Το αδιέξοδο των πλαστικών μιας χρήσης

Άρθρο του υποψήφιου Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας Φίλιππου Γκανούλη στην εφημερίδα ThessNews.

Από τα ανακυκλώσιμα υλικά, υπάρχουν κάποια που εμπίπτουν σε ειδικές κατηγορίες-ρεύματα ανακύκλωσης (ελαστικά οχημάτων, μπαταρίες, ηλεκτρικές συσκευές, λαμπτήρες, απόβλητα εκσκαφών, οργανικά απόβλητα κλπ.) και άλλα που συνιστούν μικρές ποσότητες. Ο κύριος όγκος, όμως, των απορριμμάτων που μπορούν να ανακυκλωθούν είναι τα πλαστικά, το χαρτί, το γυαλί, και τα μέταλλα. Από αυτά, τα πλαστικά συνιστούν το σημαντικότερο πρόβλημα. Είναι γνωστό ότι τα πλαστικά, κυρίως αυτά μιας χρήσης, αποτελούν τον Νο1 κίνδυνο για το έδαφος, τις θάλασσες και γενικότερα τους υδάτινους αποδέκτες και γι’ αυτό η ανακύκλωσή τους αποτελεί προτεραιότητα στα συστήματα διαχείρισης απορριμμάτων σε όλες τις ηπείρους.

Ετησίως παράγονται εκατοντάδες εκατομμύρια τόνοι απορριπτόμενων πλαστικών και παρά τις προσπάθειες, μόνο ένα 10% καταλήγει στην ανακύκλωση. Η υπόλοιπη ποσότητα αποτίθεται σε χωματερές δημιουργώντας για πολλές δεκαετίες τρομερούς κινδύνους για το περιβάλλον.
Αλλά, ακόμη και αυτή η μικρή ποσότητα που ανακυκλώνεται και που αντιστοιχεί σε εκατομμύρια τόνους το μήνα, βρίσκεται σήμερα σε αδιέξοδο. Για λόγους οικονομικούς, τα εργοστάσια ανακύκλωσης εγκαταστάθηκαν αρχικά σε συγκεκριμένη περιοχή στην Κίνα, όμως από τη λειτουργία τους προέκυπτε σοβαρή επιβάρυνση της ατμόσφαιρας και του εδάφους. Έτσι, ακόμη και η Κίνα με τη χαλαρή περιβαλλοντική νομοθεσία της αναγκάστηκε να περιορίσει σε μεγάλο βαθμό ή και να απαγορεύσει τις εισαγωγές πλαστικών απορριμμάτων. Η δραστηριότητα μεταφέρθηκε σε άλλες χώρες της ΝΑ Ασίας, όμως κι εκεί δημιουργήθηκαν σύντομα τα ίδια προβλήματα και ακολούθησε εμπάργκο στην εισαγωγή πλαστικών απορριμμάτων. Το αποτέλεσμα είναι σήμερα στον «ανεπτυγμένο κόσμο» να μην έχουμε τι να κάνουμε με τα πλαστικά που συγκεντρώνουμε προς ανακύκλωση, αφού η εξαγωγή τους προς τις «άλλες χώρες» δεν αποτελεί πλέον επιλογή.
Το συμπέρασμα είναι αυτό που εδώ και δεκαετίες το οικολογικό κίνημα έχει επισημάνει ως μείζον και για το οποίο αγωνίζεται: η ανακύκλωση ωφελεί, όταν εφαρμόζεται σε μικρές ποσότητες απορριμμάτων που είναι τεχνικά αδύνατο να αποφευχθούν.
Η πρόσφορη λύση είναι η αποφυγή δημιουργίας απορριμμάτων, η επαναχρησιμοποίηση, η αλλαγή χρήσης των προϊόντων τέλους κύκλους ζωής, αυτό δηλαδή που με οικονομικούς όρους ονομάζεται κυκλική οικονομία. Πρέπει να καταλάβουμε ότι, σύμφωνα με την αρχή διατήρησης της μάζας, από τη στιγμή που κατασκευάζεται ένα προϊόν που περιέχει βλαπτικά συστατικά για τη φύση, ότι και να κάνουμε, όπως και να το διαχειριστούμε, θα υποστούμε κάποιες από τις βλαπτικές του συνέπειες.
Το ίδιο ισχύει και για την ενέργεια που δαπανήθηκε για την κατασκευή του, έχει ξοδευτεί και είναι αδύνατη η πλήρης ανάκτησή της. Επομένως, προτεραιότητα είναι να αποφύγουμε την παραγωγή πάση θυσία βλαπτικών προϊόντων. Εφόσον αυτό δεν είναι δυνατό, η επόμενη λύση είναι να αποφεύγουμε την παραγωγή πλαστικών μιας χρήσης και η αμέσως επόμενη είναι να παράγουμε προϊόντα που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν. Έτσι, θα καταλήξουμε να παράγουμε πολύ λίγα απορριπτόμενα βλαπτικά υλικά που ποσοτικά θα βρίσκονται μέσα στη «φέρουσα ικανότητα» του πλανήτη.
Ας δούμε τα παραπάνω μέσα από ένα παράδειγμα, αυτό του πλαστικού μπουκαλιού για νερά ή αναψυκτικά. Από τη στιγμή που θα παραχθεί, θα χρησιμοποιηθεί για λίγα λεπτά και μετά θα καταλήξει στον κάδο απορριμμάτων ή, στην καλύτερη, στον κάδο ανακυκλώσιμων. Στις χωματερές θα δημιουργεί βιολογικό κίνδυνο για κάθε ζωντανό όν για περίπου ένα αιώνα, θέτοντας σε κίνδυνο τη βιοποικιλότητα της περιοχής. Προφανώς είναι καλύτερα να οδηγηθεί στην ανακύκλωση, βεβαίως με φορτηγά που καταναλώνουν πετρέλαιο και παράγουν καυσαέρια. Και αν μεν το προϊόν αποτελείται μόνο από ένα υλικό και είναι καθαρό, μπορεί να ανακυκλωθεί σχετικά εύκολα, εννοείται πάντα με ανθρώπινο κόπο, ανάλωση φυσικών πόρων και θερμότητα και θα γίνει ξανά πρώτη ύλη για το ίδιο ή άλλου είδους προϊόντα. Αν όμως αποτελείται από περισσότερα υλικά, αν έχει πάνω του π.χ. κολλημένα χαρτιά ή το καπάκι είναι φτιαγμένο από άλλης κατηγορίες πλαστικό, τότε πριν την ανακύκλωση πρέπει να γίνει διαχωρισμός, να καταναλωθεί πολύ νερό, περισσότερη ενέργεια και χημικές ουσίες, οι οποίες εντέλει θα επιβαρύνουν το περιβάλλον ως απόβλητα. Θα μπορούσε να προβλεφθεί, όμως, και σε αυτά τα απόβλητα βιολογικός καθαρισμός, αλλά αυτό εκτινάσσει το κόστος ανακύκλωσης σε ύψη πάνω από αυτά που «αντέχει» η αγορά της Δύσης, έτσι λοιπόν η ανακύκλωση γίνεται σε χώρες με πολύ «χαλαρούς» περιβαλλοντικούς όρους. Τελικά, ανακυκλώνουμε εξάγοντας εν μέρει το πρόβλημα της ρύπανσης σε άλλο σημείο τη γης και αυτό ο πλανήτης «δεν το αντέχει». Μακροπρόθεσμα και παρά το αρχικά υψηλότερο κόστος, είναι πολύ πιο αποδοτικό να χρησιμοποιούμε γυάλινα μπουκάλια πολλαπλών χρήσεων, ή αν θέλετε, πλαστικά πολλών χρήσεων, εφόσον το υλικό κατασκευής τους δεν αποτελεί κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία.
Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι για να λυθεί το πρόβλημα απαιτούνται άμεσα πολιτικές που να αφορούν τον ανασχεδιασμό των καταναλωτικών προϊόντων έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθεί η παραγωγή αποβλήτων και για την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των απορριμμάτων στις χώρες παραγωγής.
Και όλα αυτά ανεξάρτητα από την αξία των ανακτώμενων υλικών.
Γιατί προφανώς, η αξία του πλανήτη μας είναι ανυπολόγιστη, και δυστυχώς ο ίδιος δεν ανακυκλώνεται!