Ο νέος Θεσμός στην Ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Αγροδιατροφής: Εθνικές Διεπαγγελματικές Οργανώσεις

Άρθρο του Σπύρου Αποστόλου, Μέλους των Οικολόγων ΠΡΑΣΙΝΩΝ που δημοσιεύθηκε στο AGROCAPITAL.GR

Η Ευρωπαϊκή Ένωση στην προσπάθεια της να ανταγωνιστεί τους άλλους παγκόσμιους εταίρους όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Κίνα, η Ρωσία (και άλλοι «νεοεισερχόμενοι»), στα πλαίσια του σύγχρονου παγκόσμιου εμπορικού συστήματος και του εξαιρετικά ανταγωνιστικού τομέα της αγροδιατροφής, αναγνώρισε το μειονέκτημα της ως προς το μέγεθος των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και των μεταποιητικών της επιχειρήσεων σε σχέση με αυτούς. Γι’ αυτό και επεδίωξε την αναδιάρθρωση του Ευρωπαϊκού Αγροδιατροφικού Τομέα (Ε.Α.Τ.) με την αυτο-οργάνωση του, δηλαδή την ανάπτυξη σχέσεων και συνεργασιών μεταξύ φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων σε κλαδικό, διακλαδικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.

Σ’ αυτήν την προσπάθεια αποτελεί κεφάλαιο η μακρά συνεργατική κουλτούρα και παράδοση των Ευρωπαίων και ειδικότερα των Γάλλων με την αυτοργάνωση των παραγωγικών κλάδων τους που ξεπερνά τα 200 έτη ιστορίας. Ο θεσμός με την σημερινή του μορφή, εφαρμόζεται επίσημα στην Γαλλία από το 1960 και καλείται Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωση – Ε.Δ.Ο.(Interbranch Organisation- I.B.O.s).

Όπως σε όλα τα κινήματα όπου η νομοθεσία τα ακολουθεί ασθμαίνοντας, έτσι και εδώ, ο πρώτος εθνικός γαλλικός νόμος σχετικά με την αναγνώριση των Δ.Ο., ήρθε αρκετά αργότερα μόλις το 1975. Καθώς δεν υπήρχε νομοθετικό πλαίσιο στην Ε.Ε., ακολούθησαν πολλές αγωγές στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για παράβαση της νομοθεσίας περί Ανταγωνισμού, που ανάγκασαν τις γαλλικές αρχές να υποβάλλουν υπόμνημα προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 1985.

Λίγα χρόνια μετά, το 1990, η Επιτροπή εξέδωσε Ανακοίνωση (European Commission, 1990), που ουσιαστικά «αναγνώρισε» τις Δ.Ο. στο πλαίσιο του κανονιστικού καθεστώτος της ΚΑΠ. Σύμφωνα με την εν λόγω ανακοίνωση, οι Δ.Ο. μπορούσαν να οριστούν στην πράξη ως «οι σχέσεις διασυνδέσεων μεταξύ των διαφόρων επαγγελματικών κατηγοριών που συμμετέχουν στην παραγωγή, εμπορία και -ενδεχομένως- στην επεξεργασία για το κάθε δεδομένο γεωργικό προϊόν ή ομάδας προϊόντων». Η Ανακοίνωση αναγνώρισε, δηλαδή, τις σχέσεις διασύνδεσης περισσότερο ως κάθετες, παρά ως οριζόντιες, διακρίνοντάς τις από την οριζόντια μορφή που χαρακτηρίζει τις υπόλοιπες οργανώσεις παραγωγών.

Οι διαδοχικές μεταρρυθμίσεις των (Κοινών Οργανώσεων Αγορών (Κ.Ο.Α.) για τον καπνό το 1992, των οπωροκηπευτικών το 1996, του οίνου το 1999, και του ελαιόλαδου το 2004, υπήρξαν ευκαιρίες για να εισαχθούν οι πρώτες διατάξεις που αφορούσαν σε αναγνωρίσεις και συνθήκες εργασίας των Ε.Δ.Ο. Ήταν όμως ως πρώτος ο Κανονισμός (ΕΚ) 1234/2007 (European Commission, 2007) που περιείχε διατάξεις σχετικά με τα γενικά κριτήρια αναγνώρισης, και ουσιαστικά επισημοποίησε το ρόλο των Δ.Ο.

Οι Ε.Δ.Ο. στην Ελλάδα…

Στην Ελλάδα η πρώτη αναφορά για την σπουδαιότητα του μελλοντικού ρόλου των Δ.Ο. γίνεται από το Ι.ΣΤ.Α.ΜΕ. στην έκθεση του για την Κ.Α.Π. στις 23/5/95, αλλά ουσιαστική κινητικότητα έχουμε τα έτη 1999 και 2000. Πράγματι, η τότε εμπνευσμένη πολιτική ηγεσία του ΥΠΑΑΤ υπό τον Γιώργο Ανωμερίτη έθετε επιτακτικά το θέμα των Δ.Ο. προς όλους τους εμπλεκόμενους. Έτσι στις 1η Ιουλίου 1999 έχουμε την ψήφιση του Ν. 2732/99 (ΥΠΑΑΤ, 1999) όπου ορίστηκε επακριβώς η οντότητα των Δ.Ο., η διαδικασία σύστασης, τα κριτήρια που τίθενται και έτσι, η εθνική νομοθεσία εναρμονίστηκε με την Κοινοτική.

Το Ενωσιακό Νομοθετικό Πλαίσιο για τις Δ.Ο.

Με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό (ΕΕ) 1234/2007 συμφωνήθηκαν τα κριτήρια που πρέπει να πληρούνται για τις Ε.Δ.Ο. Ο επόμενος Ε.Κ. ήταν ο (ΕΕ)1308/2013 (European Commission, 2013, ΟΠΕΚΕΠΕ, 2014) που τους εκχωρεί κεντρικό ρόλο και τις επεκτείνει σε κάθε γεωργικό τομέα που καλύπτεται από ΚΟΑ.

Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.

Τα μειονεκτήματα των Δ.Ο. βρίσκονται μαζί με τα πλεονεκτήματα τους: Στην κάθετη οργάνωση του κλάδου, χωρίς μια οποιαδήποτε οριζόντια διασύνδεση και στα «άυλα» οφέλη τους εξαιτίας της «άυλης» μορφής τους, αφού οι ΔΟ είναι οντότητες που δεν αγοράζουν, δεν παράγουν και δεν πωλούν προϊόντα, ούτε συμμετέχουν στον καθορισμό των τιμών ή σε διαπραγματεύσεις για τις τιμές.

Η μελέτη που συντάχθηκε για λογαριασμό της ΕΕ το 2016 αναφέρει ότι «… οι Δ.Ο. μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη διευκόλυνση του διαλόγου μεταξύ των επιχειρήσεων στην αλυσίδα εφοδιασμού και στην καλύτερη οργάνωση της παραγωγής, της μεταποίησης και της εμπορίας των αγροτικών προϊόντων (…). Τα κυριότερα οφέλη από τη λειτουργία μιας Δ.Ο., είναι η οργάνωση και η εποπτεία της εφοδιαστικής αλυσίδας, ο διαμοιρασμός της γνώσης μεταξύ των μελών και η από κοινού ευθύνη και αντιμετώπιση των κινδύνων» (Amat et al., 2016).

Η περιπτωσιολογική μελέτη της ΕΔΟΑΟ ως η μόνη ολοκληρωμένη Δ.Ο. στον Ελλαδικό χώρο επιβεβαιώνει όλα τα παραπάνω. Η οργάνωση πέτυχε τους βασικούς σκοπούς της, με την εφαρμογή του Επιχειρησιακού Σχεδίου Marketing & Branding για τον ελληνικό Οίνο και την καθιέρωση του brand «wines of Greece» σε όλες τις αγορές στόχους. Στις αγορές που είχε σταθερή και συνεχή παρουσία μέσω κυρίως της ΚΟΑ ΟΙΝΟΥ και των λοιπών χρηματοδοτικών εργαλείων, διαπιστώθηκε σημαντική αύξηση σε αξίες (€62,65 εκ. το 2014 έναντι 57,83 εκ το 2009) που σημαίνει μικρή μείωση σε όγκο (30,406 εκ λίτρα το 2009 έναντι 28,145 εκ λίτρα το 2014) αλλά εντυπωσιακή αύξηση στην μέση τιμή του προϊόντος (από 1,90€ /λτ το 2009 σε 2,25€/λτ το 2014). Στις αγορές στόχους πιο συγκεκριμένα έχουμε εντυπωσιακή αύξηση εξαγωγών, στις ΗΠΑ (+39%) στον Καναδά (+55%), στην Κίνα (+65%) και στην Αυστραλία (+65%).

Ο νέος θεσμός που θα μας απασχολήσει πολύ στο μέλλον, αγροτικά και επιστημονικά, σίγουρα «ήρθε για να μείνει»…

* Ο Σπύρος Αποστόλου έχει ακολουθήσει σπουδές στο αντικείμενο της Αγροτικής & Συνεταιριστικής Οικονομίας και έχει εργαστεί σε θέσεις ευθύνης επί σειρά ετών σε Συνεταιρισμούς και Αγροτικές Μεταποιητικές Μονάδες. Σήμερα ασχολείται με εξαγωγές τροφίμων και κρασιών στην Άπω και Μέση Ανατολή.