Οι θέσεις μας για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Με μεγάλη ανησυχία παρατηρούμε την ταυτόχρονη και βιαστική προώθηση αδειοδότησης και εγκατάστασης αιολικών πάρκων (ΑΣΠΗΕ) σε πολλές περιοχές της χώρας μας. Πρόκειται για μία περίοδο ιδιαίτερης ενεργητικότητας του Υπουργείου Ενέργειας & Περιβάλλοντος όσον αφορά την εγκατάσταση ΑΠΕ και συγκεκριμένα ανεμογεννητριών σε περιοχές πολλές εκ των οποίων ανήκουν στο Δίκτυο NATURA.

Η δε Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) έχει εγκρίνει επενδύσεις που ξεπερνούν κατά πολύ τους στόχους της χώρας, ειδικά σε αιολικά, και σε αμφιλεγόμενες από άποψη χαρακτηρισμού περιοχές της Ελλάδας. Αξιοσημείωτη είναι η αναλγησία που δείχνει απέναντι στις περιοχές Natura 2000.

Οι εγκρίσεις αυτές δεν έχουν λάβει υπόψη τους την αναγκαιότητα να δίνεται προτεραιότητα  σε περιοχές με εγγύτητα στο οδικό δίκτυο οι οποίες δεν θα περιλαμβάνουν τοπία υψηλής αισθητικής, πολιτιστικής, ιστορικής, οικολογικής ή άλλης αξίας, δεν θα απειλούν την τοπική οικονομία  και θα έχουν διασφαλίσει τη συγκατάθεση των τοπικών κοινωνιών μέσα από έγκαιρη και δημοκρατική διαβούλευση.

Οι Οικολόγοι ΠΡΑΣΙΝΟΙ αναγνωρίζουμε τα οφέλη των ΑΠΕ και υποστηρίζουμε τη συμμετοχή των υψηλών τους ποσοστών στο ενεργειακό μείγμα της Χώρας με σκοπό την  ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής. Υποστηρίζουμε όμως κατά προτεραιότητα την αυτοπαραγωγή και την ενεργοποίηση ενεργειακών κοινοτήτων στις σχετικές επενδύσεις, το νομοθετικό πλαίσιο των οποίων όχι μόνο δεν έχει ξεκαθαρίσει αλλά επιδεινώθηκε με πρόσφατη νομοθεσία. Επιμένουμε επίσης στην ορθή χωροθέτηση αυτών. 

Πρωταρχικό μας μέλημα είναι η ανάπτυξη και λειτουργία ΑΠΕ με σεβασμό προς τη φύση και το περιβάλλον.

Η εκτεταμένη αδειοδότηση και εγκατάστασή ΑΠΕ, όπου να’ ναι όπως να ’ναι, θεωρούμε ότι γίνεται επικίνδυνη για τη φύση αλλά και τους ανθρώπους, όσο δεν προχωρά η επικαιροποίηση του Ειδικού Χωροταξικού για τις ΑΠΕ (με ειδικές αναφορές σε νησιωτικές και ορεινές περιοχές), ώστε να δημιουργηθεί ένα αυστηρότερο νομοθετικό πλαίσιο με βάση κοινά αποδεκτά επιστημονικά και κοινωνικά κριτήρια την καταλληλόλητα των περιοχών.

Επίσης δεν γίνεται να αδειοδοτείται σωρηδόν η αλόγιστη τοποθέτηση ανεμογεννητριών χωρίς να έχουν ολοκληρωθεί τα απαραίτητα πρώτα στάδια στις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες για τις Περιοχές NATURA (που καθυστερούν επικίνδυνα).

Νομοθετικό Πλαίσιο

Πάγια θέση των Οικολόγων ΠΡΑΣΙΝΩΝ είναι η επικράτηση ενός ισχυρού νομοθετικού πλαισίου το οποίο θα διασφαλίζει την αξιοπιστία των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων-Μελετών Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης.

Οι Οικολόγοι ΠΡΑΣΙΝΟΙ εκτιμούμε ότι, όσο δεν εξασφαλίζονται τα παραπάνω, μένουμε σε μια αδιέξοδη λογική του “ότι να’ ναι, όπου ΄ναι”, με ενδεικτικές τις παρακάτω περιπτώσεις:

• Η εγκατάσταση ανεμογεννητριών στην περιοχή της ανατολικής οροσειράς της Μικρής Λάκκας Σουλίου και στα δυτικά Θεσπρωτικά Όρη προκάλεσε ήδη την δικαιολογημένη αντίδραση των πολιτών της ευρύτερης περιοχής, οι οποίοι άλλωστε, δεν είχαν ενημέρωση από τους αρμόδιους φορείς. Το έργο θα επιφέρει τεράστια περιβαλλοντική επιβάρυνση, επηρεάζοντας αρνητικά και τις οικονομικές δραστηριότητες που ασκούνται, όπως ο τουρισμός, η κτηνοτροφία και η αγροτική παραγωγή.

• Μία ακόμη πιο αμφιλεγόμενη αδειοδότηση εκ μέρους της ΡΑΕ αφορά την εγκατάσταση 8 αιολικών πάρκων συνολικής ισχύος 470,4MW στη Βόρεια και Κεντρική Εύβοια και 4 στη Νότια Εύβοια, με 104 ανεμογεννήτριες στο σύνολο. Οι ανεμογεννήτριες πρόκειται να εγκατασταθούν στα όρη Δίρφυ, Κοτύλαια, Ξηροβούνι, Μαυροβούνι, Σκοτεινή, Ευβοϊκό Όλυμπο, καθώς και στα κοντινά οροπέδια. Πρόκειται για περιοχές που μέχρι σήμερα διατηρούν Καταφύγια Άγριας Ζωής και ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους που είναι προφυλαγμένα από τις ανθρώπινες παρεμβάσεις και φιλοξενούν δεκάδες απειλούμενα είδη, ως εκ τούτου είναι ενταγμένες στο Δίκτυο NATURA. (ΣΗΜΕΙΩΝΟΥΜΕ ΟΤΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΙΧΕ ΓΡΑΦΕΙ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ Β. ΕΥΒΟΙΑ ΤΟΥ 2021, ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΠΟΧΩΝ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ…).

• Μία άλλη ανησυχητική αδειοδότηση προκύπτει για το πάρκο που προτείνεται να εγκατασταθεί στην Βορειοανατολική Ροδόπη.
• Ένα άλλο παράδειγμα ανορθολογικής αδειοδότησης για την τοποθέτηση ΑΠΕ είναι οι μεγάλης κλίμακας αιολικοί σταθμοί σε προστατευόμενα νησιά και νησίδες του Αιγαίου, διεθνώς αναγνωρισμένα ως κέντρα υψηλής βιοποικιλότητας και περιοχές εξαιρετικού φυσικού κάλλους.

Παρατηρήθηκε, τέλος, και το εξωφρενικό γεγονός της καταστρατήγησης του δικαιώματος των πολιτών σε δύο νησιωτικές κοινωνίες των Κυκλάδων – της Τήνου και της Άνδρου – να προβούν σε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας για τα Έργα εγκατάστασης ΑΣΠΗΕ σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές – όπου και η Ελληνική Ορνιθολογική και το Πανεπιστήμιο Κρήτης έχουν εκφραστεί αρνητικά για κινδύνους στην Βιοποικιλότητα αλλά και το ΣτΕ προέβη σε Απόφαση Αναστολής για 6 μήνες.

Στην περίπτωση των Αιολικών Σταθμών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργεια (ΑΣΠΗΕ) που χωροθετούνται με μελέτες αμφιβόλου ποιότητας ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ NATURA, προτείνεται η αναστολή των αδειών μέχρι την ολοκλήρωση της σύνταξης των ειδικών περιβαλλοντικών μελετών.  

FAQ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΠΕ

Οι αντιδράσεις που εγείρονται κατά των Αιολικών Πάρκων από τις τοπικές κοινωνίες κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες:

Α) Στην πρώτη κατηγορία οι δικαιολογημένες αντιδράσεις συλλόγων και πρωτοβουλιών πολιτών κατά μεγάλων αιολικών που εγκαθίστανται σε προστατευόμενες περιοχές ή σε περιοχές που ενδημούν σπάνια και προστατευόμενα είδη πανίδας. Αυτό εκτιμάται ότι είναι ιδιαίτερα αρνητικό για μα χώρα σαν την Ελλάδα, όπου σε αντίθεση με τις χώρες της Κεντρικής – Βόρειας Ευρώπης έχει διατηρήσει σε ικανοποιητικό βαθμό τη φυσική χλωρίδα και πανίδα, σ’ αυτό βεβαίως έχει βοηθήσει το ανάγλυφο της χώρας με τις συνεχείς και υψηλές οροσειρές.

Β) Στην δεύτερη κατηγορία κατατάσσονται οι αδικαιολόγητες και πολλές φορές ακραίες αντιδράσεις τοπικών κοινωνιών, με πολύ κακή πληροφόρηση, ενδεχομένως και με παραπληροφόρηση, κατά μικρών αιολικών πάρκων που εγκαθίστανται σε περιοχές ήσσονος φυσικής σημασίας και κοντά σε υπάρχοντα ηλεκτρικά και οδικά δίκτυα.  Στις περιπτώσεις αυτές διαδίδονται ανήκουστες και εντελώς αβάσιμες κατηγορίες κατά της αιολικής ενέργειας γενικά.  Αυτές οι αντιδράσεις ωφελούν τα ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, λιγνίτη, άνθρακα, ορυκτό αέριο κ.ά.) και συνήθως έχουν βάση τον ψυχολογικό συντηρητισμό, ο οποίος αντιστρατεύεται οτιδήποτε καινούργιο.

Επομένως, κάθε περίπτωση εγκατάστασης ανεμογεννήτριας ή αιολικού πάρκου πρέπει να αντιμετωπίζεται διαφορετικά.  Όσο οι τοπικές κοινωνίες ενημερώνονται σωστά, τόσο θα γνωρίζουν τα θετικά και αρνητικά από την εγκατάσταση αιολικών και θα αντιδρούν ορθολογικά και προς όφελος του τοπικού και ευρύτερου περιβάλλοντος. Βεβαίως, η ενημέρωση αυτή, που συνήθως γίνεται κατά τη διάρκεια της περιόδου διαβούλευσης, είναι συνήθως ελλιπής και μεροληπτική, προς τη μία ή την άλλη πλευρά ή δεν έχει γίνει καθόλου με τρόπο που να μπορεί να είναι προσβάσιμη σε όλους (π.χ. σε απομακρυσμένα χωριά).

Γιγάντια αιολικά πάρκα

Από άποψη ασυμβατότητας προς την προστασία του περιβάλλοντος και της κοινωνικής συνοχής έπονται τα πολυπληθή αιολικά πάρκα που αποτελούνται από γιγάντιες ανεμογεννήτριες και εγκαθίστανται σε προστατευόμενες περιοχές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, που δεν είναι σπάνιες,  τέτοια αιολικά πάρκα μετατρέπουν μοναδικού κάλλους φυσικές περιοχές σε βιομηχανικές με αναμενόμενες σοβαρές και μη αντιστρεπτές επιπτώσεις στο περιβάλλον (περίπου 3.523 ανεμογεννήτριες δηλαδή το 1/3 των συνολικά εγκεκριμένων ανεμογεννητριών από τη ΡΑΕ), ενώ δεν θα πρέπει να θεωρείται αμελητέα η διάσπαση του φυσικού χώρου από τα συνοδά έργα οδοποιίας και μεταφοράς της ενέργειας.

Ως προς την οικονομική αξιολόγηση των ανεμογεννητριών, το θετικό τους στοιχείο είναι ότι με μικρότερο αρχικό κόστος εγκατάστασης από άλλες μεταβλητές ΑΠΕ (όπως π.χ. τα φωτοβολταϊκά) παράγουν περισσότερη ωφέλιμη ενέργεια.

Στα αρνητικά τους συγκαταλέγονται το γεγονός ότι είναι σε μεγάλο βαθμό εισαγόμενες, αφού κατασκευάζονται εξ’ ολοκλήρου στο εξωτερικό και δεν δημιουργούν σημαντική απασχόληση στον τοπικό ή ευρύτερο πληθυσμό. Επίσης, στα δευτερεύοντα αρνητικά οικονομικά χαρακτηριστικά τους συγκαταλέγεται η μεταβλητότητα της παραγωγής, που αναγκάζει το διαχειριστή του ηλεκτρικού δικτύου να διατηρεί σε εφεδρεία άλλες μονάδες συμβατικής παραγωγής ρεύματος (ορυκτού αερίου στην ηπειρωτική χώρα και πετρελαίου στα νησιά), αλλά αυτό το κόστος δεν ξεπερνάει το 5% της αξίας του παραγόμενου ηλεκτρικού ρεύματος.

Τοπικές ενεργειακές ανάγκες

Ο κτηριακός τομέας της χώρας απορροφά περίπου το 40% της συνολικής ενέργειας και εκεί υπάρχουν μεγάλα περιθώρια εξοικονόμησης στη θερμική ενέργεια (για θέρμανση ή για δροσισμό) με τη χρήση κυρίως παθητικών ηλιακών συστημάτων, ανανεώσιμης βιομάζας που απορρίπτεται, αβαθούς γεωθερμίας και βιοαερίου από αστικά και γεωργικά απόβλητα. Η ενεργειακή αυτονομία από ΑΠΕ, με όσο το δυνατόν πιο σταθερά χαρακτηριστικά προσφοράς, ειδικά για τα νησιά είναι η καλύτερη λύση. Ριζική αλλαγή στην αντιμετώπιση των καθημερινών αναγκών και την προσαρμογή τους στον ρυθμό που παρέχονται από φυσικές και ήπιες μορφές ενέργειας. Η ενεργειακή εξοικονόμηση είναι η αρχή του νήματος για την αλλαγή του σημερινού ενεργοβόρου μοντέλου.  Απαιτείται τοπικός σχεδιασμός και προσαρμογή στις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε περιοχής με γνώμονα την ελάχιστη πρόκληση βλάβης και με την κατάλληλη επιλογή από το πλήθος των επιλογών ΑΠΕ.

Πόσο ακριβή είναι η αιολική ενέργεια;

Τα τελευταία χρόνια το κόστος των ΑΠΕ μειώνεται διαρκώς. Μέσω του Ειδικού Τέλους Μείωσης Εκπομπών Αερίων Ρύπων (ΕΤΜΕΑΡ) στους λογαριασμούς της ΔΕΗ ο καταναλωτής έχει ήδη «επιδοτήσει» τις ΑΠΕ με 11,3 δις € τα τελευταία 10 χρόνια.  Αν και οι επιδοτήσεις για την εγκατάσταση αιολικών σταθμών έχουν σταματήσει εδώ και χρόνια, υπάρχουν ακόμη άδειες προς υλοποίηση που προέρχονται από την εποχή των επιδοτήσεων. Η παραγόμενη ενέργεια από τους  Αιολικούς Σταθμούς Παραγωγής Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) μπορεί να ανταγωνισθεί την ηλεκτρική ενέργεια από μονάδες φυσικού αερίου, πετρελαίου αλλά και λιγνίτη / άνθρακα.  Επιπλέον, οι ΑΣΠΗΕ έχουν σχεδόν μηδενικό εξωτερικό κόστος, ενώ οι συμβατικές μορφές παραγωγής έχουν τεράστιο εξωτερικό κόστος, που πολλές φορές λησμονούμε όταν κάνουμε την οικονομική σύγκριση μεταξύ διαφόρων μορφών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ας μην ξεχνάμε και την απόσβεση των οικονομικών επιπτώσεων που μας επιφυλάσσει το ζοφερό μέλλον της κλιματικής αλλαγής.

Το 2020 η εγκατεστημένη αιολική ισχύς στην Ελλάδα έφτασε τα 4.114 MW.  Την ίδια χρονιά (2020) όλες οι ΑΠΕ παρήγαγαν πάνω από το 18% -στην τελική κατανάλωση ενέργειας- επιτυγχάνοντας το στόχο της ΕΕ.  Αν γίνουν πράξη όλα τα σχέδια ΑΣΠΗΕ  (υπολογίζονται 11.006 ανεμογεννήτριες) που έχουν πάρει την έγκριση της ΡΑΕ, τότε αυτές θα παρέχουν 8.300 MW.  Δηλαδή, χωρίς τη συμβολή άλλων ΑΠΕ μόνο οι αιολικοί σταθμοί θα  υπερκαλύψουν το στόχο για διείσδυση των ΑΠΕ κατά 35% έως το 2030. Με μια διαφορετική πολιτική, π.χ. με την προώθηση εγκατάστασης μικρών φωτοβολταϊκών (Φ/Β) σε στέγες έχουμε τη δυνατότητα να παράγουμε 17.090 GWh ετησίως μόνο από Φ/Β στις στέγες, ποσότητα που αντιστοιχεί στο 32% της ετήσιας κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, ή στο ρεύμα που  αντιστοιχεί στους 5 λιγνιτικούς σταθμούς της Πτολεμαϊδας.

Ένα Σύγχρονο Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει όλες τις διαφορετικές μορφές Α.Π.Ε. σε ένα λογικό ισοζύγιο κατανομής και με μελλοντικές προοπτικές που ήδη διαγράφονται.  Είναι πολύ χρήσιμη σε μικρές εφαρμογές τοπικής και οικιακής χρήσης  σε συνδυασμό με φωτοβολταϊκά και άλλες.

ΑΠΕ… Προνόμιο των λίγων

Δυστυχώς στην Ελλάδα είναι έτσι διαμορφωμένο το καθεστώς χρηματοδότησης που προωθούνται αποκλειστικά μεγάλοι παίκτες στο χώρο της ηλεκτρικής ενέργειας.  Αυτό είναι λάθος, θα έπρεπε να παρέχονται κίνητρα και στο μικρό παραγωγό, όχι μόνο για ΑΣΠΗΕ αλλά και για άλλες μορφές ΑΠΕ. Ας αναλογισθούμε ότι σε χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, όπως η Γερμανία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Δανία, η πλειοψηφία των εγκαταστάσεων ΑΠΕ ανήκει σε μικρο-ιδιοκτήτες και συνεταιρισμούς.

Ανακυκλώνονται οι ανεμογεννήτριες;

Οι ανεμογεννήτριες  αποτελούνται σε μεγάλο ποσοστό από ανακυκλώσιμα υλικά και μετά το πέρας ζωής τους μπορούν σχετικά εύκολα να αποξηλωθούν και να αποσταλούν προς ανακύκλωση.  Το δυσκολότερο κομμάτι τους σε θέμα ανακύκλωσης είναι τα πτερύγιά τους από ανθρακονήματα, αλλά αντιμετωπίζονται όπως όλα τα συνθετικά υλικά της καθημερινότητας.  Κατά τα άλλα αποτελούνται κυρίως από χάλυβα, χαλκό, αλουμίνιο και συνθετικά λιπαντικά, όλα ανακυκλώσιμα στα υπάρχοντα ρεύματα ανακύκλωσης.  Εδώ, κυρίως θα έπρεπε να πείσουμε την Πολιτεία να κάνει υποχρεωτική την αποξήλωση των ανεμογεννητριών από τους εγκαταστάτες τους μετά το πέρας ζωής τους.