Παιδεία για Όλους, για Κοινωνικά Ενεργούς και Υπεύθυνους Πολίτες

Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ θεωρούμε κατ’ αρχήν ότι είναι θεμελιώδης υποχρέωση της κοινωνίας και της δημόσιας διοίκησης να προσφέρει δωρεάν ένα εκπαιδευτικό σύστημα προσιτό σε όλους, ανεξάρτητα από την κοινωνική, οικονομική ή φυλετική θέση. Θα αγωνιστούμε για ένα εκπαιδευτικό σύστημα που αφ’ ενός θα επιτρέπει στον κάθε άνθρωπο να έχει βασικές γνώσεις για το σύνολο της ανθρώπινης δραστηριότητας και αφ’ ετέρου θα προσφέρει ίσες επαγγελματικές ευκαιρίες σε όλους τους πολίτες.

Παράλληλα όμως θα αγωνιστούμε και για μια παιδεία που καθιστά έναν πολίτη ανεξαρτήτως εκπαιδευτικής βαθμίδας, κάτοχο μιας βασικής κοινωνικής μόρφωσης και που έχει σαν στόχο όχι μόνο την επαγγελματική αποκατάσταση ή την απόκτηση γνώσεων αλλά και τη διαμόρφωση ενεργών πολιτών με κριτικό πνεύμα, σφαιρική αντίληψη των πραγμάτων, ικανών να συνυπάρχουν αρμονικά με το κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον τους, με σεβασμό απέναντι στο διαφορετικό. Επιπλέον, θα αγωνιστούμε για τη δημιουργία εκείνων των συνθηκών που θα υποβοηθούν κάθε άτομο κατά τη νεανική του αναζήτηση να εκδηλώσει τις κλίσεις του και τα προσωπικά του χαρακτηριστικά.

Σχολείο ανοικτό στην κοινωνία

Το σχολείο δεν είναι απλά ένας χώρος στον οποίο τα παιδιά αποκτούν κάποιες πληροφορίες και κάποιες γνώσεις. Είναι μαζί με το οικογενειακό περιβάλλον η μικροκοινωνία στην οποία ζουν και ανατρέφονται τα παιδιά συμβιώνοντας με τους συμμαθητές και τους δασκάλους τους. Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ αποστασιοποιούμαστε από ιδεοληψίες που επιδιώκουν έναν αποστειρωμένο σχολικό παράδεισο ο οποίος θα «προστατεύει» τα παιδιά από την κοινωνία και τα σοβαρά της προβλήματα. Το σχολείο λοιπόν είναι φορέας παιδείας όχι μόνον μέσω των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Είναι μέρος της κοινωνίας και οι αξίες και τα πρότυπα που κυριαρχούν μεταφέρονται ως στάσεις και συμπεριφορές στα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι το σημερινό σχολείο λειτουργεί ως πολιτιστική και εκπαιδευτική προκρούστια κλίνη. Στο ελληνικό σχολείο η καλλιέργεια των ψυχοκινητικών δυνατοτήτων φθίνει ραγδαία όσο προχωράμε από το μεγάλο Δημοτικό προς το Γυμνάσιο για να εξαφανιστεί τελείως στο Λύκειο. Η απαίτηση για δημόσια και δωρεάν παιδεία έχει υποβαθμίσει την κριτική, που πρέπει γίνει για το ρόλο του σχολείου ως φορέα μιας κυρίαρχης ιδεολογίας. Στο όνομα των ίσων ευκαιριών έχει αναπτυχθεί για την εκπαίδευση ένας συγκεντρωτικός και ανελαστικός οργανισμός. Αντίθετα, μια ευελιξία και μια αυτονομία, που θα λάμβανε υπ’ όψιν της τις κοινωνικές και πολιτιστικές ιδιαιτερότητες της κάθε κοινότητας, θα συντελούσε πραγματικά στην κατοχύρωση ίσων ευκαιριών.

Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ επιδιώκουμε να ανοίξουμε τον διάλογο για ένα εναλλακτικό σχολείο μέσα στο σχολείο, που θα προάγει την πολυπολιτισμικότητα. Εξ ίσου σημαντική είναι η δημόσια συζήτηση για τη δυνατότητα εναλλακτικής εκπαίδευσης έξω από τα σχολεία και χωρίς τη δέσμευση των προγραμμάτων του υπουργείου. Σε πολλές χώρες εφαρμόζεται η κατ’ οίκον διδασκαλία αλλά και η λειτουργία εναλλακτικών σχολείων, που δεν τηρούν το επίσημο πρόγραμμα. Με δικλίδες, που να διασφαλίζουν το παιδί από την μετατροπή του σε πειραματόζωο, από τον εγκλωβισμό του σε θρησκευτικές σέκτες και από την παιδική εκμετάλλευση, τα εναλλακτικά σχολεία είναι ένας χρήσιμος θεσμός που μπορεί να προσφέρει την αναγκαία εμπειρία για το πώς θα λειτουργούν τα σχολεία του μέλλοντος. Καμιά αλλαγή δεν είναι δυνατόν να έχει επιτυχία στο χώρο του σχολείου χωρίς την άμεση συμμετοχή ολόκληρης της σχολικής κοινότητας (μαθητές-γονείς-εκπαιδευτικοί). Το περιεχόμενο του μαθήματος ουδέποτε έγινε αντικείμενο συλλογικής δράσης μέσα στο σχολείο. Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ θέτουμε από την αρχή το ζήτημα του περιεχομένου των σπουδών. Μέσα από διάλογο με τους επιστημονικούς φορείς και τους εκπαιδευτικούς πρέπει να προταθεί ένα εναλλακτικό αναλυτικό πρόγραμμα, που να αποτελέσει όχι απλώς αντικείμενο διεκδίκησης προς το υπουργείο αλλά από το κίνημα μέσα στα σχολεία και να αξιοποιηθεί εναλλακτικά από τους εκπαιδευτικούς.

Σε μια κοινωνία όπου το χρήμα αποτελεί μέτρο των πάντων και το θέαμα κυριαρχεί, η υπόθεση ότι ο κάθε εκπαιδευτικός είναι κοινωνικά αμόλυντος, άτρωτος από τα προϊόντα υποκουλτούρας και υπεράνω υλικών αγαθών, αποτελεί στείρα και επικίνδυνη ιδεοληψία. Είναι όμως βέβαιο ότι χάρη στην καθημερινή επαφή με τα παιδικά όνειρα, αρκετοί εκπαιδευτικοί διατηρούν ευαισθησίες και οράματα που η συντριπτική πλειοψηφία των ενηλίκων τα θυσίασε στο βωμό του επαγγελματικού ανταγωνισμού.

Η παραδοχή ότι κάθε διεκδίκηση απευθύνεται στην κυβέρνηση και κάθε κινητοποίηση είναι άμυνα στις κυβερνητικές επιλογές, είναι θεωρούμε αδιέξοδη. Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ προτείνουν  να περάσει η πρωτοβουλία των κινήσεων στους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές και τους γονείς. Χρειάζεται άμεσα μια εκπαιδευτική «επανάσταση» που θα προτείνει αλλαγές και θα τις επιβάλει στην πράξη μέσα στα σχολεία με την ενεργή συμμετοχή ολόκληρης της σχολικής κοινότητας που θα πρέπει να έχει ουσιαστικό λόγο για το περιεχόμενο της εκπαίδευσης, για τον τρόπο διδασκαλίας, για το ρόλο του σχολείου στη γειτονιά, για το κτίριο του σχολείου.

Η δική μας παιδεία δεν βρίσκεται μόνο μέσα στα σχολεία, και δεν αναμένει εγκρίσεις από τους σχολικούς συμβούλους. Πρέπει να αναζητήσουμε και τους εξωσχολικούς θεσμούς που καλλιεργούν την παιδεία. Αξιοποιούμε την εκπαιδευτική εμπειρία άλλων πολιτισμών ώστε να ανανεώσουμε τη δική μας εκπαιδευτική κουλτούρα. Ξανασυζητάμε τη σημασία του ελεύθερου χρόνου και του παιγνιδιού. Είναι λοιπόν στρατηγικής σημασίας αναγκαιότητα να δημιουργήσουμε εναλλακτικούς εκπαιδευτικούς χώρους, εναλλακτικά κύτταρα παιδείας έξω από το καθιερωμένο σχολείο, που να διαδίδουν εναλλακτικές γνώσεις και να συνδέουν τη γνώση με την υπεύθυνη συμπεριφορά.

Ευέλικτο πρόγραμμα σπουδών και σχολικά εγχειρίδια

Σήμερα όλοι οι μαθητές στην Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση υποχρεώνονται να παρακολουθήσουν σε γενικές γραμμές μαθήματα που εντάσσονται στο ίδιο πρόγραμμα σπουδών, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τοπικές ιδιαιτερότητες, πολιτιστικές επιλογές ή επιλογές που γίνονται στη βάση αρχών και αντιλήψεων διαφορετικών από τις καθιερωμένες. Προτείνουμε, λοιπόν, προγράμματα σπουδών ευέλικτα, τα οποία κατά ένα ποσοστό να μπορούν να προσαρμοστούν στις τοπικές ιδιαιτερότητες, στις επιθυμίες των γονέων και των εκπαιδευτικών του κάθε χώρου. Σε αυτό το πλαίσιο, προτείνουμε το πρόγραμμα σπουδών να δομείται κυρίως γύρω από κάποια εθνικά πρότυπα μέσω των οποίων θα ελέγχεται η κατοχή του ελάχιστου επιπέδου επιθυμητών γνώσεων και δεξιοτήτων από τους μαθητές για τις διάφορες εκπαιδευτικές βαθμίδες και για τις διάφορες ομάδες μαθημάτων. Το κάθε σχολείο πρέπει να έχει την ελευθερία να επιτύχει αυτά τα πρότυπα με τον τρόπο που η αντίστοιχη εκπαιδευτική κοινότητα (εκπαιδευτικοί, γονείς και μαθητές) θεωρεί κατάλληλο, χωρίς περιορισμούς στο ωρολόγιο πρόγραμμα ή στα επιπλέον διδακτικά αντικείμενα.

Στην ίδια κατεύθυνση, το κάθε σχολείο θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα επιλογής του διδακτικού υλικού που θεωρεί καταλληλότερο. Ο θεσμός του ενός και μοναδικού συγγράμματος εξάντλησε τη χρησιμότητά του. Θα πρέπει το ΥΠΕΠΘ να ορίζει προδιαγραφές και να δημιουργήσει μηχανισμό έγκρισης του διδακτικού υλικού το οποίο θα δημιουργείται ελεύθερα σε αυτό το πλαίσιο. Τα σχολικά βιβλία πρέπει να είναι δωρεάν αλλά να επιστρέφονται ώστε να αναδιανέμονται. Εάν κάποιοι μαθητές τα χάσουν ή τα καταστρέψουν ή απλώς θέλουν να τα κρατήσουν στην βιβλιοθήκη τους, να πληρώνουν ένα μικρό τίμημα.

Επιπλέον προτείνουμε να συνδυαστούν τα θεωρητικά μαθήματα με αντίστοιχα βιωματικά μαθήματα και δράσεις, έτσι ώστε οι διάφορες διαστάσεις της γνώσης να μην παρουσιάζονται αποσπασματικά όπως συμβαίνει με το υπάρχον σύστημα αλλά να προβάλλονται οι συσχετίσεις τους ώστε ο μαθητής να μπορεί να συνειδητοποιεί την αλληλεξάρτηση των πραγμάτων, να αναπτύσσει σφαιρική άποψη για τον κόσμο και να ενισχύεται το ενδιαφέρον του για συμμετοχή. Π.χ. οι δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης πρέπει να συνδυάζονται και να συνοδεύονται από το αντίστοιχο θεωρητικό πλαίσιο.

Σημαντική είναι τέλος η εισαγωγή στην υποχρεωτική διδακτική ύλη από την 1η Λυκείου του μαθήματος της Σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, ώστε να ενημερώνονται σωστά οι νέοι για τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, τις μεθόδους αντισύλληψης, τη σεξουαλική συμπεριφορά και τις σχέσεις των δυο φύλων.

Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ ζητούν τη στήριξη των παιδιών μεταναστών με τάξεις υποδοχής τους σε όλα τα σχολεία όπου φοιτούν καθώς και διδασκαλία των γλωσσών της χώρας καταγωγής τους.

Ενίσχυση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης

Χρειάζεται να ενισχυθεί ο θεσμός της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης η οποία επικεντρώνεται στη μελέτη περιβαλλοντικών ζητημάτων που αφορούν όλα όσα μας περιβάλλουν αλλά στηρίζεται κυρίως στο μεράκι των διδασκόντων. Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί:

• εξασθενεί τα στεγανά του σχολείου με το περιβάλλον – φυσικό και κοινωνικό,
• προωθεί την ενεργή εμπλοκή των μαθητών και εκπαιδευτικών σε θέματα διαχείρισης και πολιτικής,
• κινητοποιεί για τη βιβλιογραφική έρευνα και τη θεωρητική και πρακτική εμβάθυνση σε γνώσεις, θεωρίες και μεθοδολογίες,
• αναπτύσσει κοινωνικές δεξιότητες καθώς οι μαθητές σε ομάδες συζητούν, οργανώνουν τη δουλειά τους, διαχειρίζονται διαφωνίες και κρίσεις, παράγουν προτάσεις και δρουν στα πλαίσια του σχολείου ή τοπικών κοινωνιών,
• καλλιεργεί την κρίση και πολιτική συνείδηση των εμπλεκομένων και
• προετοιμάζει τους αυριανούς ενεργούς πολίτες.
• 2.4. Στήριξη της νέας καλλιτεχνικής δημιουργίας

Το σχολείο ως χώρος καλλιέργειας των τεχνών δεν θα πρέπει να περιορίζεται στην ανάδειξη και την έκφραση των καλλιτεχνικών κλίσεων και ενδιαφερόντων των μαθητών. Αυτή η διάσταση του σχολείου θα πρέπει να προσανατολιστεί και στην κατεύθυνση της αλληλεπίδρασης του σχολείου με την τοπική κοινωνία, για παράδειγμα μέσω της οργάνωσης χορωδίας και ορχήστρας που θα μετέχουν ενεργά στα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου. Με στόχο την μετατροπή του μαθητή από παθητικό δέκτη γνώσεων σε ενεργητικό διαμορφωτή του σχολικού περιεχομένου, οι ίδιοι οι μαθητές θα μπορούσαν να προετοιμάζουν την παρουσίαση του μαθήματος σε συνεργασία με καλλιτεχνικές ομάδες. Συγχρόνως στη σημερινή εποχή που η επιστήμη έχει θεοποιηθεί, είναι απαραίτητο να διδάσκεται με τρόπο που να ενισχύει την κριτική αντιμετώπισή της. Δεν θα πρέπει να διδάσκεται ως αδιαμφισβήτητη γνώση, αποκομμένη και πλήρως ανεξάρτητη από τις υπόλοιπες εκφράσεις του πολιτισμού.

ΟΙ ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ πιστεύουν ότι είναι πια καιρός να επανεξετάσουμε τον τρόπο που γιορτάζονται μέσα στο σχολείο οι εθνικές γιορτές. Προτείνουμε οι βαρετές και τυποποιημένες γιορτές να αντικατασταθούν από ουσιαστική έρευνα των ίδιων των μαθητών για τα ιστορικά γεγονότα, σε συνάρτηση πάντα με την κοινωνική και πολιτισμική πραγματικότητα. Θεωρούμε ότι οι μαθητικές παρελάσεις είναι ένας αναχρονιστικός θεσμός, απομεινάρι άλλων αντιδημοκρατικών εποχών που πρέπει να καταργηθεί ενώ θα πρέπει να αντικατασταθούν από ουσιαστικές καλλιτεχνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις από τους μαθητές, που να απευθύνονται και στη γειτονιά του σχολείου. Σε αυτό το πλαίσιο, οι αλλοδαποί μαθητές θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να καλλιεργούν στο σχολείο την πολιτισμική τους ταυτότητα.

Σχολεία προσαρμοσμένα στις ανάγκες και τις επιθυμίες των μαθητών

Θα πρέπει να δίνεται σε ομάδες γονέων η δυνατότητα δημιουργίας σχολείων όταν τα παιδιά αυτών των γονέων υπερβαίνουν έναν ελάχιστο αριθμό. Η κάθε σχολική μονάδα θα πρέπει να έχει σχετική αυτονομία όχι μόνο σε σχέση με το πρόγραμμα σπουδών όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, αλλά και σε σχέση με οικονομικά ζητήματα και ζητήματα προσωπικού, μέσα στο νομικό πλαίσιο που θα ορίσει το κράτος.

Η πολιτεία και οι πολιτικοί και συνδικαλιστικοί φορείς που ενδιαφέρονται, έχουν την υποχρέωση να βοηθήσουν τους γονείς από τα ασθενέστερα και πιο υποβαθμισμένα οικονομικά και μορφωτικά στρώματα της κοινωνίας να κάνουν τις επιλογές τους. Οι επιλογές αυτές γνωρίζουμε ότι πολλές φορές δεν είναι ελεύθερες και επίσης γνωρίζουμε ότι σε πολλές περιπτώσεις δεν αποτελούν ατομική αλλά συλλογική υπόθεση. Επίσης, η πολιτεία έχει χρέος όχι να «τιμωρήσει» αλλά να βοηθήσει τα σχολεία που μειονεκτούν ώστε να φτάσουν στο επιθυμητό επίπεδο.

Τα παιδιά αναγκάζονται σήμερα να κουβαλάνε ασήκωτες σχολικές τσάντες παραγεμισμένες με ογκώδη βιβλία με αποτέλεσμα να προκύπτουν σοβαρά προβλήματα στο σώμα τους (σκελετός, σπονδυλική στήλη). Αυτό το πρόβλημα πρέπει και μπορεί να αντιμετωπιστεί άμεσα. Για παράδειγμα μπορεί να υπάρχει σε κάθε σχολείο ατομικός φοριαμός των μαθητών, στον οποίο θα τοποθετούνται τα βιβλία που δεν έχει ανάγκη ο μαθητής να πάρει στο σπίτι για μελέτη.

Το ίδιο το σχολικό κτίριο αποτυγχάνει να εμπνεύσει και να δώσει το παράδειγμα μιας βιώσιμης πόλης. Πολλά σχολεία βρίσκονται σήμερα πάνω σε οδικούς άξονες, δίπλα σε βενζινάδικα, κοντά σε βιοτεχνικές ή βιομηχανικές μονάδες που ρυπαίνουν, με αποτέλεσμα τα παιδιά που είναι πιο ευαίσθητοι οργανισμοί να εκτίθενται σε υψηλά επίπεδα θορύβου και ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Τα περισσότερα σχολικά κτίρια αποτελούν πρότυπο προς αποφυγή, μοιάζουν περισσότερο με φυλακή, είναι ενεργειακά σπάταλα και με πλήρη απουσία του φυσικού στοιχείου, με το τσιμέντο και τα κάγκελα να κυριαρχούν στις αυλές. ΟΙ ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ σε συνεργασία με εκπαιδευτικούς, γονείς και μαθητές θα επιδιώξουμε άμεσα αλλαγές ώστε τα σχολεία να γίνουν πιο φιλικά στα παιδιά, στη φύση και στη γειτονιά: να αποκτήσουν ενεργειακή αυτονομία όλα τα σχολικά κτίρια με εξοικονόμηση ενέργειας, βιοκλιματικό σχεδιασμό, χρήση φυσικών, μη τοξικών υλικών καθώς και χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.

Οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ υποστηρίζουν τη διάθεση τοπικών βιολογικών προϊόντων σε όλα τα σχολικά κυλικεία. 

Μισθολογική αναβάθμιση των εκπαιδευτικών

Το αίτημα των εκπαιδευτικών για μισθολογική αναβάθμιση είναι δίκαιο. Για να μπορεί ο εκπαιδευτικός να διαβιώνει χωρίς την ανάγκη για ιδιαίτερα, να έχει το χρόνο να ενημερώνεται στο γνωστικό αντικείμενό του, να προετοιμάζει το μάθημά του και γενικώς να αντεπεξέρχεται στις υψηλές απαιτήσεις του επαγγέλματός του, είναι αναγκαίο οι απολαβές του να είναι υψηλές.

 Άλλη σχέση της εκπαίδευσης με την παραγωγή

Είναι γεγονός ότι συχνά δημιουργείται συχνά σύγχυση μεταξύ της έννοιας της εκπαίδευσης που πρέπει να αφορά στην πλήρη ανάπτυξη των γνώσεων, ικανοτήτων, δεξιοτήτων και της ψυχοκινητικής κατάστασης ενός ατόμου και της κατάρτισης που απευθύνεται κυρίως σε ενήλικες και συνδέεται περισσότερο με την απασχόληση ή την απόκτηση συγκεκριμένων προσόντων για να απασχοληθεί κάποιος ή να αποκτήσει επιπλέον γνώσεις και δεξιότητες. Η παιδεία λοιπόν, σε όλες τις βαθμίδες δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως κατάρτιση και δεν μπορεί να είναι προϊόν εμπορευματοποίησης.