Μονόδρομος η ενεργειακή αυτονομία των πολιτών

«Σε μια χώρα με τόσο ήλιο και τόσο αέρα και με τις διαθέσιμες τεχνολογίες θα περίμενε κανείς η κυβέρνηση να προκρίνει ένα ενεργειακό μείγμα, που θα προστατεύει τα μέγιστα το περιβάλλον που μας έχει απομείνει και να οδηγήσει στην ενεργειακή αυτονομία των πολιτών και χώρας. Μια αυτονομία που είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους οικονομικά αδύναμους, την ανάπτυξη μιας ανθεκτικής οικονομίας με πολλές πράσινες θέσεις εργασίας αλλά και για την ενεργειακή πολιτική της Ελλάδας».

Αυτά τονίζει ο Ηλίας Παπαθεοδώρου* Συν Εκπρόσωπος των Οικολόγων Πρασίνων στο Ευρωπαϊκό Πράσινο Κόμμα, σε συνέντευξη του στον Αργύρη Δεμερτζή και στο  ecopress  και μιλάει για τις ευρωπαϊκές εξελίξεις  ενεργειακής μετάβασης, τις πολιτικές ενεργειακής εξοικονόμησης στον κτιριακό τομέα, τις ενεργειακές κοινότητες και την ανάπτυξη των ΑΠΕ με χωροταξικό σχέδιο και περιβαλλοντική θωράκιση, ενώ σημειώνει ότι «η χώρα μας πρέπει να κάνει το άλμα απευθείας στις ΑΠΕ και να μην επενδύσει άλλο στο ορυκτό αέριο».

Η συνέντευξη έχει ως εξής:

-Ποιες είναι οι βασικές διεργασίες που συντελούνται σήμερα στην Ευρώπη για την ενεργειακή μετάβαση;

-Υπάρχουν τέσσερις βασικοί άξονες. Οι νομοθετικές και κανονιστικές προσπάθειες σε επίπεδο ΕΕ για παράδειγμα ο νέος ευρωπαϊκός κλιματικός νόμος και το GreenDeal, οι προσπάθειες που σχετίζονται με νέους κανόνες χρηματοδότησης έργων όπως τα 6 κριτήρια ταξινόμησης και η απόφαση της ΕΤΕπ να σταματήσει την υποστήριξη έργων ορυκτών καυσίμων και φυσικά οι επενδύσεις σε ΑΠΕ που κυριαρχούν στον τομέα tης παραγωγής ενέργειας και στην μετάβαση σε μεταφορές που βασίζονται στον ηλεκτρισμό. Ο τέταρτος άξονας για τον οποίο ίσως στην Ελλάδα δεν δίνουμε την πρέπουσα σημασία είναι οι επιδοτήσεις σε βασική έρευνα και οι επενδύσεις στην καινοτομία της εξοικονόμησης, παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας.

– Έχετε υπόψη σας καλά παραδείγματα που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στη χώρα μας; 

-Πρέπει να τονίσω πως στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες, θέματα που μας ταλανίζουν στην Ελλάδα, όπως η έλλειψη ενός σωστού χωροταξικού για τις ΑΠΕ ή ισχυρών νόμων για την προστασία του περιβάλλοντος έχουν λυθεί. Αυτό επιτρέπει μια ορθολογικότερη ανάπτυξη των ΑΠΕ χωρίς να επιβαρύνεται το περιβάλλον και η βιοποικιλότητα.

Παραδείγματα που θεωρώ σημαντικά είναι η υποχρεωτική συμμετοχή δήμων σε ποσοστά έως 20% στην μετοχική σύνθεση έργων ΑΠΕ και η Ελβετική απόφαση για δημιουργία σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων η φορτηγών από οποιονδήποτε παράγει ενέργεια ΑΠΕ. Πιστεύω πολύ στην ιδέες της ιδιο-παραγωγής και στις ενεργειακές κοινότητες, στο εξωτερικό υπάρχει νομικό πλαίσιο που υποστηρίζει την δημιουργία και ανάπτυξη τους.

– Ποιες μπορεί και πρέπει να είναι οι προτεραιότητες στην εφαρμογή προγραμμάτων ενεργειακής εξοικονόμησης στον κτιριακό τομέα;

-Γνωρίζουμε πως η ενεργειακή εξοικονόμηση είναι η αρχή του νήματος για την αλλαγή του σημερινού ενεργοβόρου μοντέλου. Στο εξωτερικό εστιάζουν στην θέρμανση (πχ στην Γερμανία τα δημόσια κτίρια δεν έχουν συστήματα ψύξης) αλλά στην Ελλάδα καταναλώνουμε τρομακτικές ποσότητες ενέργειας το καλοκαίρι. Η εικόνα των μαγαζιών  με ανοιχτές πόρτες και το aircondition στο φουλ με 37 βαθμούς κελσίου τα λέει όλα. Χρειαζόμαστε προγράμματα αλλά και αλλαγή νοοτροπίας. Προγράμματα όπως το εξοικονομώ είναι μια καλή αρχή αλλά πρέπει να δοθούν πολύ περισσότερα χρήματα και να γίνουν κοινωνικά δικαιότερα. Επιπλέον, πρέπει να εστιάσουν και στον τομέα της παραγωγής,  όχι μόνο στην εξοικονόμηση. Για παράδειγμα το νέο πρόγραμμα των Πρασίνων στην Στουτγάρδη έχει υποχρεωτική τοποθέτηση φωτοβολταϊκών σε περίπτωση ανακαίνισης στέγης ή κατασκευής νέου κτιρίου. Σε ομοσπονδιακό επίπεδο, επιδοτείται με 40% η τοποθέτηση αντλίας θερμότητας χωρίς κανένα κριτήριο. Στην Ελλάδα προφανώς η επιδότηση θα μπορούσε να ανέβει στο 75%-90% για τους οικονομικά αδύναμους μαζί με ένα άτοκο δάνειο. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι μια χρυσή ευκαιρία για τέτοια προγράμματα.

– Η Ελλάδα κάνει μια απότομη μεταβολή, θέτοντας στόχο να περάσει από τους λιγνίτες και το πετρέλαιο στην κυριαρχία των ΑΠΕ, με ενδιάμεσο και μεταβατικό καύσιμο το φυσικό αέριο, το οποίο ωστόσο δεν είναι επιλέξιμο στις χρηματοδοτήσεις της ΕΕ. Ποιοι είναι οι κίνδυνοι και οι προοπτικές αυτής της μετάβασης για τη χώρα μας;

-Η χώρα μας πρέπει να κάνει το άλμα απευθείας στις ΑΠΕ και να μην επενδύσει άλλο στο ορυκτό αέριο. Το ορυκτό αέριο εκτός από τις επιπτώσεις στο περιβάλλον αυξάνει αντί να μειώνει την εξάρτηση μας από μια εισαγόμενη πηγή ενέργειας. Επιπλέον, το ορυκτό αέριο σύντομα δεν θα είναι οικονομικά βιώσιμο όπως δεν είναι οικονομικά βιώσιμος σήμερα ο λιγνίτης. Θέλουμε να έχουμε επανάληψη του σεναρίου της Πτολεμαΐδας 5 που χάθηκαν 1.5 δις; Θα ξανακλείσουμε τα μάτια στην πραγματικότητα;

– Η αποκεντρωμένη ενέργεια για επιχειρήσεις και νοικοκυριά, όπως επίσης θεσμοί, για παράδειγμα οι Ενεργειακές Κοινότητες, που υπηρετούν αυτήν την προοπτική δεν φαίνεται να προκρίνονται στις εθνικές επιλογές. Πόσο συμβατή είναι αυτή η πολιτική με τις κυρίαρχες κατευθύνσεις της ΕΕ;  Και τι σημαίνουν αυτές οι επιλογές στο παρόν και το μέλλον  για τους πολίτες, την οικονομία και το περιβάλλον;

-Οι ορθά χωροθετημένες ΑΠΕ είναι η μεγάλη ευκαιρία για αλλάξει η ενεργειακή φιλοσοφία της χώρας. Η ανάπτυξη τους πρέπει να ακολουθήσει κάποιες βασικές αρχές, όπως παραγωγή κοντά στην κατανάλωση, η αρχή της μη βλάβης, οι τοπικές ανάγκες ενέργειας σε σχέση με τις υπερ-τοπικές, η συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων στον σχεδιασμό αλλά και στην μετοχική σύνθεση των έργων, το μέγιστο δυνατό βαθμό ιδιο-παραγωγής έναντι στα μεγάλα κέντρα παραγωγής ενέργειας όπως είχαμε έως τώρα (Μεγαλόπολη και Δυτική Μακεδονία). Βλέποντας τον τρόπο που σχεδιάζονται τα έργα ενέργειας, τα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας  και το πρόγραμμα Δίκαιης Μετάβασης η εντύπωση που αποκομίζει κανείς είναι πως αυτοί που τα σχεδίασαν δεν επιθυμούν την αποκεντρωμένη παραγωγή, τις ενεργειακές κοινότητες και την ενεργειακή αυτονομία των πολιτών. Επιπλέον, υπάρχουν σοβαρά ερωτηματικά για στις χωροταξικές επιλογές, εξ ου και οι εντονότατες αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών που θέλουν να προστατέψουν τις περιοχές τους από μια άναρχη ανάπτυξη ΑΠΕ, με μη αναστρέψιμες επιπτώσεις σε περιβάλλον και οικοσυστήματα.  Σε μια χώρα με τόσο ήλιο και τόσο αέρα και με τις διαθέσιμες τεχνολογίες θα περίμενε κανείς η κυβέρνηση να προκρίνει ένα ενεργειακό μείγμα που θα προστατεύει τα μέγιστα το περιβάλλον που μας έχει απομείνει και να οδηγήσει στην ενεργειακή αυτονομία των πολιτών και χώρας. Μια αυτονομία που είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους οικονομικά αδύναμους, την ανάπτυξη μιας ανθεκτικής οικονομίας με πολλές πράσινες θέσεις εργασίας αλλά και για την ενεργειακή πολιτική της Ελλάδας.

*Ο Ηλίας Παπαθεοδώρου είναι Διευθύνων Σύμβουλος Γαλλο-ελβετικής Εταιρείας Βιοτεχνολογίας και Συν Εκπρόσωπος των Οικολόγων Πρασίνων στο Ευρωπαϊκό Πράσινο Κόμμα. Έχει σχεδόν 30 χρόνια εργασιακής εμπειρίας σε Ελλάδα, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, με προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές στις ΗΠΑ. Τα τελευταία 21 χρόνια ασχολείται με καινοτόμες και νεοφυείς επιχειρήσεις στον χώρο της υγείας, με έμφαση την εφαρμοσμένη έρευνα και ανάπτυξη νέων θεραπειών για σπάνιες ασθένειες.