Η Κατερίνα Ανδρικοπούλου Σακοράφα στη Ναυτεμπορική: Ενεργειακή Κρίση: Ευκαιρία ή Απειλή;

H επί πλήθος ετών αλόγιστη χρήση των ενεργειακών πόρων, κυρίως ορυκτών, ο λανθασμένος σχεδιασμός για την πρόβλεψη ενεργειακής επάρκειας, το επείγον της κλιματικής αλλαγής, αλλά και η αιφνίδια αυξημένη ενεργειακή ζήτηση έπειτα από μία μακρά περίοδο χαμηλής ζήτησης λόγω της πανδημίας, είναι μόνο μερικοί από τους λόγους της παρούσας ενεργειακής κρίσης.

Συνυπολογίζοντας και τη μονόπλευρη εστίαση της Ε.Ε. στη Ρωσική ενεργειακή αγορά και την έπειτα επιτακτική ανάγκη απεξάρτησης από αυτήν εξαιτίας των κυρώσεων για την εισβολή στην Ουκρανία, αντιλαμβανόμαστε ότι δημιουργείται ένα «εκρηκτικό μείγμα» ενεργειακής αβεβαιότητας και ακρίβειας που επηρεάζει την παγκόσμια οικονομία, δημιουργώντας ένα ντόμινο ανατιμήσεων τόσο σε βασικά αγαθά όσο και σε πλήθος άλλων.

Μερικά από τα εύλογα ερωτήματα που δημιουργεί αυτή η ενεργειακή κρίση:

• Είναι παροδική ή μήπως ήρθε για να μείνει;

Με συνεχείς εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο, οι τρέχουσες συνθήκες και οι μεταβλητές αυτής της κρίσης δεν επιτρέπουν ασφαλείς προβλέψεις για την διάρκεια, όλοι όμως υποψιαζόμαστε ότι θα χρειαστεί χρόνο.

• Πόσο έτοιμες είναι οι ανεπτυγμένες χώρες να την αντιμετωπίσουν;

Ως φαίνεται, ιδιαίτερα μετά και τη ρωσική εισβολή, υπήρξαν ανέτοιμες να αντιμετωπίσουν μία τέτοια πολυσύνθετη κρίση, με έκδηλο επίσης το γεγονός ότι καμία ευρωπαϊκή χώρα δε μπορεί να την αντιμετωπίσει μεμονωμένα, όσο ισχυρή κι αν είναι η οικονομία της. Τρανταχτό παράδειγμα η Γερμανία, η οποία μάλιστα ως συνήθως, πρωτοστάτησε αντιδρώντας αρνητικά στις προτάσεις των χωρών του Ευρωπαϊκού νότου για την αντιμετώπιση της.

• Τι μέλλει γενέσθαι για τις υπό ανάπτυξη χώρες και οικονομίες;

Αυτές εύλογα βρίσκονται σε ακόμα πιο δύσκολη θέση, ενώ διαφαίνεται ότι θα υπάρξει μία πρωτοφανής επισιτιστική κρίση σε παγκόσμιο επίπεδο. Για παράδειγμα το Πακιστάν έχει ήδη ξεκινήσει την διακοπή παροχής ηλεκτρισμού σε νοικοκυριά και βιομηχανίες, καθώς τα περιορισμένα χρηματικά διαθέσιμα  δεν επαρκούν για την αγορά άνθρακα ή φυσικού αέριο από το εξωτερικό.

• Ποιες άλλες απειλές φέρνει μαζί της εκτός των οικονομικών;

Ένα πλήθος επιπτώσεων στους τομείς της σίτισης, των μεταφορών, του εμπορίου, του τουρισμού κ.α., δημιουργούν μια συγκυρία που δυσχεραίνει τη ζωή των πολιτών σε ευρύτερη κλίμακα, από τις ευάλωτες οικονομικά ομάδες έως και τη μεσαία τάξη. Περαιτέρω, η πρόσβαση στην ενέργεια ανέκαθεν αποτελούσε βασική αιτία γεωπολιτικών «ζυμώσεων», οι οποίες αυτή την περίοδο είναι ταχείες και συνεχείς, καθιστώντας «δυσανάγνωστη» την έκβαση για την επόμενη μέρα.

• Εκτός από απειλή μήπως είναι συνάμα και ευκαιρία;

Η λέξη «ευκαιρία» σε ένα ευρύτερο σκηνικό ενεργειακής και γεωπολιτικής αναταραχής μοιάζει καθ’ όλα αταίριαστη, όμως αν τώρα δομηθεί με σωστές προϋποθέσεις ένα σχέδιο μεθοδευμένης, ταχείας, υπεύθυνης και δίκαιης πράσινης ενεργειακής μετάβασης, τότε ίσως η επόμενη μέρα βρει τον πλανήτη να ατενίζει ένα ευοίωνο, πιο ειρηνικό και βιώσιμο μέλλον.

• Πόσο έτοιμη είναι η Ελλάδα να την αντιμετωπίσει και πως;

Η Ελλάδα, ευάλωτη όχι μόνο ως μη αυτάρκης επί του παρόντος ενεργειακά χώρα, αλλά και λόγω της οικονομίας που μόλις είχε αρχίσει να ανακάμπτει βρέθηκε πάλι να πλέει στα αχαρτογράφητα νερά της πανδημικής και τώρα της ενεργειακής κρίσης. Με το υπάρχον πλάνο αντιμετώπισης ως επί το πλείστον να επαφίεται στα μέτρα που εν δυνάμει θα λάβει η Ευρωπαϊκή ένωση, χωρίς ήδη κατηρτισμένο πλήρες εθνικό σχέδιο αντιμετώπισης, απαιτούνται άμεσες ενέργειες.

Η σωστή αξιοποίηση κάθε Ευρωπαϊκού εργαλείου για επενδύσεις σε ανανεώσιμες και εναλλακτικές μορφές ενέργειας είναι απαραίτητη, αλλά με σωστό σχεδιασμό. Για παράδειγμα ενώ η χώρα έσπασε ιστορικό ρεκόρ με το 67% των ενεργειακών αναγκών της πρόσφατα να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές, λόγω σημαντικών ελλείψεων σε υποδομές αποθήκευσης το υψηλό αυτό ποσοστό καθίσταται εν μέρει δώρο άδωρο.

Το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), το οποίο αποτελεί μεταβατική λύση για την πράσινη μετάβαση, παρά την έγκαιρη επένδυση του ελληνικού εφοπλισμού σε στόλο για την μεταφορά του, την ενίσχυση του σταθμού LNG στην Ρεβυθούσα και τα πλάνα για νέο σταθμό στην Αλεξανδρούπολη, δεν είναι πανάκεια.

Είναι λυπηρό το έτος 2022 να μένουν ανεκμετάλλευτες πηγές πράσινης ενέργειας λόγω έλλειψης σχεδιασμού, υποδομών και επενδύσεων όπως η γεωθερμία, η ενέργεια από την εκμετάλλευση του κυματισμού, η παραγωγή υδρογόνου μέσω  πλεονάζουσας ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές κ.α. Περαιτέρω η σχεδόν ανύπαρκτη παρουσία ενεργειακών κοινοτήτων, συνεταιρισμών δηλαδή μέσω των οποίων οι πολίτες μπορούν να συμβάλλουν στη ζήτηση για καθαρή ενέργεια, ενισχύοντας έτσι την τοπική επιχειρηματικότητα, αλλά και την καλύτερη χωροταξική διασπορά των υποδομών ΑΠΕ, δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο την πλήρη απεξάρτησή μας από παραδοσιακές μορφές ενέργειας σε μια χώρα εξαιρετικά «προικισμένη» από τη φύση για να καταστεί ενεργειακά αυτάρκης.

Με τον κτιριακό τομέα να καταναλώνει το 1/3 της ενέργειας και ελλιπές πλαίσιο για τη δημιουργία αυτόνομων ενεργειακά κτιρίων με εξαίρεση το πρόγραμμα «Εξοικονομώ», είναι ζωτικής σημασίας ένα πλήρες νομοθετικό, αλλά και εκπαιδευτικό πλαίσιο, σε κάθε βαθμίδα για την εκπαίδευση στην εξοικονόμηση ενέργειας σε κάθε έκφανση του ιδιωτικού και επιχειρηματικού βίου.

Η Ελλάδα έχει όλα τα εφόδια να αποτελέσει την επόμενη «ιστορία επιτυχίας» πράσινου χαρακτήρα στην ενέργεια αρκεί να αναλάβουμε ο καθένας τη δράση και την ευθύνη που του αναλογεί.