O Δημήτρης Πασχάλης στην Εφημερίδα των Συντακτών: “Ουκρανία, η ευκαιρία της Ευρώπης”

Δημήτρης Πασχάλης, Συντονιστής της Παναττικής Γραμματείας των Οικολόγων ΠΡΑΣΙΝΩΝ. Ευχαριστούμε την ΕΦΣΥΝ για την φιλοξενία.

Η απαρχή της ΕΕ είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση Άνθρακα και Χάλυβα το 1950, ξεχασμένο πια όραμα του Γάλλου πολιτικού Ρομπέρ Σουμάν, που κατάλαβε πως η οικονομική συνεργασία θα δημιουργούσε κοινά συμφέροντα, επιδιώξεις και στόχους και σε βάθος χρόνου θα οδηγούσε τα ευρωπαϊκά κράτη σε οικονομική, πολιτική και στρατιωτική ενοποίηση.

Η στόχευση ουσιαστικά ήταν η δημιουργία συμβιωτικών σχέσεων όπου όλοι θα εξαρτώνταν από όλους για τη «λειτουργία» τους, βάσει της λογικής «make business not war», ενώ παράλληλα αυτή η ένωση θα μεταλλασσόταν σε πρότζεκτ ειρήνης.

Πράγματι, έτσι και συνέβη, αλλά οι αποκλίσεις των οικονομικών συμφερόντων μεταξύ ευρωπαϊκού βορρά και νότου, συν οι διαφορετικές αντιλήψεις και επιδιώξεις της εξωτερικής πολιτικής τους, στάθηκαν εμπόδιο στην πολιτική και στρατιωτική ενοποίηση της ΕΕ που είχε οραματιστεί ο Σουμάν και θα συμφωνούσαν οι Σπινέλι, Μονέ, Σπάακ κλπ.

Σαν αποτέλεσμα, η «Δυτική» Ευρώπη συντάχθηκε με τις γεωπολιτικές και στρατιωτικές επιδιώξεις των ΗΠΑ και ΝΑΤΟ, με αφήγημα την προστασία από τον «εξ ανατολών» κίνδυνο.

Μετά την πτώση της ΕΣΣΔ η τότε ΕΟΚ αντί να προσεγγίσει ειλικρινά τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, τις λεηλάτησε μαζί με τις ΗΠΑ, οδηγώντας τες στην ανέχεια και στην επικράτηση διεφθαρμένων, ολιγαρχικών και αντιδημοκρατικών καθεστώτων, γιατί έτσι ο νεοφιλελευθερισμός σε Ευρώπη και ΗΠΑ «έκανε τη δουλειά του».

Επιπλέον αθετήθηκε η βασικότερη δέσμευση της συμφωνίας επανένωσης των δύο Γερμανιών (Συμφωνία 2+4): Η μη επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς.

Ακολουθώντας υποτακτικά τις ΗΠΑ, η ΕΕ συνέβαλε στην προς ανατολάς επέκταση του ΝΑΤΟ σαν να μην υπήρχε αύριο, λες και η Ρωσία θα αποδεχόταν μόνιμα και παθητικά την περικύκλωση της από νατοϊκά οπλικά συστήματα, λες και δεν θα ανέκαμπτε ποτέ οικονομικά ώστε να εκσυγχρονίσει τις ένοπλες δυνάμεις της, λες και δεν θα ξαναδιεκδικούσε ποτέ τη θέση της στο διεθνές στερέωμα.

Το μεγαλύτερο δε λάθος της ευρωπαϊκής διπλωματίας ήταν πως τα παγιωμένα αντικομμουνιστικά αντανακλαστικά της, μετατράπηκαν σε αντιρωσικά, χωρίς να απειλείται από την Ρωσία!

Φτάνοντας στην Ουκρανία των τελευταίων 15-20 ετών, η άνοδος ακροδεξιών, εθνικιστικών και φασιστικών δυνάμεων, οι από το 2014 επιθέσεις νεοναζιστών παραστρατιωτικών (τάγμα Αζόφ, τάγμα Αϊντάρ, Δεξιός Τομέας κ.λπ.) με πάμπολλα θύματα μεταξύ Ρωσόφωνων Ουκρανών (και όχι μόνο) και η γεωπολιτική σημασία της Ουκρανίας για την Ρωσία, παραβλέφθηκαν συστηματικά από την ΕΕ, που ταυτιζόμενη με τις ΗΠΑ, στήριξε όλες αυτές τις αντιδημοκρατικές δυνάμεις και πρακτικές, συν αχυράνθρωπους.

Αυτή είναι ίσως η χειρότερη παρακαταθήκη της επικράτησης του νεοφιλελευθερισμού στην ΕΕ.

Παράλληλα όμως αναπτύχθηκε συμβιωτική σχέση μεταξύ ΕΕ-Ρωσίας, όπου το 2021 η ΕΕ εισήγαγε από τη Ρωσία αγαθά αξίας περίπου 167 δις € και ειδικά στον τομέα της ενέργειας το 40% του φυσικού της αερίου και το 27% του πετρελαίου της, ποσότητες που δεν μπορούν να αντικατασταθούν άμεσα και σε αντίστοιχες τιμές από πουθενά, με τις Gazprom και Rosneft να τηρούν ευλαβικά τις υποχρεώσεις τους.

Αυτήν ακριβώς την σχέση και ειδικά το μερίδιο του ρωσικού φυσικού αερίου στην ευρωπαϊκή αγορά, εποφθαλμιούν οι ΗΠΑ και επιδιώκουν διακαώς να αντικαταστήσουν με το ακριβότερο δικό τους υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG).

Ίσως αυτό να είναι και το ισχυρότερο τους κίνητρο πίσω από την στήριξη των αντιρωσικής κοπής αχυρανθρώπων στην Ουκρανία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, συγκεκριμένων ενεργειακών πολιτικών (αντίθεση σε EastMed & Nord Stream 2 κ.λπ.) και των γενικότερων σχεδιασμών και επιδιώξεων τους στην ευρύτερη περιοχή.

Ξαναγυρίζοντας στον Ρομπέρ Σουμάν και το όραμα του, βλέπουμε  πως οι αριθμοί και τα μεγέθη δείχνουν πως η κεντρική ιδέα του για τη δημιουργία κοινών συμφερόντων, επιδιώξεων και στόχων μέσω οικονομικής συνεργασίας (make business not war), είναι πολύ πιο κοντά με τη Ρωσία απ’ όσο φαίνεται.

Αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό στις ηγεσίες της ΕΕ και να το εκμεταλλευτούν έξυπνα: Διατηρώντας και επεκτείνοντας τις κυρώσεις, να κάνουν παράλληλα στη Ρωσία μια ολιστική πρόταση, που θα διορθώνει τα λάθη του παρελθόντος και θα οδηγεί σε βιώσιμο μέλλον.

Αναλαμβάνοντας ηγετικό ρόλο, η ΕΕ μπορεί να οδηγήσει τις Ουκρανία και Ρωσία σε συνομιλίες υπό την αιγίδα της, χωρίς εμπλοκή των ΟΑΣΕ, ΗΠΑ και ΝΑΤΟ. Εάν οι Σολτς και Μακρόν το πάρουν επάνω τους, μόνο κερδισμένοι μπορούν να βγουν από μια τέτοια πρωτοβουλία, ειδικά ο δεύτερος ενόψει εκλογών. Η πρόταση θα μπορούσε σε επίπεδο αρχών να περιέχει τα εξής:

• Πλήρης παύση των πολεμικών επιχειρήσεων σε όλη την Ουκρανία και απόσυρση όλων των ρωσικών στρατευμάτων, εκτός από Κριμαία, Λουκάνσκ και Ντονιέτσκ όπου θα παραμείνουν για την ασφάλεια και προστασία των ντόπιων πληθυσμών. Σαν αντάλλαγμα, δεσμευτικές εγγυήσεις από πλευράς ΕΕ για την απόσυρση νατοϊκών οπλικών συστημάτων από όλες τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ σε εύλογο χρονικό διάστημα, με παράλληλες εγγυήσεις από πλευράς Ρωσίας για την ασφάλεια αυτών των χωρών.
• Αναγνώριση από τη Ρωσία κυριαρχίας της Ουκρανίας σε Κριμαία, Λουκάνσκ και Ντονιέτσκ και ενίσχυση της αυτονομίας τους από την Ουκρανία με εκλογές που θα πραγματοποιηθούν παρουσία διεθνών παρατηρητών. Πλήρης αποσαφήνιση του στάτους του ρωσικού στόλου σε Σεβαστούπολη και Μαύρη Θάλασσα. Αφού λυθούν όλα αυτά, αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από τις τρεις περιοχές εκτός από αυτά που θα συμφωνηθούν (πχ Ρωσική ναυτική βάση της Σεβαστούπολης).
• Κήρυξη εκτός νόμου και άμεση διάλυση, αφοπλισμός και σύλληψη όλων των ακροδεξιών/νεοναζιστικών παραστρατιωτικών μονάδων της Ουκρανίας και σύσταση ειδικού δικαστηρίου για την προσαγωγή τους στην δικαιοσύνη. Κήρυξη εκτός νόμου των πολιτικών κομμάτων και φορέων που συνδέονται με αυτές.
• Άρση όλων των αντιδημοκρατικών απαγορεύσεων που έχουν επιβληθεί σε ουκρανικά κόμματα, τύπο και πρόσωπα και άρση όλων των περιορισμών στα δικαιώματα των εθνοτήτων της Ουκρανίας (επίσημη χρήση γλωσσών κ.λπ). Προκήρυξη εκλογών στην Ουκρανία παρουσία διεθνών παρατηρητών αμοιβαία αποδεκτών από Ουκρανία και Ρωσία, με συμμετοχή όλων των πολιτικών δυνάμεων της χώρας, εκτός των φασιστικών-νεοναζιστικών.
• Πρόταση ένταξης Ρωσίας και Ουκρανίας είτε στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο είτε στην Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών, δηλαδή εμπορική συμφωνία τύπου Νορβηγίας, Ισλανδίας κ.λπ., που θα τους δώσει άμεση πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ.

Η τελευταία πρόταση μπορεί να αποτελέσει βάση για την δημιουργία στο μέλλον μιας οικονομικά ενιαίας Ευρώπης από τον Ατλαντικό μέχρι τα Ουράλια, κάτι που είχε σκεφθεί μέχρι και ο ντε Γκωλ.

Είναι ιστορική ευκαιρία για να απομακρυνθεί η ΕΕ από την τυφλή προσήλωση στα συμφέροντα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, όπου το δεύτερο πλέον έχει ξεπεραστεί ιστορικά και ο μόνος λόγος ύπαρξης του είναι η προβολή ισχύος των ΗΠΑ στην Ευρώπη, καθιστώντας την ΕΕ άβουλο υπομόχλιο τους. Ίσως στα μάτια κάποιων Ευρωπαίων πολιτικών έχει αρχίσει να αχνοφαίνεται η προοπτική ευρωστρατού που θα υπηρετεί τα συμφέροντα της ΕΕ αντί των ΗΠΑ (και θα κοστίζει και λιγότερο).

Αυτό που χρειάζεται είναι θάρρος, ώστε το Ουκρανικό να μετατραπεί από πολεμική κρίση σε ευκαιρία ειρήνης και πανευρωπαϊκής συνεργασίας. Ο Πούτιν δεν είναι αδαής, θα αναγνωρίσει την ευκαιρία εάν του παρουσιαστεί.

Ο αναθεωρητισμός, η αλλαγή συνόρων με πόλεμο και η εξόφθαλμη κατάλυση του Διεθνούς Δικαίου που έγιναν σε Κύπρο και Γιουγκοσλαβία, δεν πρέπει να επαναληφθούν στην Ουκρανία.

Εάν αφεθούν να επαναληφθούν ή ανασταλούν μέσω πολέμου, θα  ανοίξει ο ασκός του Αιόλου με απρόβλεπτες συνέπειες για την ειρήνη και με χαμένη για άλλη μιά φορά την Ευρώπη. Καταφέραμε στον 20^ο αιώνα και τα «μαζέψαμε» με πολύ κόπο, ας μη τα «σκορπίσουμε» για το υπόλοιπο του 21^ου.