O Δημήτρης Πολιτόπουλος στο Περίπτερον: Εταιρική κοινωνική ευθύνη ή greenwashing;

Από τον Δημήτρη Πολιτόπουλο, Συμπρόεδρο των Οικολόγων ΠΡΑΣΙΝΩΝ. Ευχαριστούμε θερμά το Περίπτερον για τη φιλοξενία.

Το θέμα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ) είναι κάτι που συναντάμε όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια. Υπάρχει μια τεράστια στροφή των εταιρειών σε δράσεις με στόχο τους 4 πυλώνες της ΕΚΕ: Το περιβάλλον, τον άνθρωπο, τους εργαζόμενους και την αγορά.

Πόσο αγνές όμως είναι οι προθέσεις των εταιρειών να προσφέρουν πραγματικά στην κοινωνία από τα υπερκέρδη τους; Μήπως όλα γίνονται για το θεαθήναι και την αποφυγή φορολόγησης; Πόσο ανοιχτοί ή επιφυλακτικοί πρέπει να είμαστε απέναντι στα CSR reports που τελικά απλά συνθέτουν ένα εντυπωσιακό περιτύλιγμα για το greenwashing;

Η αρχή της έννοιας της ΕΚΕ μας γυρνά πολλά χρόνια πίσω, στις εποχές της βιομηχανικής επανάστασης και των μεγάλων εθνικών ευεργετών όπου μέρος του πλούτου τους κατευθυνόταν σε αγαθοεργίες. Σήμερα, τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει πολύ. Αυτό που έχει αλλάξει είναι η  ορολογία που έχει τοποθετήσει σε κουτάκια τις έννοιες που συνδέονται με αγαθοεργίες.

Η σκοτεινή πλευρά της ΕΚΕ

Για να γίνει κατανοητή η αντίφαση θα δώσουμε κάποια παραδείγματα «πράσινου ξεπλύματος» ή greenwashing. Πολλές φορές βλέπουμε επιχειρήσεις να λειτουργούν με συνθήκες εργασίας του προσωπικού τους στη χείριστη μορφή, με εξαντλητικά ωράρια, μη απόδοση υπερωριών, συμβάσεις εργασίας που καταπατούν εργασιακά δικαιώματα, χαμηλότατους μισθούς, μηδενικά επιδόματα για πτυχιούχους, μεταπτυχιακούς, γονείς και έγγαμους. Κι όμως τέτοιες επιχειρήσεις μπορεί να έχουν μια πολύ θετική εικόνα προς την κοινωνία επειδή έχουν διανείμει κατά την περίοδο των Χριστουγέννων αγαθά πρώτης ανάγκης σε Μη Κερδοσκοπικούς Οργανισμούς, καταβάλλοντας ένα ελάχιστο ποσό από τα υπερκέρδη τους, για το οποίο μάλιστα θα απαλλαγούν φορολογικά.

Υπάρχουν παραδείγματα επιχειρήσεων που μολύνουν το περιβάλλον με τη δραστηριότητά τους, επειδή όμως παρέχουν ελάχιστο μέρος των υπερκερδών τους στην τοπική κοινωνία ή προχωρούν στη χορηγία δημιουργίας μιας παιδικής χαράς, διαμορφώνουν την εικόνα του ευεργέτη στα μάτια των πολιτών, όταν την ίδια ώρα με τη λειτουργία τους μπορεί να καταστρέφεται ο υδροφόρος ορίζοντας ή ο αέρα μιας ολόκληρης περιοχής

Δυστυχώς στον κόσμο των επιχειρήσεων τίποτα δεν είναι αγνό ή αγαθό. Όλα μετρούνται με νούμερα και ο στόχος είναι η αύξηση του τζίρου, ασχέτως με τις εργασιακές σχέσεις και τις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Άρα θα πρέπει πάντα να είμαστε προσεκτικοί για να καταλάβουμε τι μπορεί να κρύβεται πίσω από καλές προθέσεις ΕΚΕ.

Οι πολίτες και το περιβάλλον δύσκολα μπορούν να λάβουν ανταποδοτικά οφέλη από τη λειτουργία των επιχειρήσεων. Οι επιχειρήσεις είναι κερδοσκοπικοί οργανισμοί, οπότε είναι προσανατολισμένες στα κέρδη.

Το ατυχές στη χώρα μας είναι ότι το κράτος αδυνατεί να επιτελέσει το έργο του, με αποτέλεσμα εταιρείες να αναλαμβάνουν να εκτελέσουν ένα ελάχιστο κομμάτι που κανονικά θα έπρεπε ήδη να έχει υλοποιηθεί από φορείς του δημοσίου. Τρανό παράδειγμα είναι οι ΜΕΘ κατά την περίοδο της κρίσης του κορονοϊού. Οι ελλείψεις στην υγεία, η αποδόμησή της και η υποστελέχωσή της, λόγω πολιτικών επιλογών, επιβεβαίωσαν την αδυναμία να διαχειριστεί η χώρα τον μεγάλο όγκο ασθενών με κορονοϊό. Αποτέλεσμα ήταν τα μεγάλα νούμερα θανάτων, εικόνες πλήρους αποδιοργάνωσης στα νοσοκομεία και εξουθενωμένο ιατρικό, νοσηλευτικό προσωπικό.

Εκείνη την περίοδο είδαμε πολλές εταιρείες να προσφέρουν κάποια από τα υπερκέρδη τους στη δημιουργία πλήρως εξοπλισμένων κλινών ΜΕΘ. Ποιος όμως θα έπρεπε στην πραγματικότητα να έχει επιληφθεί τη διαχείριση αυτής της κατάστασης; Προφανώς το κράτος. Να διευκρινίσουμε ότι για να λειτουργήσουν οι πλήρως εξοπλισμένες κλίνες ΜΕΘ απαιτούν εξειδικευμένο προσωπικό. Αν αυτό δεν υπάρχει, τότε δεν μπορεί η ΜΕΘ να χρησιμοποιηθεί.

Να γιατί οι πολίτες στην πραγματικότητα μπορούν να επωφεληθούν μόνο από ολιστικά έργα του δημοσίου, της αυτοδιοίκησης ή μέσω της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας.

Υπάρχουν θετικά παραδείγματα;

Γίνεται σαφές ότι η ΕΚΕ θα μπορούσε και θα πρέπει να αποτελεί μία θεμελιώδη αρχή των επιχειρήσεων, συνυφασμένη με την έννοια της αλληλεγγύης, πρωτίστως προς τους εργαζομένους στους οποίους θα πρέπει να διανέμεται δίκαια ο παραγόμενος πλούτος. Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσανατολίζεται σε αυτήν την κατεύθυνση. Αλλά είναι ακόμα πολύ νωρίς. Έχουμε ακόμα να διανύσουμε πολύ δρόμο για να μιλήσουμε για ουσιαστικές δράσεις ΕΚΕ από τις επιχειρήσεις.

Η ΕΚΕ σε σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος και την μετάβαση σε μία κλιματικά ουδέτερη ΕΕ πρέπει να εμπεριέχει και τον μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό του τρόπου μετάβασης κάθε επιχείρησης σε αυτή.

Ένας φάκελος ΕΚΕ προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να εμπεριέχει τις μεθόδους και τον τρόπο μείωσης των εκλυόμενων ρύπων της επιχείρησης, τον χρονικό ορίζοντα μετάβασης σε μηδενικούς ρύπους και τους αναγκαίους πόρους που απαιτούνται για αυτό το αποτέλεσμα.

Ο διάλογος μεταξύ κυβέρνησης, επιχειρηματιών και εργαζομένων πρέπει να ανοίξει τώρα. Πρέπει να υπάρξει ένας σχεδιασμός με συναινέσεις που θα οδηγήσει σε μία αποδεκτή και ισόρροπη συμφωνία από όλα τα μέρη για την εξεύρεση των πόρων για αυτήν την μετάβαση χωρίς να επιβαρυνθούν δυσανάλογα οι πολίτες.