Ο Γ. Κωστάκος στα ΝΕΑ: Σκέψεις για αμέσως μετά την καταστροφή

Το άρθρο του Γιώργου Κωστάκου* φιλοξενήθηκε στην Εφημερίδα τα Νέα, την οποία ευχαριστούμε θερμά.

Η επόμενη μέρα αργεί να ξημερώσει, με την Εύβοια ακόμη στις φλόγες κι άλλες φωτιές να σιγοκαίουν ή να αναζωπυρώνονται. Κάποια στιγμή όμως θα κλείσει ο κύκλος της καταστροφής, για το άμεσο μέλλον τουλάχιστον, και θα είναι η ώρα του απολογισμού, της απόδοσης ευθυνών και της επανεκκίνησης βάσει των επίπονων μαθημάτων. Δεν μπορούμε να υπερτονίσουμε τη σημασία αυτής της ώρας, καθώς από αυτήν θα κριθεί αν θα δούμε κι άλλες τέτοιες καταστροφές ή και χειρότερες στα χρόνια που έρχονται, ή θα περιορίσουμε τις καταστροφικές συνέπειές τους.

Δεν μπορούμε σίγουρα να ελέγξουμε τα στοιχεία της φύσης και τις «προθέσεις» τους, που όπως επισημαίνει και η τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) του ΟΗΕ γίνονται όλο και καταστροφικότερες, χάρη στη συνεχιζόμενές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τις πολλαπλές «καμινάδες» του πολιτισμένου κόσμου μας. Κι ενώ προσπαθούμε να μειώσουμε τις εκπομπές, θα πρέπει για το άμεσο μέλλον τουλάχιστον να προσαρμόσουμε τις άμυνές μας στις ανάγκες των καιρών και να είμαστε καλύτερα οργανωμένοι για να αντιμετωπίσουμε τα αλλεπάλληλα χτυπήματα. Η πολιτική προστασία είναι ο πόλεμος της εποχής μας, πρώτα κατά του κορωνοϊού, τώρα (και) για τις κλιματικές επιπτώσεις, κι ό,τι άλλο ήθελε προκύψει.

Ας μην γελιόμαστε, πάντα υπήρχαν ανάγκες αντιμετώπισης φυσικών φαινομένων όπως φωτιές, πλημμύρες αλλά και σεισμοί και μολύνσεις κάθε είδους στη χώρα μας κι αλλού. Για κάποιο λόγο όμως υπάρχει η αίσθηση ότι η αντιμετώπισή τους έχει χειροτερέψει αντί να βελτιώνεται. Ίσως είναι αποτέλεσμα της μείωσης των διατιθέμενων πόρων λόγω και των οικονομικών δυσκολιών που τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει η χώρα μας. Ίσως είναι και θέμα κακοδιαχείρισης ή κακής κατανομής των πόρων, ή μια γενικότερη έκπτωση της αξιοπιστείας και της οργάνωσης κάποιων θεσμικών λειτουργιών. Όπως και να έχει, χρειάζονται δράσεις σε πολλά επίπεδα για να ανασταφεί το κατρακύλισμα και να μειωθεί το ανθρώπινο και υλικό κόστος.  Στο υπόλοιπο αυτού του άρθρου συνοψίζω αυτές τις δράσεις ως ΞΕΚΙΝΑΜΕ κι ελπίζω να υιοθετηθούν για ένα πραγματικά νέο ξεκίνημα:

• Ξεκαθάρισμα και σαφής περιγραφή των αρμοδιοτήτων των εμπλεκόμενων φορέων: τί πρέπει να κάνει η Δασική Υπηρεσία, τί η Πυροσβεστική, τί οι ένοπλες δυνάμεις όταν κληθούν να βοηθήσουν, τί οι δημοτικές και περιφερειακές αρχές, τί το κεντρικό κράτος. Επίσης ποιοί πόροι διατίθενται από πού, ποιό προσωπικό και ποιός εξοπλισμός, με ξεκαθάρισμα του τί λείπει και χρειάζεται να συμπληρωθεί με νέες, προσεκτικά στοχευμένες κι όχι αναγκαστικά πολυδάπανες επενδύσεις.
• Επιτελικός σχεδιασμός όλων των φάσεων: τί πρέπει να γίνει και από ποιόν για την πρόληψη, τί πρέπει να γίνει κι από ποιόν για την αντιμετώπιση και τί πρέπει να γίνει κι από ποιόν για την αποκατάσταση. Όλα στη βάση εξειδικευμένων σχεδίων και μελετών και λαμβάνοντας υπόψη μαθήματα από την εθνική και διεθνή δράση, σε συνεργασία με ειδικούς από την Ελλάδα, άλλες χώρες (βλέπε εντυπωσιακή οργάνωση Ρουμάνων και άλλων πυροσβεστών που ήρθαν να βοηθήσουν), την Ευρωπαϊκή Ένωση και διεθνώς.
• Κινητοποίηση της κοινωνίας: εκπαίδευση εθελοντών πυροσβεστών και δασοπυροσβεστών, βάρδιες την αντιπυρική περίοδο για τον έγκαιρο εντοπισμό και κατάσβεση πυρκαγιών και τον πιθανό εντοπισμό δραστών αλλά χωρίς αυτοδικίες, κινητοποίηση σχολείων και συλλόγων για τον καθαρισμό δασικών και ημιδασικών εκτάσεων, κλπ.
• Ιδιωτική ευθύνη και συμπερίληψη εμπορικών δραστηριοτήτων σε δημόσιες εκτάσεις στο βαθμό και με όρους που βοηθούν τη διατήρηση της φυσικής ισορροπίας, όπως ήπιες κτηνοτροφικές δραστηριότητες σε χορτολιβαδικές εκτάσεις, αλλά όχι σε αναδασωμένες περιοχές ή αναρρώνοντα δάση, μελισσοκομεία, συλλογή βοτάνων, κλπ.
• Νομικό ξεκαθάρισμα του καθεστώτος γαιών και δασών, ολοκλήρωση σχετικών χαρτών και αυστηρή τήρηση των νόμων για την μη καταπάτηση καμένων δασικών εκτάσεων, την απαγόρευση οποιωνδήποτε χρήσεων που μπορούν να θέσουν σε αμφισβήτηση το προϋπάρχον καθεστώς και ειδική επιτήρηση κατά την περίοδο της αναδάσωσης ή ανάρρωσης. Σε αυτό το πλαίσιο το άνοιγμα δρόμων, η τοποθέτηση ανεμογεννητριών, οι κυνηγετικές και άλλες δραστηριότητες θα πρέπει να απαγορεύονται για όσο διάστημα απαιτείται για να ανανήψουν οι κατεστραμμένες περιοχές και να συνέλθουν τα οικοσυστήματά τους.
• Ασκήσεις επί χάρτου και επί του εδάφους, τακτικά και έγκαιρα, με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και όλα τα διατιθέμενα μέσα, με ρεαλιστικά σενάρια ώστε ο μηχανισμός να λειτουργήσει ως καλοκουρντισμένη μηχανή όταν υπάρξει πραγματική ανάγκη.
• Μαζί με τη φύση κι όχι εναντίον της: Σεβασμό σε όλες τις μορφές ζωής, ζώα και φυτά, και στα οικοσυστήματα μέσα στα οποία διαβιούν και τα οποία στηρίζουν την ανθρώπινη ζωή με τις υπηρεσίες τους, καθώς και στο τοπίο και την φυσική ομορφιά του.
• Επίβλεψη από ειδική ανεξάρτητη αρχή πολιτικής προστασίας ότι όλα τα παραπάνω τηρούνται, ότι οι πόροι διατίθενται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, με δυνατότητα εισήγησης άμεσων διορθωτικών μέτρων σε αντίθετη περίπτωση και δυνατότητα προσφυγής στις δικαστικές αρχές με επείγουσες διαδικασίες κατά μη συνεργαζόμενων φορέων.

*Ο Δρ. Γιώργος Κωστάκος είναι Εκτελεστικός Διευθυντής του Foundation for Global Governance and Sustainability (FOGGS) με βάση τις Βρυξέλλες, Επιστημονικός Συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ και Μέλος ΠΣ των Οικολόγων ΠΡΑΣΙΝΩΝ.