Ένα εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για δίκαιη κατανομή μεταξύ των φύλων

12/05/2021

Η πανδημία COVID19, η υγειονομική, κοινωνική και οικονομική κρίση που ξέσπασαν λόγω αυτού, οδήγησαν την ΕΕ στη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με κανόνες και όρους που αποτύπωσαν μια πιο αλληλέγγυα προσέγγιση συγκριτικά με προηγούμενες που σχετίζονταν με την οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας.

Τα 570 δις ευρώ του Ευρωπαϊκού ΤΑΑ, τα 30,5 δις ευρώ για τη χώρα μας (5.8% του συνόλου), συνιστούν πέρα από θεραπεία και μια σημαντική ευκαιρία για την Ευρωπαϊκή Οικονομία. Το ΤΑΑ αξίζει να αξιολογείται τόσο στη φάση του σχεδιασμού του όσο και διαρκώς αναφορικά με την ουσιαστική αναστροφή των επιπτώσεων της πανδημίας αλλά και την αποτελεσματική συμβολή στην ενδυνάμωση της κοινωνίας και της οικονομίας προς την κατεύθυνση της σταθερής βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας, από όλες τις απόψεις.

Οι Οικολόγοι ΠΡΑΣΙΝΟΙ επιμένουμε με αξιολόγηση του σχεδιασμού του ΤΑΑ και με παρεμβάσεις μας, σε εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο, ως προς το περιβαλλοντικό και το κλιματικό του αποτύπωμα, στο αν θα συμβάλλει δηλαδή στις κρίσιμες προσπάθειες για την ανάσχεση της κλιματικής κρίσης και την προστασία της βιοποικιλότητας και των πόρων του πλανήτη που κινδυνεύουν και των οποίων η αλόγιστη διαχείριση μπορεί να οδηγήσει σε νέες πανδημίες.

Δεν μπορούμε όμως να αγνοήσουμε και άλλες πλευρές αξιολόγησης του ΤΑΑ, όπως τις κοινωνικές του διαστάσεις.

Ανάμεσα στις διαστάσεις αυτές, η διάσταση του φύλου αξιολογείται από τους Οικολόγους ΠΡΑΣΙΝΟΥΣ ως ιδιαίτερα σημαντική. Επειδή ακριβώς δεν αφορά μόνο:

το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού,
τις κοινωνικές και ηθικές αξίες της ισότητας και της ίσης μεταχείρισης,

αφορά, πιστεύουμε και την οικονομία, τόσο την υφιστάμενη όσο και την προοπτική της να γίνει αληθινά βιώσιμη και ανθεκτική.

Σύντομο Ιστορικό της αξιολόγησης του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με βάση την οπτική της ισότητας των φύλων

Ήδη από την έναρξη του σχεδιασμού του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το Μάιο του 2020, τα πράσινα κόμματα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο ανέδειξαν το πρόβλημα ότι ο σχεδιασμός του ΤΑΑ ήταν όχι μόνο «τυφλός» αλλά και επιβλαβής σε ό,τι αφορά την ισότητα των φύλων. Η αδυναμία αυτή σχεδιασμού προέκυψε καθαρά από τη σύγκριση μεταξύ των τομέων που έχουν πληγεί ιδιαίτερα από την κρίση του κορωνοϊού και εκείνων που αναμένεται να επωφεληθούν περισσότερο από το ΤΑΑ. Η πλειοψηφία των πόρων σχεδιάστηκε να κατευθυνθούν στους τομείς των κατασκευών, της ενέργειας, των μεταφορών και της γεωργίας. Οι τομείς αυτοί είναι βέβαια σημαντικοί για την Ευρωπαϊκή Οικονομία, την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα, ΑΛΛΑ είναι τομείς στους οποίους η γυναικεία απασχόληση κυμαίνεται κάτω από το 20%.

Μέλη της Ομάδας των Πράσινων στο Ευρωκοινοβούλιο συμμετείχαν ενεργά σε συζητήσεις και δράσεις της κινητοποίησης #HalfOfIt –με αίτημα το 50% του ΤΑΑ να αφορά την απασχόληση και επιχειρηματικότητα γυναικών. Δημιουργήθηκε μάλιστα, με πρωτοβουλία της Πράσινης Ευρωβουλεύτριας, Alexandra Geese, Ομάδα Εργασίας που συνέταξε ειδική Μελέτη Πρώτης Αξιολόγησης του ΤΑΑ ως προς το θέμα της Ισότητας των Φύλων, Η Έκθεση ανέδειξε ξεκάθαρα το Πρόβλημα και προχώρησε σε συστάσεις για την επανόρθωσή του.

Με βάση τις κινητοποιήσεις αλλά και την Έκθεση, το Ευρωκοινοβούλιο, στη συζήτησή το Νοέμβριο του 2020 για τον Κανονισμό του Ταμείου, προέβλεψε συγκεκριμένες δεσμεύσεις σχετικά με την ισότητα των φύλων στα Άρθρα 14 και 16 του Κανονισμού. Συγκεκριμένα προβλέφθηκαν:

Υποχρεωτικός έλεγχος ως προς το θέμα της ισότητας για όλα τα Εθνικά Σχέδια Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που θα υποβληθούν στην ΕΕ.
Πρόβλεψη ανάμεσα στους στόχους του ΤΑΑ της αποφυγής αρνητικών επιπτώσεων ως προς την ισότητα των φύλων.
Δημιουργία Σχήματος Αξιολόγησης του ΤΑΑ (αλλά και των λοιπών Ευρωπαϊκών Ταμείων) ως προς την ισότητα των φύλων, ο οποίος θα τεθεί σε εφαρμογή το αργότερο μέχρι το 2023.

Μια πρώτη Αξιολόγηση του Ελληνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ως προς την οπτική της ισότητας των φύλων:

Με βάση και το παραπάνω ιστορικό και τον Κανονισμό για το ΤΑΑ, οι Οικολόγοι ΠΡΑΣΙΝΟΙ μελέτησαν το υποβληθέν Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 και αξιολογούν τα εξής:

Το Σχέδιο ΕΛΛΑΔΑ 2.0 δεν έχει σαφείς προβλέψεις κριτηρίων για την προώθηση της ισότητας μεταξύ των φύλων και την αποφυγή αρνητικών επιπτώσεων ως προς την ισότητα, όπως θα όφειλε με βάση τα Άρθρα 14 και 16 του Κανονισμού για το ΤΑΑ.
Η αναφορά στο θέμα της ισότητας των φύλων καταλαμβάνει δυόμισυ (!) μόνο σελίδες (42-44) στο αναλυτικό Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας: Το σχετικό κείμενο δίνει αποσπασματικά και ασύνδετα μεταξύ τους στοιχεία και δεν παρουσιάζει ένα συγκροτημένο σχεδιασμό, που θα ήταν απαραίτητος για να υποστηρίξει τον υποχρεωτικό έλεγχο ως προς το θέμα της ισότητας των φύλων στη χώρας μας που θα υποβληθεί στην ΕΕ.
Σχετικά με την ισότητα προβλέπονται ελάχιστα, αποσπασματικά και αδύναμα μέτρα στον Πυλώνα 3 του Σχεδίου:

Επιδότηση δημιουργίας νέων βρεφονηπιακών σταθμών (με έμφαση σε θέσεις για βρέφη και παιδιά έως 2,5 ετών) και με την επιδότηση δημιουργίας χώρων φύλαξης παιδιών στις επιχειρήσεις: Τμήμα Μέτρου συνολικού ύψους 184 εκ. ευρώ
Πρόγραμμα κατάρτισης σε θέματα διακρίσεων και διαφορετικότητας σε εργαζόμενους στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Δημιουργία μηχανισμού παρακολούθησης και αξιολόγησης δεδομένων για την ισότητα και τις διακρίσεις, πιστοποίησης και βράβευσης, ύψους 46 εκ. ευρώ.

Αναφέρονται επίσης συνοπτικά τα εξής:

Η ενίσχυση του Παρατηρητηρίου Ισότητας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων με στόχο να ενισχυθεί η πολύπλευρη συλλογή και καταγραφή των στοιχείων που περιγράφουν την εικόνα των ανισοτήτων και διακρίσεων στη χώρα και η σχετική εκτίμηση της προόδου στον τομέα της ισότητας και των ίσων ευκαιριών για όλους ανεξάρτητα από το φύλο, τη φυλή, το θρήσκευμα, την εθνικότητα κ.ά.
Η επιδότηση για μαθητές και μαθήτριες Γυμνασίου μέσω των Κέντρων Δημιουργικής Απασχόλησης, που θα δημιουργηθούν με στόχο να παρέχουν προγράμματα σχετιζόμενα με τις θετικές επιστήμες και την τεχνολογία, να καλύπτει τουλάχιστον 50% νεαρά κορίτσια.

Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, και σε συνέχεια μιας πρώτης διαβούλευσης με εκπροσώπους γυναικείων οργανώσεων που συμμετέχουν στο «Ελληνικό Δίκτυο για τη Φεμινιστική Απεργία της 8^ης Μάρτη», οι Οικολόγοι ΠΡΑΣΙΝΟΙ αξιολογούν το Ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ως αδιάφορο και επικίνδυνο για την προοπτική της ισότητας των φύλων.

Η Πρότασή μας προς τους Ευρωπαϊκούς Οργανισμούς, την οποία θα προωθήσουμε μέσω του Ευρωπαϊκού Πράσινου Κόμματος και της ΕυρωΟμάδας των Πράσινων είναι το Ελληνικό Σχέδιο να μην αξιολογηθεί και να επιστραφεί για μια σοβαρή προκαταρτική αξιολόγηση των επιπτώσεων του στην ισότητα των φύλων και επανασχεδιασμό.

Προτείνουμε επίσης να ανοίξει παράλληλα ένας σοβαρός δημόσιος πολιτικός διάλογος για το θέμα, στον οποίο δηλώνουμε παρούσες και ενεργές.

Ζητάμε τέλος από το Υπουργείο Ανάπτυξης να ανοίξει μια οργανωμένη διαδικασία διαβούλευσης με τις Γυναικείες Οργανώσεις, ώστε να προκύψουν οι απαραίτητες προτάσεις για τον επανασχεδιασμό του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας προς την κατεύθυνση της εξασφάλισης της ισότιμης συμμετοχής των γυναικών και ως στόχο μια οικονομία και μια κοινωνία δίκαιη και ανθεκτική.

Από πλευράς μας οι Οικολόγοι Πράσινοι επεξεργαζόμαστε ήδη σχετικές προτάσεις τις οποίες θα καταθέσουμε στο δημόσιο διάλογο.

Ενδεικτικές προτάσεις μας είναι:

Έμφαση σε επενδύσεις για σχολικές μονάδες και δομές φροντίδας ανθεκτικές στις κρίσεις
Βάρος στον «πράσινο και ψηφιακό μετασχηματισμό» του τομέα φροντίδας
Ειδικά κριτήρια και ποσοστώσεις για τη γυναικεία επιχειρηματικότητα και τις επιπτώσεις στη γυναικεία απασχόληση κατά τη χορήγηση επιχορηγήσεων και δανείων
Προϋπόθεση η ανάπτυξη σχεδίων ισότητας για εταιρείες που λαμβάνουν κρατικές ενισχύσεις αλλά έχουν με χαμηλό ποσοστό γυναικείας παρουσίας στη διοίκηση και την απασχόληση
Ειδικά μέτρα ή κίνητρα για επενδύσεις κοινωνικής οικονομίας και συνεργατικά σχήματα γυναικείας επιχειρηματικότητας και καινοτομίας
Συμμετοχή και ενίσχυση δικτύων και μεντόρων συμβουλευτικής υποστήριξης γυναικών στην απασχόληση, την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία
Δημιουργία διαφανούς μηχανισμού συνεχούς αξιολόγησης συμμετοχής των γυναικών στην απασχόληση στη φάση της υλοποίησης
Σαφής στόχευση για ισότιμη συμμετοχή γυναικών στα όργανα αποφάσεων σχετικά με την υλοποίηση του Σχεδίου.

Η σημασία της ισότητας των φύλων για την Οικονομία

Η σημερινή οικονομία, σε παγκόσμιο αλλά και εθνικό επίπεδο παραμένει ανδροκεντρική, Τα αποτελέσματα της Έκθεσης του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για το Χάσμα των Φύλων, στις αρχές του 2021 με τη συμμετοχή 156 χωρών, δείχνουν ότι το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων έχει καλυφθεί μόνο κατά 67,7%. Και παρότι η πανδημία επιβεβαίωσε την ουσιαστική συμβολή του γυναικείου φύλου στην αντιμετώπιση του κορονοϊού, η γεφύρωση του παγκόσμιου χάσματος μεταξύ των φύλων φάνηκε να απομακρύνεται κατά μια γενιά -από 99,5 έτη σε 135,6 έτη από σήμερα.

Ανάμεσα στις βασικές αιτίες ήταν η ανισότητα στους Δείκτες Οικονομικής Συμμετοχής και Ευκαιριών για τις γυναίκες, η οποία εκτιμάται στο 58% παγκόσμια. Δείτε την αναλυτικότερη περιγραφή, με βάση τα παρακάτω δεδομένα σε σχέση με τα αντίστοιχα για τους άντρες:

Το ποσοστό γυναικών που είναι οικονομικά ενεργές: 52,6% έναντι 80% που εκτιμάται για τους άντρες το 2019 –στην Ελλάδα 60,6% έναντι 76,7%, ενώ το ποσοστό εκτιμάται ότι χειροτέρευσε σημαντικά με την πανδημία και θα μετρηθεί στα δεδομένα του 2020.
Δείκτης αμοιβών για αντίστοιχη εργασία: 62,8% σε σχέση με αντίστοιχη εργασία των ανδρών -στη χώρα μας 62.2%. Για την ανατροπή της ανισότητας αυτής βρίσκεται σε εξέλιξη σχετική πρωτοβουλία σε επίπεδο ΕΕ που προωθεί τη διαφάνεια των αμοιβών.
Το μέσο ετήσιο εισόδημα των γυναικών παγκοσμίως είναι το 49,4% συγκριτικά με το αντίστοιχο των ανδρών, όπου στην Ελλάδα φτάνει στο 65%.
Το ποσοστό των γυναικών σε διευθυντικές και νομοθετικές θέσεις: όπου η ανισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών εκτιμάται παγκοσμίως στο 34,9% -στην Ελλάδα 39%.
Το ποσοστό τεχνιτών και επιστημόνων στον ενεργό γυναικείο πληθυσμό
Το ποσοστό γυναικείας απασχόλησης στους τομείς της επιστήμης και της μηχανικής: 41% το 2019.

Σύμφωνα επίσης με πρόσφατη μελέτη της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, στον επιχειρηματικό κόσμο τα δεδομένα είναι ακόμη πιο άνισα: μόλις 11% του αριθμού των επενδυτών είναι γυναίκες, μόνο το 26% επιχειρήσεων έχουν πλειοψηφία γυναικών σε ηγετικές θέσεις, ενώ μόλις το 2-5% των επιδοτούμενων κεφαλαίων καταλήγει σε επιχειρήσεις που έχουν ιδρυθεί από γυναίκες.

Τα παραπάνω δεδομένα και οι προοπτικές επιδείνωσης της κατάστασης που καταγράφονται ήδη μετά την πανδημία, δείχνουν ξεκάθαρα τη σημασία που μπορεί να έχουν οικονομικά πακέτα, όπως το ΤΑΑ, σε σχέση με την ισότητα των φύλων. Κάθε φορά που οι γυναίκες αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την αγορά εργασίας, τα εισοδήματα των νοικοκυριών και αντίστοιχα το ΑΕγχΠ μειώνεται περαιτέρω.

Με βάση μελέτες του ΔΝΤ και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, η ενίσχυση της ισότιμης συμμετοχής γυναικών στην επιχειρηματικότητα μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα:

Αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά 26%
Αύξηση του παγκόσμιου πλούτου κατά 160 τρις δολάρια
Βελτίωση της μέσης απόδοσης των επιχειρήσεων κατά 15%.

Βιβλιογραφία: