia-apozhmiosh-pyrkagias-2912003).  Στη Χίο περίπου 370.000€ δόθηκαν ως αποζημιώσεις από τη ΔΕΗ στους πληγέντες. https://www.politischios.gr/aytodioikisi/i-dei-apozimionei-tin-amani

[4] Ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει τις μεγάλες διακυμάνσεις που έχουν αυτοί οι υπολογισμοί αν συγκρίνει τα υπολογιζόμενα 1.300 ετήσια καμένα εκτάρια με τα 2.500 εκτάρια καμένης έκτασης που άφησε μόνο μια πυρκαγιά το 2007, η πυρκαγιά της Πάρνηθας, η οποία προκλήθηκε από τη ΔΕΗ.

[5] ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΣΤΑ ∆ΑΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ∆ΑΣΙΚΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ, ΙΟΥΝΙΟΣ 2011 https://www.bankofgreece.gr/RelatedDocuments/%CE%9F%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CF%82%20%CE%BA%CE%B1%CE%B9%20%CE%A6%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CF%82%20%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%80%CF%84_%CF%83%CF%84%CE%B1%20%CE%94%CE%B1%CF%83%CE%B7%20%CE%BA%CE%B1%CE%B9%20%CE%94%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%B1%20%CE%9F%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%83%CF%85%CF%83%CF%84.pdf?mode=preview

[6] προσπάθειες έχουν γίνει από το ΓΕΩΤΕΕ και το WFF χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα

[7] ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 1983-2008 Κ. ΤΣΑΓΚΑΡΗ, Γ. ΚΑΡΕΤΣΟΣ ΚΑΙ Ν. ΠΡΟΥΤΣΟΣ ΑΘΗΝΑ, 2011 http://www.oikoskopio.gr/pyroskopio/pdfs/pyrkagies-ellada.pdf

[8] iefimerida.gr – https://www.iefimerida.gr/news/102109/%CE%B7-%CE%B1%CE%BE%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%86%CF%8D%CF%83%CE%B7%CF%82-%CF%80%CF%8C%CF%83%CE%B1-%CF%87%CF%81%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CE%B5%CE%BE%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B5%CE%AF-%CE%AD%CE%BD%CE%B1-%CE%B4%CE%AD%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%BF

[9] Μεθοδολογία εκτίμησης της αξίας της δασικής γης στην Ελλάδα Αναλυτικό Εγχειρίδιο Κ. Αλμπάνης1, Γ. Ξανθόπουλος1, Α. Σκουτέρη1, Ν. Θεοδωρίδης2, ⍏Α. Χριστοδούλου3 & Δ. Παλάσκας http://www.fria.gr/files/ForestValueManual.pdf

[10] Έκθεση ΔΕΗ –Οικονομικά αποτελέσματα 2018, https://energypress.gr/sites/default/files/media/ekthesi_dei_oikonomika_apotelesmata_2018.pdf

[11] https://www.liberal.gr/apopsi/upogeiopoiisi-kalodion-kostos-18-dis-euro-oso-ena-espa/357380

[12] Περιλαμβάνεται και ο προσδιορισμός της θέσης, με τις αναγκαίες εξασφαλίσεις, των κιβωτίων ζεύξης (link – boxes) και των συνδέσμων διακλάδωσης που τυχόν απαιτούνται για τις γραμμές στις οποίες αφορούν οι «εργασίες», καθώς και των κιβωτίων ζεύξης που τυχόν απαιτούνται για διασύνδεσή τους με υφιστάμενες γραμμές.

[13] https://www.dei.gr/Images/8.%20%CE%A4%CE%99%CE%9C%CE%9F%CE%9B%CE%9F%CE%93%CE%99%CE%9F%20%CE%95%CE%A1%CE%93%CE%91%CE%A3%CE%99%CE%A9%CE%9D%20%205%CE%B7%CF%82%20%CE%91%CE%9D%CE%91%CE%98%CE%95%CE%A9%CE%A1%CE%97%CE%A3%CE%97%CE%A3%206387.pdf