ΠΑΙΔΕΙΑ

ΠΑΙΔΕΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το σύνολο των πολιτών αναγνωρίζει σήμερα τον κρίσιμο ρόλο της εκπαίδευσης και της παιδείας γενικότερα στη λειτουργία και την ανάπτυξη των σύγχρονων κοινωνιών. Από την εποχή του διαφωτισμού κυριαρχεί το αίτημα για ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση. Συγχρόνως η κοινωνία του 21ου αιώνα αυτοχαρακτηρίζεται ως κοινωνία της πληροφορίας και στις περισσότερες χώρες η υποχρεωτική εκπαίδευση διευρύνεται. Όλοι αναγνωρίζουν ότι για τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών απαιτούνται ενημερωμένοι και μορφωμένοι πολίτες. Παρόλα αυτά η παιδεία είναι σήμερα διεθνώς μια δραστηριότητα σε κρίση. Στην Ελλάδα ειδικότερα η κρίση αυτή είναι ιδιαίτερα οξυμένη και χωρίς ορατά στοιχεία διεξόδου. Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ -ΠΡΑΣΙΝΟΙ θεωρούμε ότι μια ικανοποιητική παιδεία είναι προϋπόθεση για να ενεργοποιηθούν οι πολίτες στην κατεύθυνση επίλυσης των προβλημάτων που μαστίζουν τoν πλανήτη και τη χώρα μας. Αντίθετα, υπάρχουν κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που ενώ στα λόγια κόπτονται για την παιδεία, στην πραγματικότητα εξυπηρετούν συμφέροντα που εκμεταλλεύονται μια κοινωνία θεατών οι οποίοι έχουν μάθει να ανέχονται αδιαμαρτύρητα την καταλήστευση των ανθρώπινων και φυσικών πόρων.

ΠΑΙΔΕΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Στις αγροτικές κοινωνίες η κοινωνική υπευθυνότητα δεν στηρίζονταν στην μόρφωση: Η απόλυτη εξάρτηση από τα φυσικά φαινόμενα επέβαλε απόλυτο σεβασμό του περιβάλλοντος και ένα παγιωμένο για αιώνες εθιμικό δίκαιο απέκλειε μια σειρά από αντικοινωνικές πρακτικές. Σε μία κοινωνία όμως που εξελίσσεται τεχνολογικά με ραγδαίους ρυθμούς, η ρηχή μνήμη των καταναλωτών αδυνατεί να συνδέσει τις πράξεις και τις πολιτικές επιλογές με τις μελλοντικές συνέπειες. Ποιος για παράδειγμα χρεώνει στους κρατικούς φορείς της περασμένης 50ετίας την καθημερινή απώλεια χρόνου στις μετακινήσεις μας ή τις πλημμύρες στην αλόγιστη ανάπτυξη; Επιπλέον πολλές φορές τα προβλήματα που δημιουργούνται είναι δύσκολο να γίνουν άμεσα ορατά γιατί σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης οι εύπορες κοινωνίες μετακυλύουν τα αποτελέσματα της συμπεριφοράς τους σε φτωχές απομακρυσμένες περιοχές. Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ -ΠΡΑΣΙΝΟΙ θεωρούμε κατ’ αρχήν ότι είναι θεμελιώδης υποχρέωση της κοινωνίας και της δημόσιας διοίκησης να προσφέρει δωρεάν ένα εκπαιδευτικό σύστημα προσιτό σε όλους, ανεξάρτητα από την κοινωνική, οικονομική ή φυλετική θέση. Θα αγωνιστούμε για ένα εκπαιδευτικό σύστημα που αφ’ ενός θα επιτρέπει στον κάθε άνθρωπο να έχει βασικές γνώσεις για το σύνολο της ανθρώπινης δραστηριότητας και αφ’ ετέρου θα προσφέρει ίσες επαγγελματικές ευκαιρίες σε όλους τους πολίτες. Παράλληλα όμως θα αγωνιστούμε και για την ξεχασμένη από τις κυβερνήσεις και τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα παιδεία. Την παιδεία που καθιστά έναν πολίτη ανεξαρτήτως εκπαιδευτικής βαθμίδας, κάτοχο μιας βασικής κοινωνικής μόρφωσης και που έχει σαν στόχο όχι μόνο την επαγγελματική αποκατάσταση ή την απόκτηση γνώσεων αλλά και τη διαμόρφωση ενεργών πολιτών με κριτικό πνεύμα, σφαιρική αντίληψη των πραγμάτων, ικανών να συνυπάρχουν αρμονικά με το κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον τους, με σεβασμό απέναντι στο διαφορετικό. Επιπλέον, θα αγωνιστούμε για τη δημιουργία εκείνων των συνθηκών που θα υποβοηθούν κάθε άτομο κατά τη νεανική του αναζήτηση να εκδηλώσει τις κλίσεις του και τα προσωπικά του χαρακτηριστικά.

ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ.

Το σχολείο δεν είναι απλά ένας χώρος στον οποίο τα παιδιά αποκτούν κάποιες πληροφορίες και κάποιες γνώσεις. Είναι μαζί με το οικογενειακό περιβάλλον η μικροκοινωνία στην οποία ζουν και ανατρέφονται τα παιδιά συμβιώνοντας με τους συμμαθητές και τους δασκάλους τους. Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ -ΠΡΑΣΙΝΟΙ αποστασιοποιούμαστε από ιδεοληψίες που επιδιώκουν έναν αποστειρωμένο σχολικό παράδεισο ο οποίος θα «προστατεύει» τα παιδιά από την κοινωνία και τα σοβαρά της προβλήματα. Το σχολείο λοιπόν είναι φορέας παιδείας όχι μόνον μέσω των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Είναι μέρος της κοινωνίας και οι αξίες και τα πρότυπα που κυριαρχούν μεταφέρονται ως στάσεις και συμπεριφορές στα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς. Είναι λοιπόν ζήτημα στρατηγικής σημασίας για το οικολογικό κίνημα να διαδώσει τις αξίες του στην σχολική κοινωνία όχι μόνο μέσω της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης αλλά και μέσα από τη στάση, την συμπεριφορά και τον τρόπο δουλειάς όσων εκπαιδευτικών ενστερνίζονται της αξίες του. Η Οικολογική πολιτική πρόταση δεν είναι μια ηθικολογική επιταγή που επιβάλλεται με υπουργικές αποφάσεις, κατήχηση ή πειθαναγκασμούς. Οι νέοι άνθρωποι έχουν την ευελιξία να επιλέξουν συμπεριφορές, που θα τους επιτρέψουν να ζήσουν αρμονικότερα, αρκεί να τους δοθεί η ευκαιρία να τις γνωρίσουν. Από την άλλη πλευρά δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι το σημερινό σχολείο λειτουργεί ως πολιτιστική και εκπαιδευτική προκρούστια κλίνη. Η απαίτηση για δημόσια και δωρεάν παιδεία έχει υποβαθμίσει την κριτική, που πρέπει γίνει για το ρόλο του σχολείου ως φορέα μιας κυρίαρχης ιδεολογίας. Το σχολείο αποτελεί και ιμάντα διοχέτευσης μονόπλευρων ιστορικών στοιχείων, εθνικιστικών προτύπων και προπαγάνδας που εκπορεύεται από το κράτος. Παράλληλα, το σχολείο είναι μια μικρογραφία της σύγχρονης πολυπολιτισμικής κοινωνίας χωρίς όμως να έχει μέχρι σήμερα προσαρμοστεί σε αυτές τις νέες συνθήκες. Πρακτικά ενώ καλλιεργεί την δυτική κουλτούρα συγχρόνως προπαγανδίζει έναν αμφιλεγόμενο από θρησκευτική άποψη «ελληνοχριστιανικό πολιτισμό» παραγνωρίζοντας τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες μειονοτήτων όπως οι Τσιγγάνοι. Επιπλέον αδυνατεί να εντάξει ομάδες με ιδιαιτερότητες όπως οι ομοφυλόφιλοι, ή οι αλλόθρησκοι. Συχνά η ανάγκη των νέων για κοινωνικοποίηση και ένταξη δεν βρίσκει άλλη διέξοδο από το χουλιγκανισμό, την παραβατικότητα και το ρατσισμό. Στο όνομα των ίσων ευκαιριών έχει αναπτυχθεί για την εκπαίδευση ένας συγκεντρωτικός και ανελαστικός οργανισμός. Είναι αδύνατον για παράδειγμα να εξασφαλιστεί η κατ’ οίκον διδασκαλία με ευθύνη των γονιών σε απομακρυσμένα νησιά με την βοήθεια διαδικτύου ή η προσαρμογή των προγραμμάτων στις ανάγκες μιας ορεινής μικρής κοινότητας. Αντίθετα, μια ευελιξία και μια αυτονομία, που θα λάμβανε υπ’ όψιν της τις κοινωνικές και πολιτιστικές ιδιαιτερότητες της κάθε κοινότητας, θα συντελούσε πραγματικά στην κατοχύρωση ίσων ευκαιριών. Η διεκδίκηση μιας δημόσιας και δωρεάν παιδείας δεν πρέπει να συνεπάγεται και απόκρυψη του ρόλου του σημερινού δημόσιου σχολείου. Αντίθετα οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ θα πρωτοστατήσουμε στην ανάπτυξη κριτικού πνεύματος το οποίο θα λειτουργήσει σαν ανάχωμα σε κάθε είδους προπαγάνδα μέσα στο σχολείο. Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ θα ανοίξουμε τον διάλογο για ένα εναλλακτικό σχολείο μέσα στο σχολείο, που θα προάγει την πολυπολιτισμικότητα, και θα προσαρμόζεται στις πολιτισμικές θρησκευτικές και οικονομικές ιδιαιτερότητες της κάθε κοινότητας. Με τον όρο πολυπολιτισμικότητα, δεν εννοούμε την ισοπέδωση των πολιτισμών σε ένα ομογενοποιημένο πρότυπο, αλλά τη δυνατότητα για κάθε κοινότητα να εκφράζει, να μελετά και να διαφυλάττει την πολιτιστική της κληρονομιά με αμοιβαίο σεβασμό. Με άλλα λόγια, θέλουμε ένα σχολείο που δεν θα γκετοποιεί αλλά θα αποδέχεται κάθε διακριτότητα και θα ενισχύει την έκφρασή της. Εξ ίσου σημαντική είναι η δημόσια συζήτηση για την δυνατότητα εναλλακτικής εκπαίδευσης έξω από τα σχολεία και χωρίς τη δέσμευση των προγραμμάτων του υπουργείου. Σε πολλές χώρες εφαρμόζεται η κατ’ οίκον διδασκαλία αλλά και η λειτουργία εναλλακτικών σχολείων, που δεν τηρούν το επίσημο πρόγραμμα. Με δικλίδες, που να διασφαλίζουν το παιδί από την μετατροπή του σε πειραματόζωο, από τον εγκλωβισμό του σε θρησκευτικές σέκτες και από την παιδική εκμετάλλευση, τα εναλλακτικά σχολεία είναι ένας χρήσιμος θεσμός που μπορεί να προσφέρει την αναγκαία εμπειρία για το πώς θα λειτουργούν τα σχολεία του μέλλοντος. Άλλωστε πολλά από τα σημερινά αυτονόητα για τα εκπαιδευτικά συστήματα προέρχονται από ατομικές πρωτοβουλίες που άργησαν να γίνουν αποδεκτές από το επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα.

Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΣΗΜΕΡΑ

Είναι αδύνατον να απομονώσουμε το εκπαιδευτικό σύστημα από την κοινωνία. Αναγκαστικά σήμερα ο εκπαιδευτικός λειτουργεί ως κοινωνικό, αισθητικό και ερωτικό πρότυπο. Καμιά αλλαγή δεν είναι δυνατόν να έχει επιτυχία στο χώρο του σχολείου χωρίς την άμεση συμμετοχή ολόκληρης της σχολικής κοινότητας (μαθητές-γονείς-εκπαιδευτικοί). Σε μελανές στιγμές της ιστορίας, κατά την τουρκοκρατία ή τη δικτατορία, οι εκπαιδευτικοί αποτέλεσαν κύριο δίαυλο διάδοσης ανατρεπτικών ιδεών. Φυσικά σε μια κοινωνία όπου το χρήμα αποτελεί μέτρο των πάντων και το θέαμα κυριαρχεί, η υπόθεση ότι ο κάθε εκπαιδευτικός είναι κοινωνικά αμόλυντος, άτρωτος από τα προϊόντα υποκουλτούρας και υπεράνω υλικών αγαθών, αποτελεί στείρα και επικίνδυνη ιδεοληψία. Είναι όμως βέβαιο ότι χάρη στην καθημερινή επαφή με τα παιδικά όνειρα, αρκετοί εκπαιδευτικοί διατηρούν ευαισθησίες και οράματα που η συντριπτική πλειοψηφία των ενηλίκων τα θυσίασε στο βωμό του επαγγελματικού ανταγωνισμού. Για παράδειγμα η ευαισθησία μεγάλης μερίδας των εκπαιδευτικών για κοινωνικά και οικολογικά ζητήματα είναι δεδομένη και έτσι το σχολείο αποδεικνύεται ιδανικός χώρος για εφαρμογή προγραμμάτων όπως η ανακύκλωση. Η στρατηγική: «Εναλλακτικό σχολείο μέσα στο σχολείο από σήμερα» είναι εφικτή ακόμα και εάν δεν συγκινήσει αρχικά την πλειοψηφία των εκπαιδευτικών. Δεν είναι δυνατόν όμως να αφεθεί στην ατομική πρωτοβουλία. Η συνεργασία με μη-κυβερνητικές περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων αντί να φοβίζει θα πρέπει να ενθαρρύνεται. Οι κυρίαρχες συνδικαλιστικές παρατάξεις έχουν εγκλωβίσει τους εκπαιδευτικούς σε μια ιστορική αντίφαση: Εάν η κυβερνητική πολιτική για την παιδεία αποτελεί συνειδητή στρατηγική επιλογή της κοινωνίας της αγοράς, τότε είναι μέγιστο στρατηγικό λάθος να κινητοποιούνται οι εκπαιδευτικοί όποτε προωθεί το υπουργείο κάποια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Εμφανίζονται έτσι οι εκπαιδευτικοί ως απολογητές μιας πραγματικότητας καταδικασμένης στα μάτια των γονιών. Οι κυβερνήσεις μπορούν έτσι εύκολα να χρεώσουν αυτήν την πραγματικότητα στους εκπαιδευτικούς που την υπερασπίζονται. Από την άλλη το υπουργείο εμφανίζεται ως ο μόνος φορέας που επιδιώκει την «κάθαρση». Όταν η νέα πραγματικότητα αποδειχθεί χειρότερη από την παλιά, αφ’ ενός οι ενδιαφερόμενοι θα έχουν αποφοιτήσει, και στη χειρότερη περίπτωση ένας υπουργός θα παραδεχθεί ότι «ήθελε αλλά δεν τα κατάφερε». Αυτή η ντε φάκτο παραδοχή ότι κάθε διεκδίκηση απευθύνεται στην κυβέρνηση και κάθε κινητοποίηση είναι άμυνα στις κυβερνητικές επιλογές, έχει νομιμοποιήσει το υπουργείο παιδείας ως το μοναδικό φορέα κάθε αλλαγής. Δύο είναι οι πιθανές αιτίες αυτής της ανάθεσης: Είτε κάποιοι, όπως οι συνδικαλιστές του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, πραγματικά πιστεύουν ότι τα χάλια της εκπαίδευσης μπορεί να τα διορθώσει ένας δικός τους «άξιος» υπουργός, οπότε δικαίως καταγγέλλουν τους «ανάξιους», είτε κάποιοι άλλοι, όπως τμήμα της Αριστεράς, προσδοκούν ότι οποιαδήποτε ουσιαστική αλλαγή θα επέλθει όταν το κράτος και το υπουργείο περάσει στα χέρια της. Μέχρι τότε απλά προσπαθούν να επιταχύνουν τη φθορά. Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ θα επιχειρήσουμε να περάσει η πρωτοβουλία των κινήσεων στους εκπαιδευτικούς. Χρειάζεται άμεσα μια εκπαιδευτική «επανάσταση» που θα προτείνει αλλαγές και θα τις επιβάλει στην πράξη μέσα στα σχολεία με την ενεργή συμμετοχή ολόκληρης της σχολικής κοινότητας που θα πρέπει να έχει ουσιαστικό λόγο για το περιεχόμενο της εκπαίδευσης, για τον τρόπο διδασκαλίας, για το ρόλο του σχολείου στη γειτονιά, για το κτίριο του σχολείου.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Η δική μας παιδεία δεν βρίσκεται μόνο μέσα στα σχολεία, και δεν αναμένει εγκρίσεις από τους σχολικούς συμβούλους. Πρέπει να αναζητήσουμε και τους εξωσχολικούς θεσμούς που καλλιεργούν την παιδεία. Αξιοποιούμε την εκπαιδευτική εμπειρία άλλων πολιτισμών ώστε να ανανεώσουμε τη δική μας εκπαιδευτική κουλτούρα. Ξανασυζητάμε τη σημασία του ελεύθερου χρόνου και του παιγνιδιού. Το παλιό σφικτό εθιμικό δίκαιο κατέρρευσε στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις. Το άγρυπνο και καταπιεστικό όμως μάτι του παπά, του δάσκαλου ή των προεστών αντικαταστάθηκε από αδιαφορία και αποξένωση. Τελικά το μοναδικό κριτήριο κοινωνικής αποδοχής είναι το χρήμα και τα καταναλωτικά αγαθά. Είναι λοιπόν στρατηγικής σημασίας αναγκαιότητα να δημιουργήσουμε εναλλακτικούς εκπαιδευτικούς χώρους, εναλλακτικά κύτταρα παιδείας έξω από το καθιερωμένο σχολείο, που να διαδίδουν εναλλακτικές γνώσεις και να συνδέουν τη γνώση με την υπεύθυνη συμπεριφορά. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ Ή ΓΝΩΣΗ; Συστηματικά καλλιεργείται η σύγχυση ανάμεσα σε αυτές της έννοιες. Δυστυχώς τα σημερινά εκπαιδευτικά συστήματα τείνουν να μετατρέπουν τους νέους σε παραγωγικές μονάδες επεξεργασίας πληροφοριών. Η ανθρώπινη όμως νόηση έχει την δυνατότητα να μετατρέπει τις πληροφορίες σε γνώση, δηλαδή σε εργαλείο δημιουργίας. Η δημιουργικότητα αυτή είναι συνάρτηση της καλλιέργειας όχι μόνον των διανοητικών αλλά και των ψυχοκινητικών δυνατοτήτων. Στο ελληνικό σχολείο η καλλιέργεια των ψυχοκινητικών δυνατοτήτων φθίνει ραγδαία όσο προχωράμε από το μεγάλο Δημοτικό προς το Γυμνάσιο για να εξαφανιστεί τελείως στο Λύκειο. Φαινομενικά όλοι, περιλαμβανομένης και της κυβέρνησης, καταγγέλλουν την παραπαιδεία και τη μεταμόρφωση του Λυκείου σε εξεταστικό κέντρο. Από την άλλη οι κυβερνήσεις, το συνδικαλιστικό κίνημα και οι γονείς ασχολούνται σχεδόν αποκλειστικά με το εξεταστικό σύστημα. Στο σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα «γνώση» είναι ό,τι εξετάζεται. Χιλιάδες σελίδες βιβλίων δεν προσφέρουν ούτε μία λέξη στον βωμό της γνώσης και υπηρετούν ανερυθρίαστα την μασημένη πληροφορία και τα συνταγολόγια που υπόσχονται το στρατηγικό πλεονέκτημα στο τρίωρο της εξέτασης. Η πολιτεία άφησε να συντελεστεί η προϊούσα απογύμνωση του Λυκείου από τον ρόλο του ως χώρου παιδείας και γνώσης, χωρίς καμία παρέμβαση. Πίσω από την κατάργηση του επιθεωρητισμού που επιβλήθηκε ως στοιχειώδης δημοκρατική αναγκαιότητα, υποκρύφθηκε η αδιαφορία της πολιτείας για την ποιότητα του μαθήματος. Το πολιτικό όμως κενό που δημιούργησε η κυβέρνηση με την αδιαφορία της για το γνωστικό περιεχόμενο του σχολείου, δεν είναι δυνατόν να καλυφθεί από ατομικές πρωτοβουλίες. Ούτε από παραινέσεις σε επιστημονικά συνέδρια. Το περιεχόμενο του μαθήματος ουδέποτε έγινε αντικείμενο συλλογικής δράσης μέσα στο σχολείο. Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ θέτουμε από την αρχή το ζήτημα του περιεχομένου των σπουδών. Μέσα από διάλογο με τους επιστημονικούς φορείς και τους εκπαιδευτικούς πρέπει να προταθεί ένα εναλλακτικό αναλυτικό πρόγραμμα, που να αποτελέσει αντικείμενο διεκδίκησης. Στόχος δεν είναι απλά η διεκδίκηση του προγράμματος από το υπουργείο αλλά η προώθηση του από το κίνημα μέσα στα σχολεία και η εναλλακτική αξιοποίηση του από τους εκπαιδευτικούς.

ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ;

Ο φόβος της ανεργίας και η φενάκη της ελληνικής κοινωνίας για την κοινωνική καταξίωση μέσω του «πτυχίου», υποβάλει την 18χρονη νεολαία σε έναν αυθαίρετο διαχωρισμό των «ικανών» από τους «ανίκανους», με κριτήριο την εισαγωγή σε οποιοδήποτε ΑΕΙ ανεξαρτήτως επαγγελματικών κλίσεων. Τα πολιτικά κόμματα με ελάχιστες εξαιρέσεις, εδώ και δεκαετίες ψεύδονται στον ελληνικό λαό: Στους αποφοίτους του Λυκείου υπόσχονται ελεύθερη πρόσβαση στα ΑΕΙ. Στους φοιτητές επαγγελματική κατοχύρωση με βάση το πτυχίο. Στους επαγγελματίες αντίθετα υπόσχονται κλείσιμο των επαγγελμάτων. Ωστόσο η επαγγελματική κατοχύρωση προϋποθέτει είτε ότι δεν θα σπουδάζουν όλοι είτε ότι οι σπουδές δεν θα εξασφαλίζουν επαγγελματικά δικαιώματα. Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ πρέπει να ανοίξουμε τίμια έναν δύσκολο διάλογο: Διεκδικούμε μια ανοιχτή τριτοβάθμια εκπαίδευση που θα προσφέρει μόρφωση σε όσους το επιθυμούν. Η διασφάλιση όμως από την ανεργία πρέπει να στηριχθεί σε αλλαγές όπως η μείωση των ωρών εργασίας και όχι σε έναν δαρβινικό αγώνα επιβίωσης, όπου ο ελεύθερος ανταγωνισμός θα επιβάλει ποιο φαρμακείο θα κλείσει, ποιος λογιστής θα δουλέψει και ποιος χημικός θα διδάξει. Η επαγγελματική κατοχύρωση είναι ένα σύνθετο ζήτημα, που δεν αφορά μόνον την επιστημονική επάρκεια αλλά και τη γενικότερη δομή της οικονομίας. Η εναρμόνιση των ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών συστημάτων που άρχισε με την διακήρυξη της Μπολόνια χρειάζεται να συζητηθεί για να φανεί εάν ταιριάζει στη ελληνική κοινωνία. Στην Ελλάδα πολλά επαγγελματικά δικαιώματα είναι άρρηκτα δεμένα με την κατοχή κάποιου πτυχίου όπως η ιδιοκτησία φαρμακείου, η άσκηση επαγγελμάτων υγείας, ή η υπογραφή ενός μηχανικού. Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ θεωρούμε αναγκαίο να ανοίξει δημόσιος διάλογος για την αλλαγή που επέρχεται στην αγορά εργασίας και να ενημερώσουμε τους νέους φοιτητές για τις επιπτώσεις στην επαγγελματική τους προοπτική. Μία σημαντική τομή στη δομή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι υποβάθμιση της «δια βίου μάθησης». Ορισμένα νέα προγράμματα σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι προσανατολισμένα σε υπερεξειδικεύμενες γνώσεις που προσαρμόζονται στις πρόσκαιρες επιταγές της αγοράς. Με ένα αποσπασματικό υπόβαθρο ο επαγγελματίας δεν έχει τη δυνατότητα να παρακολουθεί τις εξελίξεις και απειλείται με ισόβια επαγγελματική ανεπάρκεια. Αντίθετα, η «δια βίου μάθηση» προϋποθέτει ένα ολοκληρωμένο επιστημονικό υπόβαθρο που εύκολα προσαρμόζεται στις καινοτομίες.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ Ή ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΑΙΔΕΙΑ;

Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ οριοθετούμαστε από δύο κυρίαρχες στάσεις που έχουν επιβάλει στην ελληνική κοινωνία ένα ψευδές δίλημμα: Από την μία πλευρά η εντεινόμενη απαξίωση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, αντιμετωπίζεται με προτάσεις «εισαγωγής» εκπαιδευτικών συστημάτων από άλλες χώρες. Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ θεωρούμε ότι ένα εκπαιδευτικό σύστημα, που δεν εκπορεύεται από την ιστορία, τη γλωσσική και πολιτισμική ιδιαιτερότητα και την κοινωνική δομή κάθε χώρας είναι καταδικασμένο σε αποτυχία. Αντίθετα επιδιώκουμε εκπαιδευτικά συστήματα προσαρμοσμένα ακόμα και στις ιδιαιτερότητες της κάθε μικροκοινωνίας. Από την άλλη πλευρά η χρέωση όλων των δεινών της ελληνικής εκπαίδευσης στην παγκοσμιοποίηση και την ώσμωση ανάμεσα στους πολιτισμούς είναι ανιστόρητη και υποκριτική. Ο ελληνικός πολιτισμός δεν έχει τίποτα κοινό με άλλους, όπως των ινδιάνων του Αμαζονίου, που κινδυνεύουν από την δυτική εισβολή και πρέπει να προστατευτούν. Αντίθετα στην μακραίωνη ιστορική διαδρομή η Ελλάδα ήταν σταυροδρόμι πολιτισμών. Τέτοιες απόψεις μάλλον επιχειρούν να υποκρύψουν την ευθύνη των μεγάλων κομμάτων για την κακή ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Σχεδόν όλοι οι δείκτες που αφορούν την ποιότητα της εκπαίδευσης δείχνουν ότι σήμερα η Ελλάδα υπολείπεται σχεδόν όλων των ευρωπαϊκών χωρών, γεγονός που αποδεικνύει ότι τα προβλήματα μας είναι κυρίως ντόπια και όχι εισαγόμενα. Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ θα αγωνιστούμε για την διαφύλαξη της ποικιλότητας των ευρωπαϊκών κοινωνιών, χωρίς να ορθώνουμε στεγανά φόβου και προκατάληψης.

Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

Σκόπιμα καλλιεργείται η σύγχυση ανάμεσα στις έννοιες «δημόσιο, κρατικό – μη κερδοσκοπικό» και «ιδιωτικό – κερδοσκοπικό». Στην πράξη σήμερα πλάι στην δημόσια παιδεία ανθεί η κερδοσκοπία της παραπαιδείας. Ακόμα και οι στοιχειώδεις ανάγκες μιας ξένης γλώσσας, του αθλητισμού και της μουσικής επαφίενται στο πορτοφόλι των γονιών. Ο μόνος τομέας της εκπαίδευσης που παραμένει ενοχλητικά «δημόσιος», είναι η γραφειοκρατία του Υπουργείου Παιδείας. Ακόμα και η ιδιωτική παιδεία στην Ελλάδα, πέρα από καλύτερη υλικοτεχνική υποδομή, ακολουθεί ασφυκτικά το πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας. Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ θα αντισταθούμε στην μετατροπή της εκπαιδευτικής δραστηριότητας σε αγοραία αξία. Συγχρόνως διεκδικούμε την απεξάρτηση της δημόσιας εκπαίδευσης από τον κρατικό εναγκαλισμό. Μήπως όμως η διοικητική αποκέντρωση ανοίγει η πόρτα της ιδιωτικοποίησης και του διαχωρισμού των σχολείων σε πλούσια και φτωχά; Η μέχρι σήμερα απάντηση του συνδικαλιστικού κινήματος είναι γνωστή: Καλύτερα μία μη εμπορευματοποιημένη άθλια παιδεία ίδια για όλους, παρά το κάθε σχολείο να αυτονομηθεί από το υπουργείο. Η πράξη έχει δείξει το αντίθετο. Ο ασφυκτικός κρατικός έλεγχος δεν περιόρισε την εμπορευματοποίηση της παιδείας. Είναι φανερό ότι η διοικητική αποκέντρωση της παιδείας προϋποθέτει την ωρίμανση της τοπικής αυτοδιοίκησης και της κοινωνίας των πολιτών. Είναι πολλά τα παραδείγματα σε τοπικές κοινωνίες όπου η μισαλλοδοξία, οι οικονομικές ατασθαλίες, τα πελατειακά φαινόμενα, η έλλειψη αξιοκρατίας και η άνιση μεταχείριση ασθενέστερων, ξένων, ή αλλόθρησκων είναι πολύ εντονότερα σε σχέση με την κεντρική διοίκηση. Είναι επίσης αμφίβολο εάν η σημερινή συμμετοχή γονιών στους συλλόγους επιτρέπει την ανάληψη διοικητικών ευθυνών. Επομένως ο απογαλακτισμός της παιδείας από την κεντρική διοίκηση εξαρτάται άμεσα από ριζικές αλλαγές σε όλη την κοινωνική οργάνωση καθώς και την αναβάθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Από την άλλη, έχουμε πάρα πολλά παραδείγματα στην διεθνή εμπειρία φορέων μη κερδοσκοπικών και απόλυτα ανεξάρτητων από κρατικούς γραφειοκράτες που αποτελούν φωτεινά παραδείγματα στον χώρο της εκπαίδευσης. Άλλωστε στο χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης η διοικητική αυτοτέλεια των ΑΕΙ ήταν ανέκαθεν κατοχυρωμένη χωρίς να αμφισβητείται ο δημόσιος χαρακτήρας τους. Μοναδικό φραγμό στην ιδιωτικοποίηση αποτελεί η απρόσκοπτη ροή ανθρώπινων και οικονομικών πόρων στην δημόσια παιδεία. Οι ελληνικές κυβερνήσεις όμως είναι εξαιρετικά σπάταλες μόνο σε εγκυκλίους και διατάγματα. Η αποδοχή της βασικής αρχής για δημόσια και δωρεάν παιδεία λοιπόν, δεν μας στερεί το δικαίωμα να ανοίξουμε τον διάλογο για απογαλακτισμό των σχολείων από το υπουργείο.

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Στη σημερινή πολιτική κατάσταση και αναγνωρίζοντας τις περιορισμένες σημερινές πολιτικές δυνατότητές μας, παρουσιάζουμε ένα περιορισμένο σύνολο προτάσεων για την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση οι οποίες θα αποτελέσουν τον κορμό της πολιτικής μας στο χώρο της εκπαίδευσης κατά το επόμενο χρονικό διάστημα.

1) Για τα πρόγραμμα σπουδών και τα σχολικά εγχειρίδια για την Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση: Σήμερα όλα τα παιδιά υποχρεώνονται να παρακολουθήσουν σε γενικές γραμμές μαθήματα που εντάσσονται στο ίδιο πρόγραμμα σπουδών χωρίς να λαμβάνονται υπ’ όψιν τοπικές ιδιαιτερότητες, πολιτιστικές επιλογές ή επιλογές που γίνονται στη βάση αρχών και αντιλήψεων διαφορετικών από τις καθιερωμένες. Προτείνουμε λοιπόν προγράμματα σπουδών ευέλικτα, τα οποία κατά ένα ποσοστό να μπορούν να προσαρμοστούν στις τοπικές ιδιαιτερότητες, στις επιθυμίες των γονέων και των εκπαιδευτικών του κάθε χώρου. Σε αυτό το πλαίσιο προτείνουμε το πρόγραμμα σπουδών να δομείται κυρίως γύρω από κάποια εθνικά πρότυπα μέσω των οποίων θα ελέγχεται η κατοχή του ελάχιστου επιπέδου επιθυμητών γνώσεων και δεξιοτήτων από τους μαθητές για τις διάφορες εκπαιδευτικές βαθμίδες και για τις διάφορες ομάδες μαθημάτων. Το κάθε σχολείο πρέπει να έχει την ελευθερία να επιτύχει αυτά τα πρότυπα με τον τρόπο που η αντίστοιχη εκπαιδευτική κοινότητα (εκπαιδευτικοί, γονείς και μαθητές) θεωρεί κατάλληλο, χωρίς περιορισμούς στο ωρολόγιο πρόγραμμα ή στα επιπλέον διδακτικά αντικείμενα. Στην ίδια κατεύθυνση το κάθε σχολείο θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα επιλογής του διδακτικού υλικού που θεωρεί καταλληλότερο. Ο θεσμός του ενός και μοναδικού συγγράμματος εξάντλησε τη χρησιμότητά του. Θα πρέπει το ΥΠΕΠΘ να ορίζει προδιαγραφές και να δημιουργήσει μηχανισμό έγκρισης του διδακτικού υλικού το οποίο θα δημιουργείται ελεύθερα σε αυτό το πλαίσιο. Τα σχολικά βιβλία πρέπει να είναι δωρεάν, αλλά να επιστρέφονται ώστε να αναδιανέμονται. Εάν κάποιοι μαθητές, τα χάσουν ή τα καταστρέψουν ή απλώς θέλουν να τα κρατήσουν στην βιβλιοθήκη τους, να πληρώνουν ένα μικρό τίμημα. Επιπλέον προτείνουμε να συνδυαστούν τα θεωρητικά μαθήματα με αντίστοιχα βιωματικά μαθήματα και δράσεις έτσι ώστε οι διάφορες διαστάσεις της γνώσης να μην παρουσιάζονται αποσπασματικά όπως συμβαίνει με το υπάρχον σύστημα, αλλά να προβάλλονται οι συσχετίσεις τους ώστε ο μαθητής να μπορεί να συνειδητοποιεί την αλληλεξάρτηση των πραγμάτων, να αναπτύσσει σφαιρική άποψη για τον κόσμο και να ενισχύεται το ενδιαφέρον του για συμμετοχή. Για παράδειγμα, οι δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης θα πρέπει να συνδυάζονται και να συνοδεύονται από το αντίστοιχο θεωρητικό πλαίσιο.

2) Για την περιβαλλοντική εκπαίδευση Επιπλέον χρειάζεται να ενισχυθεί ο θεσμός της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης η οποία επικεντρώνεται στη μελέτη περιβαλλοντικών ζητημάτων που αφορούν όλα όσα μας περιβάλλουν. Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί:

• εξασθενεί τα στεγανά του σχολείου με το περιβάλλον – φυσικό και κοινωνικό,
• Προωθεί την ενεργή εμπλοκή των μαθητών και εκπαιδευτικών σε θέματα διαχείρισης και πολιτικής,
• κινητοποιεί για τη βιβλιογραφική έρευνα και τη θεωρητική και πρακτική εμβάθυνση σε γνώσεις, θεωρίες και μεθοδολογίες,
• αναπτύσσει κοινωνικές δεξιότητες καθώς οι μαθητές σε ομάδες συζητούν, οργανώνουν τη δουλειά τους, διαχειρίζονται διαφωνίες και κρίσεις, παράγουν προτάσεις και δρουν στα πλαίσια του σχολείου ή τοπικών κοινωνιών,
• καλλιεργεί την κρίση και πολιτική συνείδηση των εμπλεκομένων και
• προετοιμάζει τους αυριανούς ενεργούς πολίτες.

3) Για την καλλιτεχνική δημιουργία και τις πολιτιστικές δραστηριότητες Το σχολείο ως χώρος καλλιέργειας των τεχνών δεν θα πρέπει να περιορίζεται στην ανάδειξη και την έκφραση των καλλιτεχνικών κλίσεων και ενδιαφερόντων των μαθητών. Αυτή η διάσταση του σχολείου θα πρέπει να προσανατολιστεί και στην κατεύθυνση της αλληλεπίδρασης του σχολείου με την τοπική κοινωνία, για παράδειγμα μέσω της οργάνωσης χορωδίας και ορχήστρας που θα μετέχουν ενεργά στα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου. Με στόχο την μετατροπή του μαθητή από παθητικό δέκτη γνώσεων σε ενεργητικό διαμορφωτή του σχολικού περιεχομένου, οι ίδιοι οι μαθητές θα μπορούσαν να προετοιμάζουν την παρουσίαση του μαθήματος σε συνεργασία με καλλιτεχνικές ομάδες. Συγχρόνως στη σημερινή εποχή που η επιστήμη έχει θεοποιηθεί, είναι απαραίτητο να διδάσκεται με τρόπο που να ενισχύει την κριτική αντιμετώπισή της. Δεν θα πρέπει να διδάσκεται ως αδιαμφισβήτητη γνώση, αποκομμένη και πλήρως ανεξάρτητη από τις υπόλοιπες εκφράσεις του πολιτισμού. Είναι πια καιρός να επανεξετάσουμε τον τρόπο που γιορτάζονται μέσα στο σχολείο οι εθνικές γιορτές. Προτείνουμε οι βαρετές και τυποποιημένες γιορτές να αντικατασταθούν από ουσιαστική έρευνα των ίδιων των μαθητών για τα ιστορικά γεγονότα, σε συνάρτηση πάντα με την κοινωνική και πολιτισμική πραγματικότητα. Θεωρούμε ότι οι μαθητικές παρελάσεις είναι ένας αναχρονιστικός θεσμός απομεινάρι άλλων αντιδημοκρατικών εποχών που πρέπει να καταργηθεί, ενώ θα πρέπει να αντικατασταθούν από ουσιαστικές καλλιτεχνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις από τους μαθητές που να απευθύνονται και στη γειτονιά του σχολείου. Σε αυτό το πλαίσιο οι αλλοδαποί μαθητές θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να καλλιεργούν στο σχολείο την πολιτισμική τους ταυτότητα.

4) Για την σχολική μονάδα Οι γονείς σε αντίθεση με ότι συμβαίνει μέχρι σήμερα, θα πρέπει να έχουν δυνατότητα επιλογής του σχολείου όπου θα φοιτήσει το παιδί τους. Δεν είναι δυνατόν να συνεχιστεί η σημερινή κατάσταση όπου ο τόπος κατοικίας ορίζει αυτομάτως και το σχολείο φοίτησης των παιδιών. Θα πρέπει επίσης να δίνεται σε ομάδες γονέων η δυνατότητα δημιουργίας σχολείων όταν τα παιδιά αυτών των γονέων υπερβαίνουν έναν ελάχιστο αριθμό. Η κάθε σχολική μονάδα θα πρέπει να έχει σχετική αυτονομία όχι μόνο σε σχέση με το πρόγραμμα σπουδών όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, αλλά και σε σχέση με οικονομικά ζητήματα και ζητήματα προσωπικού, μέσα στο νομικό πλαίσιο που θα ορίσει το κράτος. Η πολιτεία και οι πολιτικοί και συνδικαλιστικοί φορείς που ενδιαφέρονται, έχουν την υποχρέωση να βοηθήσουν τους γονείς από τα ασθενέστερα και πιο υποβαθμισμένα οικονομικά και μορφωτικά στρώματα της κοινωνίας να κάνουν τις επιλογές τους. Οι επιλογές αυτές γνωρίζουμε ότι πολλές φορές δεν είναι ελεύθερες και επίσης γνωρίζουμε ότι σε πολλές περιπτώσεις δεν αποτελούν ατομική αλλά συλλογική υπόθεση. Επίσης η πολιτεία έχει χρέος όχι να «τιμωρήσει» αλλά να βοηθήσει τα σχολεία που μειονεκτούν ώστε να φτάσουν στο επιθυμητό επίπεδο. Τα παιδιά αναγκάζονται σήμερα να κουβαλάνε ασήκωτες σχολικές τσάντες παραγεμισμένες με ογκώδη βιβλία με αποτέλεσμα να προκύπτουν σοβαρά προβλήματα στο σώμα τους (σκελετός, σπονδυλική στήλη). Αυτό το πρόβλημα πρέπει και μπορεί να αντιμετωπιστεί άμεσα. Για παράδειγμα μπορεί να υπάρχει σε κάθε σχολείο ατομικός φοριαμός των μαθητών στον οποίο θα τοποθετούνται τα βιβλία που δεν έχει ανάγκη ο μαθητής να πάρει στο σπίτι για μελέτη. Το ίδιο το σχολικό κτίριο αποτυγχάνει να εμπνεύσει και να δώσει το παράδειγμα μιας βιώσιμης πόλης. Πολλά σχολεία βρίσκονται σήμερα πάνω σε οδικούς άξονες, δίπλα σε βενζινάδικα, κοντά σε βιοτεχνικές ή βιομηχανικές μονάδες που ρυπαίνουν, με αποτέλεσμα τα παιδιά που είναι πιο ευαίσθητοι οργανισμοί να εκτίθενται σε υψηλά επίπεδα θορύβου και ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Τα περισσότερα σχολικά κτίρια αποτελούν πρότυπο προς αποφυγή, μοιάζουν περισσότερο με φυλακή, είναι ενεργειακά σπάταλα και με πλήρη απουσία του φυσικού στοιχείου, με το τσιμέντο και τα κάγκελα να κυριαρχούν στις αυλές. ΟΙ ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ σε συνεργασία με εκπαιδευτικούς, γονείς και μαθητές θα επιδιώξουμε άμεσα αλλαγές ώστε τα σχολεία να γίνουν πιο φιλικά στα παιδιά, στη φύση και στη γειτονιά.

5) Για την μισθολογική αναβάθμιση Το αίτημα των εκπαιδευτικών για μισθολογική αναβάθμιση θεωρείται δίκαιο. Για να μπορεί ο εκπαιδευτικός να διαβιώνει χωρίς την ανάγκη για ιδιαίτερα, να έχει τον χρόνο να ενημερώνεται στο γνωστικό αντικείμενό του, να προετοιμάζει το μάθημά του, και γενικώς να αντεπεξέρχεται στις υψηλές απαιτήσεις του επαγγέλματός του, είναι αναγκαίο οι απολαβές του να είναι υψηλές.

7) Για την παραπαιδεία. Η παραπαιδεία θεωρούμε ότι θα εξαλειφθεί όταν το σχολείο αφενός απαλλα