Θεσσαλονίκη, Νοέμβριος 2011 – ΟΙΚΟ-ΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΦΟΡΩΝ
Το φορολογικό σύστημα, να γίνει εργαλείο δικαιοσύνης, βιώσιμης διεξόδου και Πράσινης Στροφής. Σχέδιο Διαβούλευσης των Οικολόγων Πράσινων
Ι. ΑΛΛΟ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗ, ΑΛΛΟ ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ.
Θέλουμε υγιή δημόσια οικονομικά, γιατί μακροχρόνια μεγάλα ελλείμματα και χρέη, καταλήγουν να μεταφέρουν στις νεότερες γενιές το κόστος για την ευημερία των μεγαλύτερων.
Η δημοσιονομική όμως εξυγίανση οφείλει να συμβαδίζει με την κοινωνική δικαιοσύνη και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Αντίθετα με τις συνταγές του Μνημονίου και του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος, δική μας φιλοσοφία είναι να επενδύσουμε στην ταυτόχρονη διέξοδο από την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική κρίση, με στόχο μια Πράσινη Στροφή της οικονομίας και νέα πρότυπα βιώσιμης ευημερίας για όλους.
Το δικό μας λοιπόν αίτημα για δημοσιονομική εξυγίανση είναι αντίθετο στη λογική των τυφλών περικοπών δημόσιων δαπανών, αλλά και στη σπασμωδική επιβολή φόρων με εισπρακτικό μόνο χαρακτήρα. Άξονες του είναι:
- Ορθολογικές και επαρκείς δημόσιες δαπάνες, με πλήρη αξιοποίηση και του τελευταίου ευρώ και με ουσιαστικό αντίκρισμα για τους πολίτες και την οικονομία.
- Αποτελεσματική είσπραξη των δημόσιων εσόδων.
- Επαρκή φορολογικά έσοδα με δίκαιη κατανομή των βαρών και πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων τους ως οικονομικών εργαλείων.
ΙΙ. ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ Η ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΚΙΝΗΜΑ:
- Διαγενεακή δικαιοσύνη, ώστε να μη χρεώνονται αλόγιστα οι νεώτεροι και οι επόμενες γενιές για την όποια ευημερία των γονιών τους.
- Ενίσχυση της διαπραγματευτικής μας θέσης, για απαλλαγή από τους εκβιασμούς που συνοδεύουν κάθε δόση του Μηχανισμού Στήριξης.
- Εξασφάλιση των απαραίτητων πόρων για να επενδύσουμε στα συλλογικά αγαθά και στην ταυτόχρονη διέξοδο από την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική κρίση.
- Απάντηση στο νεοφιλελεύθερο λαϊκισμό των «χαμηλών φόρων», που αναπαράγει αυτά που μας έφεραν στο σημερινό σημείο και υποβαθμίζει τα συλλογικά αγαθά που είναι ακόμη πιο απαραίτητα για τη μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας, τώρα που η αγοραστική μας δύναμη είναι πια μειωμένη.
ΙΙΙ. 4 ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΒΙΩΣΙΜΟ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Πολιτική βούληση για διαφάνεια, κάθαρση και περιορισμό της φοροδιαφυγής. Υπάρχουν απλοί και πρακτικοί τρόποι να ελεγχθεί άμεσα μεγάλο μέρος των «γκρίζων περιουσιών», με την αξιοποίηση των Πόθεν Έσχες, ή των κινήσεων κεφαλαίων προς τράπεζες του εξωτερικού. Οι Οικολόγοι Πράσινοι τους προτείνουμε επίμονα από καιρό αλλά συναντάμε τοίχο. Μελέτες ελληνικών τραπεζών υπολογίζουν σε 7-9,5 δις ευρώ τα ετήσια περιθώρια περιστολής της φοροδιαφυγής, όμως το Μεσοπρόθεσμο προβλέπει από την πηγή αυτή έσοδα μόλις 1,5 δις ευρώ για όλη την περίοδο μέχρι το 2015. Με στήριξη και της Ν.Δ. καταργήθηκε το «Πόθεν Έσχες» για αγορά κατοικιών, ενώ χαρίστηκαν πάνω από 10 δις προστίμων στους αυθαίρετους οικιστές. Επί μήνες η κυβέρνηση προσπαθούσε να ελεγχθούν οι ελληνικές καταθέσεις στο εξωτερικό μόνο για τη φορολόγηση των τόκων τους και όχι για την προέλευση των κεφαλαίων τους. Χωρίς αποτελεσματική είσπραξη των δημόσιων εσόδων, το βαρέλι θα συνεχίσει να μην έχει πάτο.
Θεσμικές δικλείδες που να κλείνουν τα περιθώρια για «μαύρο χρήμα»: Πλήρης εφαρμογή περιουσιολογίου και Πόθεν Έσχες για όλους, με κατάργηση όλων των σημερινών απαλλαγών και εξαιρέσεων. Οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων θα πρέπει να ευθυγραμμίζονται πλήρως με τις εμπορικές, με αντίστοιχη μείωση συντελεστών ώστε η επιβάρυνση των αγοραστών να μην αυξηθεί. Τα τεκμήρια διαβίωσης θα πρέπει να γίνουν αυστηρότερα.
Φορολογικοί κανόνες διαφανείς, απλοί, κατανοητοί και εφαρμόσιμοι από τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις με τη μικρότερη δυνατή δαπάνη χρημάτων και χρόνου. Είναι σημαντικό να μην αφήνονται περιθώρια αθέλητης παρανομίας, ώστε να ελαχιστοποιούνται τα περιθώρια εκβιασμών και διαφθοράς που με τη σειρά τους συμβάλλουν στον πολλαπλασιασμό της φοροδιαφυγής.
Βιώσιμη κοινή φορολογική πολιτική και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με κοινούς κανόνες για τα ελάχιστα όρια φορολόγησης των επιχειρήσεων, κλείσιμο των φορολογικών παραδείσων και Φόρο Χρηματοπιστωτικών Συναλλαγών που θα χρηματοδοτεί φιλόδοξους ευρωπαϊκούς προϋπολογισμούς και ενισχυμένη περιφερειακή πολιτική.
IV. 6 ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
1. Έμφαση στη φορολογία των περιουσιών, αλλά με δίκαιους όρους.
Η φορολογία του πλούτου είναι άμεση, κοινωνικά δίκαιη, αλλά και λιγότερο ευάλωτη στη φοροδιαφυγή από ό,τι η φορολογία εισοδήματος. Στη Γαλλία οι φόροι περιουσίας είναι πάνω από 4% του ΑΕΠ, στην Ευρωπαϊκή Ένωση 2,5% κατά μέσο όρο, στην Ελλάδα μόλις 1,5%. Αξίζει λοιπόν να εξεταστεί ως πρόταση μια συνολική φορολόγηση περιουσίας με προοδευτικούς συντελεστές πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, και με παράλληλα αφορολόγητα ποσά για όλα τα εισοδήματα της τελευταίας δεκαετίας που έχουν ήδη φορολογηθεί νόμιμα. Επιπλέον αφορολόγητα θα μπορούσαν να προβλεφθούν για ακίνητα που θα διατίθενται για προγράμματα αναζωογόνησης της υπαίθρου με εγκατάσταση νέων από τις πόλεις, ή και για εξοχικά που θα συμμετέχουν σε οργανωμένα κοινωνικά προγράμματα διακοπών για άτομα με χαμηλά εισοδήματα. Στη φορολογία θα πρέπει να συνυπολογίζονται και τα περιουσιακά στοιχεία που έχουν αποκτηθεί με μεταφορά κεφαλαίων στο εξωτερικό. Παράλληλα απαιτούνται δραστικά μέτρα διαφάνειας και κάθαρσης για τις «γκρίζες» περιουσίες που έχουν δημιουργηθεί με διαφθορά και φοροδιαφυγή: οι Οικολόγοι Πράσινοι επαναφέρουμε εδώ τη σειρά συγκεκριμένων και ρεαλιστικών προτάσεων που καταθέτουμε διαρκώς από το Μάιο του 2010.
2. Περιβαλλοντικοί φόροι χωρίς εισπρακτικό χαρακτήρα
Οι περιβαλλοντικοί φόροι πρέπει να ξεφύγουν από την εισπρακτική λογική και να είναι εισοδηματικά ουδέτεροι: Χρειάζεται να σχεδιαστούν κυρίως ως εργαλεία ενθάρρυνσης και αποθάρρυνσης δραστηριοτήτων ανάλογα με τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον, και οι εισπράξεις τους να επιστρέφουν άμεσα στην κοινωνία. Το 2009 ήμασταν 27οι στην ΕΕ στους ενεργειακούς φόρους ως ποσοστό του στο ΑΕΠ, 25οι στους φόρους στη ρύπανση και τη χρήση φυσικών πόρων, 24οι στους συνολικούς περιβαλλοντικούς φόρους. Η ενεργοποίηση του Φόρου Στερεών Καυσίμων για τη διάθεση του λιγνίτη στην ηλεκτροπαραγωγή, η δημοπράτηση των «δικαιωμάτων εκπομπής» διοξειδίου του άνθρακα από το 2013 (με προσδοκώμενα έσοδα 1 δις/χρόνο), η προωθούμενη φορολόγηση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου στη θέρμανση κτιρίων (με προσαρμοσμένη μείωση του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης όπου αυτός ήδη εφαρμόζεται) πρέπει να συνδυαστούν με απαλλαγή των πρώτων 100-200 ευρώ κάθε μηνιαίας μισθοδοσίας από ασφαλιστικές εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών, ώστε να αποτελούν «ουδέτερους φόρους». Μέρος των εσόδων θα πρέπει επίσης να διοχετευθεί σε ενίσχυση των επιδομάτων ανεργίας, ενώ τα υπόλοιπα να διατεθούν εξ ολοκλήρου σε προώθηση εναλλακτικών λύσεων, όπως μονώσεις και εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια, χρήση ανανεώσιμων πηγών όπως βιομάζας (pellets) ή ήπιας γεωθερμίας, αλλά και υποδομές για τη δημόσια συγκοινωνία και το σιδηρόδρομο.
3. Αναδιάρθρωση της ισχύουσας φορολογίας,
στηριγμένη στα πλεονάσματα που θα δημιουργήσουν η φορολογία των περιουσιών, ο περιορισμός της φοροδιαφυγής και η φορολόγηση της Εκκλησίας (αλλά και των άλλων θρησκευτικών οργανισμών) με τους ίδιους όρους που φορολογούνται όλοι οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί. Με μέρος από τα πλεονάσματα αυτά, μπορεί να αυξηθεί το αφορολόγητο ποσό στο φόρο εισοδήματος και να μειωθούν οι εισπρακτικοί έμμεσοι φόροι (αυτοί που δεν προορίζονται να ενθαρρύνουν ή να αποθαρρύνουν συγκεκριμένες δραστηριότητες).
4. Ανασχεδιασμό του ΦΠΑ με νέα κριτήρια
και μείωσή του σε λογικότερα επίπεδα. Παράλληλα με τον παραδοσιακό διαχωρισμό σε είδη πρώτης ανάγκης και πολυτελείας, είναι ανάγκη να διαβαθμιστεί με βάση την ανάγκη να προωθηθούν κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών φιλικών προς το περιβάλλον, με υψηλή συνεισφορά εργασίας, ή με σχετικά μεγάλη ελληνική προστιθέμενη αξία. Στην πρώτη κατηγορία θα ανήκε, για παράδειγμα, η καθιέρωση μειωμένου συντελεστή για τα βιολογικά προϊόντα, την ανακύκλωση πρώτων υλών, τις εργασίες μόνωσης κτιρίων, τις συσκευές ενεργειακής κλάσης Α++. ή τους καυστήρες βιομάζας και τα πέλλετς (συμπιεσμένα υπολείμματα δασικής και αγροτικής βιομάζας, για θέρμανση), Παράδειγμα για τη δεύτερη κατηγορία θα ήταν η διατήρηση χαμηλού συντελεστή ΦΠΑ 4 ή 6% σε όλες τις επισκευαστικές εργασίες (που θα λειτουργούσε και ως κίνητρο για την έκδοση αποδείξεων), ενώ για την τρίτη χαμηλός συντελεστής για συνεργεία αυτοκινήτων και υψηλός για αυτοκίνητα και ανταλλακτικά.
5. Κανόνες δικαιοσύνης και βιωσιμότητας για τα αφορολόγητα ποσά και τις εκπτώσεις δαπανών από το φορολογητέο εισόδημα: Πλήρης έκπτωση για όλες τις βασικές δαπάνες διαβίωσης και τις επισκευαστικές εργασίες, ενώ αποδείξεις για καταναλωτικά είδη και για επιπλέον υπηρεσίες να εκπίπτουν μόνο μέχρι ένα ανώτατο όριο, και μόνο εν μέρει από ένα ελάχιστο όριο και πέρα. Προτείνουμε επίσης να εκπίπτουν οι δαπάνες εγκατάστασης ΑΠΕ και μονώσεις κατοικίας, αλλά και (υπό όρους) η κάλυψη ζημιών σε μικρομεσαία προσωπική επιχείρηση ή ΕΠΕ, όταν ο φορολογούμενος είναι ταυτόχρονα εργαζόμενος σε αυτήν. Για τα υψηλά εισοδήματα, τέλος, θεωρούμε απαραίτητη την επανεξέταση των φοροαπαλλαγών που ισχύουν σήμερα.
6. Προστασία των θέσεων εργασίας και δημιουργία νέων,
θα πρέπει συνολικότερα να είναι στις προτεραιότητες του φορολογικού σχεδιασμού. Με δεδομένο ότι μεγάλο μέρος των θέσεων εργασίας δημιουργούνται από μικρές κυρίως επιχειρήσεις, μια πρόταση θα μπορούσε να ήταν η θέσπιση αφορολόγητου ποσού ανά θέση εργασίας για κάθε επιχείρηση, με όριο τις 10-15 πρώτες θέσεις εργασίας. Ειδικό, ευνοϊκότερο φορολογικό καθεστώς θα πρέπει να θεσπιστεί για τις κοινωνικές μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις, με παράλληλες δικλείδες που θα αποτρέπουν τον κίνδυνο καταχρηστικής εκμετάλλευσης του από επιχειρήσεις που θα εμφανίζονται μόνο κατ’ όνομα ως κοινωνικές.
V. Η διέξοδος από την κρίση, δεν είναι φυσικά υπόθεση μόνο δημοσιονομικών μέτρων. Κλειδί είναι εδώ να επενδύσουμε στην πραγματική οικονομία σε πράσινες υποδομές για συμφιλίωση της οικονομίας με το περιβάλλον, δημιουργώντας ταυτόχρονα θέσεις εργασίας και τονώνοντας την πραγματική οικονομία.
Ακόμη κεντρικότερη σημασία έχει όμως η οικοδόμηση ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου, που θα στηρίζει την ευημερία λιγότερο στην ατομική αγοραστική δύναμη και περισσότερο στην αλληλεγγύη, τη συνεργασία και τα συλλογικά αγαθά.
Θεσσαλονίκη, 19 Νοεμβρίου 2011
Το Πανελλαδικό Συμβούλιο των Οικολόγων Πράσινων