Αθήνα, Νοέμβριος 2008 – ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΚΡΙΒΕΙΑ

Απόφαση Πανελλαδικού Συμβουλίου Νοεμβρίου 2008
Μετά από διάλογο και εισήγηση της Θεματικής Ομάδας Οικονομίας

ΑΛΛΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ

Η ραγδαία άνοδος του κόστους ζωής αποτελεί το τελευταίο διάστημα κυρίαρχο ζήτημα για το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κοινωνίας. Η ακρίβεια συμπιέζει εισοδήματα, υπονομεύει την κοινωνική συνοχή, δημιουργεί ανασφάλεια για το μέλλον. Σε κρίσιμους τομείς, όπως η διατροφή, ωθεί τους πολίτες στην αναζήτηση των φθηνότερων λύσεων, που συχνά μπορεί να είναι και οι χειρότερες για την υγεία και το περιβάλλον. Αρκετά επίσης από τα είδη με χαμηλότερες τιμές, έχουν μικρό χρόνο ζωής που μακροπρόθεσμα καταλήγει σε μεγαλύτερη επιβάρυνση για την τσέπη μας.

Από την άλλη πλευρά, πρόβλημα αποτελούν αρκετές φορές και τα ίδια τα καταναλωτικά μας πρότυπα, που υπονομεύει σήμερα η ακρίβεια. Ακόμη και αν προϊόντα και υπηρεσίες παρουσιάζονται ως υπεράφθονα, οι φυσικοί πόροι που στηρίζουν την παραγωγή τους δεν είναι καθόλου ανεξάντλητοι. Οι στατιστικές δείχνουν ότι ήδη καταναλώνουμε 20% περισσότερους φυσικούς πόρους από όσο μπορεί να αντέξει ο πλανήτης μας και ότι το 80% των πόρων αυτών χρησιμοποιείται από το πλουσιότερο 20% του παγκόσμιου πληθυσμού, όπου ανήκει και η Ελλάδα. Επιπλέον, τα σύγχρονα απαιτητικά καταναλωτικά πρότυπα, που επιβάλλονται με τη δύναμη της διαφήμισης και γίνονται προσιτά με δανεικό κυρίως χρήμα, στην ουσία εκσυγχρονίζουν το περιεχόμενο της φτώχειας και μας κάνουν τελικά όλους φτωχότερους.

Χρειάζεται λοιπόν να δούμε τη «μάχη κατά της ακρίβειας» όχι μόνο ως απλή υπεράσπιση κεκτημένων, αλλά και ως ευκαιρία να αλλάξουμε τη ζωή μας σε κατευθύνσεις περισσότερο βιώσιμες, βελτιώνοντας παράλληλα την ποιότητα της ζωής για όλους. Στο πλαίσιο αυτό οι Οικολόγοι Πράσινοι προτείνουμε μια σειρά πολιτικές για την ακρίβεια, βασισμένες σε δύο θέσεις αρχής:

• Ότι καμιά οικονομική συγκυρία και κανείς μηχανισμός της αγοράς δεν επιτρέπεται να στερεί σε πολίτες την πρόσβαση στα βασικά αγαθά που είναι απαραίτητα για ένα στοιχειώδες επίπεδο διαβίωσης.
• Ότι παράγοντες όπως η ποιότητα των προϊόντων, οι επιπτώσεις τους στο περιβάλλον και την υγεία, ή η παραγωγή τους με τρόπους που δε θίγουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, είναι τουλάχιστον εξίσου σημαντικοί με τις τιμές των αγαθών.

1. Τι βρίσκεται πίσω από το πρόβλημα.

• Ήδη από τη μετάβαση στο ευρώ και το σταμάτημα της διπλής αναγραφής των τιμών, χάνεται για το μέσο καταναλωτή η αίσθηση των τιμών (μαζί με μεγάλο μέρος των αντιστάσεών του) και εμφανίζεται ένας πληθωρισμός δύο ταχυτήτων. Ενώ τομείς όπως τηλεπικοινωνίες, αυτοκίνητα, ηλεκτρονικά είδη ή αεροπορικά εισιτήρια διατηρούν τιμές περίπου σταθερές ή και τις μειώνουν, οι ανατιμήσεις στα είδη καθημερινής διαβίωσης και ιδίως στα τρόφιμα, είναι πολύ υψηλότερες από τον επίσημο πληθωρισμό.
• Η παράλληλη έκρηξη της καταναλωτικής πίστης, περίπου την ίδια εποχή, διοχέτευσε στην αγορά άφθονο χρήμα από πιστωτικές κάρτες και καταναλωτικά δάνεια, που ενίσχυσε την ψευδαίσθηση ότι καθένας μπορεί να αποκτήσει ό,τι θέλει άσχετα από κόστος, τροφοδοτώντας έτσι την άνοδο των τιμών. Ανάλογο ρόλο έπαιξαν και τα στεγαστικά δάνεια στην άνοδο των τιμών των ακινήτων, που επηρέασαν τόσο τα ενοίκια των κατοικιών όσο και ίο κόστος στέγασης των εμπορικών επιχειρήσεων.
• Από τα μέσα του 2004 αρχίζει η έντονη άνοδος των τιμών του πετρελαίου, που ανακόπηκε μόνο με το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Η άνοδος αυτή δεν αφορά μόνο τα καύσιμα για το ΙΧ μας ή το σπίτι μας, αλλά και το κόστος παραγωγής και μεταφοράς των εμπορευμάτων.
• Τα τελευταία 1-2 χρόνια αυξάνουν έντονα και οι διεθνείς τιμές των βασικών τροφίμων. Πίσω από τις αυξήσεις δε βρίσκεται μόνο η ζήτηση για βιοκαύσιμα (που περιορίζει τη γη για διατροφικές καλλιέργειες) αλλά και η αυξημένη ζήτηση κρέατος στις νέες βιομηχανικές χώρες, που δεσμεύει μεγάλες εκτάσεις για παραγωγή ζωοτροφών.
• Μέχρι το ξέσπασμα της σημερινής χρηματοπιστωτικής κρίσης, τα χρηματιστήρια εμπορευμάτων ενίσχυαν περαιτέρω τις τάσεις αυτές, στοιχηματίζοντας για ακόμη υψηλότερες τιμές στο άμεσο μέλλον.
• Όλα αυτά δημιουργούν ευνοϊκό έδαφος για μια κουλτούρα επιπρόσθετων ανατιμήσεων και γρήγορου κέρδους, ιδιαίτερα διαδεδομένη στη χώρα μας. Στην ίδια κατεύθυνση λειτουργούν η έλλειψη διαφάνειας στην αγορά, οι συχνές ολιγοπωλιακές καταστάσεις, αλλά και η αδυναμία του καταναλωτικού κινήματος σε μια κοινωνία όπου η προθυμία να πληρώσεις υψηλές τιμές θεωρείται δείγμα οικονομικής ευμάρειας.
• Αξίζει τέλος να σημειώσουμε ότι το ευρώ, που υπήρξε καταλύτης για το αρχικό κύμα επιλεκτικής ακρίβειας, λειτούργησε τελικά και αντίστροφα: Η άνοδός του απέναντι στο δολάριο, μέχρι το ξεκίνημα της χρηματοπιστωτικής κρίσης, περιόρισε την ανατίμηση του πετρελαίου και των περισσότερων εισαγόμενων ειδών. Η αρχική μάλιστα συμβολή του ευρώ στον πληθωρισμό οφείλεται κυρίως σε επιλογές όπως η γρήγορη κατάργηση της διπλής αναγραφής των τιμών ή η υιοθέτηση ισοτιμίας εκατοντάδες φορές υψηλότερης από τα εθνικά νομίσματα των μεσογειακών χωρών, που εκμηδένισε την αίσθηση του μέσου πολίτη για την αξία του χρήματος.

2. Συζητώντας για πολιτικές κατά της ακρίβειας

Ο δημόσιος διάλογος για τα μέτρα αντιμετώπισης της ακρίβειας επικεντρώνεται κατά κανόνα στην αντιπαράθεση της φιλοσοφίας που ζητά περισσότερους και αποτελεσματικότερους διοικητικούς ελέγχους τιμών, με εκείνη που προωθεί μέτρα διεύρυνσης του ανταγωνισμού ως μοχλού πίεσης των τιμών προς τα κάτω. Στις σημερινές συνθήκες της χώρας μας, όπου η κουλτούρα κερδοσκοπίας είναι ιδιαίτερα έντονη αλλά και οι ολιγοπωλιακές καταστάσεις αρκετά συχνές, υπάρχουν περιθώρια παράλληλης εφαρμογής και για τις δύο αυτές αντιλήψεις. Η προγραμματική λοιπόν συμβολή ενός πράσινου κόμματος δεν είναι η τοποθέτηση υπέρ της μιας ή της άλλης «σχολής», αλλά η ανάδειξη κρίσιμων δεδομένων που σήμερα μένουν στη σκιά.

• Από τα «διαχειριστικά» εργαλεία που ελάχιστα έχουν συζητηθεί, ιδιαίτερη σημασία έχει η διαφάνεια των τιμών. Σε αρκετές περιπτώσεις (όπως σούπερ μάρκετ, ξενοδοχεία ή πρατήρια καυσίμων), το διαδίκτυο μπορεί να δώσει άμεση και σφαιρική ενημέρωση για τις τιμές κάθε επιχείρησης. Όπου αυτό είναι εφικτό, αξίζει να διερευνηθεί η υποχρεωτική ανάρτηση τιμοκαταλόγων στο διαδίκτυο με όρους και δεσμεύσεις που θα την κάνουν αξιόπιστη και λειτουργική. Κίνητρα για εθελοντική συμμετοχή θα μπορούσαν να δοθούν και σε άλλους κλάδους, για μικρότερες ιδίως επιχειρήσεις. Πολίτες χωρίς επαφή με το διαδίκτυο θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση μέσω των καταναλωτικών οργανώσεων.
• Σημαντική είναι η διαφάνεια και στη διάρθρωση των τιμών, ώστε να μπορεί ο καταναλωτής να ενημερώνεται για το τι ποσοστό της τελικής τιμής αντιστοιχεί στον παραγωγό και τι στους ενδιάμεσους.
• Η ενίσχυση του κινήματος προστασίας των καταναλωτών θα μπορούσε να ισχυροποιήσει τη θέση τους και να πιέσει τις τιμές προς τα κάτω. Ιδιαίτερα θα μπορεί να ανατρέψει τη σημερινή κοινωνική κουλτούρα, που θέλει τον πολίτη-καταναλωτή να αισθάνεται απροστάτευτος. Μακροπρόθεσμα θα άξιζε ίσως να δοκιμαστούν και πρακτικές άλλων χωρών, όπου ενώσεις καταναλωτών διατηρούν και δικά τους συνεταιριστικά καταστήματα με χαμηλότερες τιμές, ενώ ανάλογοι θεσμοί προωθούνται και από συνδικάτα ως συμπληρωματικό μέσο υπεράσπισης των εισοδημάτων των εργαζομένων.
• Η διαφήμιση συχνά εκτρέπεται σε εργαλείο παραπλάνησης και χειραγώγησης του καταναλωτή. Σε χώρες με ισχυρό καταναλωτικό κίνημα, έχουν επιβληθεί αυστηροί και δεσμευτικοί κώδικες δεοντολογίας για την προστασία του κοινού. Θεωρούμε απαραίτητο, η αντίστοιχη ελληνική νομοθεσία να ενσωματώνει για κάθε θέμα την αυστηρότερη από τις ρυθμίσεις που ισχύουν στην υπόλοιπη Ε.Ε.
• Τόνωση της μικρής επιχειρηματικότητας και της έρευνας-καινοτομίας για συμπίεση του κόστους των προϊόντων, είναι εξίσου απαραίτητη με την αναίρεση ολιγοπωλιακών καταστάσεων και καρτέλ.
• Πολιτικές συγκράτησης των αξιών γης μπορεί να συμβάλουν σε συγκράτηση (και) του λειτουργικού κόστους των καταστημάτων και κατ’ επέκταση της δυνατότητας να προσφέρουν χαμηλότερες τιμές.
• Η αποτελεσματική αντιμετώπιση της διαφθοράς μπορεί να δώσει αποτελεσματικότερους ελέγχους στη αγορά, λιγότερα περιθώρια για ακριβότερα και ελαττωματικά προϊόντα, καλύτερες δημόσιες υπηρεσίες από το κράτος και την αυτοδιοίκηση, καθώς και μεγαλύτερα περιθώρια κοινωνικών δαπανών για τη στήριξη όσων πλήττονται περισσότερο από την ακρίβεια..

Μακροπρόθεσμα, τέλος, η μάχη κατά της ακρίβειας περνάει και από σοβαρές πολιτισμικές αλλαγές.

3. Προωθώντας την απεξάρτηση από το πετρέλαιο

Η Ελλάδα είναι σήμερα πρώτη στην Ευρώπη σε εξάρτηση από το πετρέλαιο. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι για κάθε ευρώ της οικονομίας μας ξοδεύουμε περισσότερο πετρέλαιο από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Οι τιμές των καυσίμων επιβαρύνουν την ακρίβεια πολλαπλά: όχι μόνο στην κίνηση ή τη θέρμανσή μας, αλλά και στα έξοδα λειτουργίας των επιχειρήσεων, στο κόστος παραγωγής και μεταφοράς των προϊόντων, ακόμη και στη διαμόρφωση άλλοθι για τις πρακτικές κερδοσκοπίας. Η απεξάρτηση λοιπόν από το πετρέλαιο αποτελεί αναγκαία προτεραιότητα:

• Στην παραγωγή ενέργειας, με έμφαση στην εξοικονόμηση και με γρήγορη στροφή στις Ανανεώσιμες Πηγές, ιδίως στις περιοχές όπου οι σταθμοί της ΔΕΗ λειτουργούν ακόμη με μαζούτ. Η τιμολογιακή πολιτική για επιχειρήσεις και νοικοκυριά οφείλει να σχεδιάζεται όχι μόνο με κοινωνικά κριτήρια και όρους κόστους και κέρδους, αλλά και με γνώμονα την παροχή κινήτρων για εξοικονόμηση ενέργειας.
• Στα κτίρια, με συντονισμένες πολιτικές για την εξοικονόμηση ενέργειας. Κάθε σκέψη για επίδομα θέρμανσης οφείλει να συνδυάζεται με αντίστοιχα μέτρα για τη μόνωση των κατοικιών και την ελαχιστοποίηση της κατανάλωσης.
• Στη χωροταξία, όπου πολιτικές όπως η κατάργηση της δόμησης εκτός σχεδίου και ο σχεδιασμός των χρήσεων γης με βάση την εξυπηρέτηση χωρίς ΙΧ, μπορούν να δημιουργήσουν νέα δεδομένα.
• Στις μεταφορές εμπορευμάτων, με στροφή στο πλοίο, το σιδηρόδρομο και τις συνδυασμένες μεταφορές, αλλά και με παράλληλη προσπάθεια για λιγότερες μεταφορές, και ενίσχυση των τοπικών προϊόντων.
• Στις μετακινήσεις μέσα στις πόλεις, με προτεραιότητα στη δημόσια συγκοινωνία, το περπάτημα και το ποδήλατο. Αντιμετωπίζουμε θετικά κάθε προσπάθεια να διατηρηθούν φθηνά τα εισιτήρια, να επεκταθεί η επιχορήγησή τους και πέρα από τις δύο μεγάλες πόλεις και να καθιερωθούν κάρτες απεριορίστων διαδρομών με μειωμένες τιμές για κοινωνικές ομάδες όπως φοιτητές, συνταξιούχοι ή άνεργοι.
• Στις υπόλοιπες μετακινήσεις επιβατών, με πολιτικές για πλήρη συγκοινωνιακή κάλυψη της χώρας και με ριζική στροφή προς το σιδηρόδρομο που απαιτεί μέχρι 6 φορές λιγότερη ενέργεια. Προωθούμε προτάσεις για αναλογία 2:1 στις επενδύσεις για σιδηροδρομικά και οδικά έργα, για 3 τουλάχιστον δρομολόγια την ημέρα προς κάθε οικισμό, και για επαρκή κάλυψη των νησιών της άγονης γραμμής.
• Στην τιμολόγηση των καυσίμων, όπου οι υψηλές τιμές της βενζίνης έφεραν για πρώτη φορά μείωση της κατανάλωσης. Θα άξιζε εδώ να συζητηθούν προτάσεις όπως η διατήρηση ελάχιστης τιμής 1 ευρώ ανά λίτρο μέσω φορολογίας στα καύσιμα που θα επιστρεφόταν στους πολίτες π.χ. με ελάφρυνση των ασφαλιστικών εισφορών για εργαζομένους και αυτοαπασχολούμενους.

4. Εναλλακτικές λύσεις για δαπάνες που θα μπορούσαν να μην είναι απαραίτητες

Σημαντικό μέρος των ατομικών και οικογενειακών μας προϋπολογισμών καταναλώνεται σε δαπάνες για προϊόντα και υπηρεσίες προορισμένες να αντικαταστήσουν δημόσια και κοινωνικά αγαθά που απαξιώνονται ή και υποβαθμίζονται . Πρόκειται για εξέλιξη που μας κάνει όλους φτωχότερους, ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής δυσπραγίας. Η αντιστροφή της άλλοτε περνά μέσα από ατομικές ή συλλογικές πρωτοβουλίες και άλλοτε απαιτεί συντονισμένες δημόσιες πολιτικές.

• Στην υγεία το κέντρο βάρους οφείλει να μετατεθεί επειγόντως στην πρόληψη, με παρεμβάσεις σε όλα όσα «μας αρρωσταίνουν» και πρωταρχικό στόχο τη μείωση της ανάγκης για περίθαλψη. Η αναβάθμιση της δημόσιας περίθαλψης (όπως και της δημόσιας παιδείας) είναι γνωστό ότι μπορεί να εξοικονομήσει τεράστια ποσά από τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς. Σημαντική είναι επίσης η αναγνώριση της εναλλακτικής ιατρικής και η ένταξή της στο ΕΣΥ με αντίστοιχο δικαίωμα επιλογής σε κάθε ασθενή.
• Στην αναψυχή, η επιστροφή της φύσης στην πόλη θα έδινε δυνατότητες να αντικαταστήσουμε πολυέξοδες εκδρομές με μια απλή βόλτα. Γύρω από τις μεγάλες πόλεις, δίκτυα προαστιακού σιδηροδρόμου συνδυασμένα με καλή τοπική συγκοινωνία μπορούν να επιτρέψουν τη χρήση πολλών εξοχικών ως πρώτης κατοικίας.
• Στον ελεύθερο χρόνο η αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, η ενίσχυση της ερασιτεχνικής δημιουργίας και πρωτοβουλίες όπως φοιτητικά στέκια ή πολιτιστικοί χώροι σε εγκαταλειμμένα κτίρια και δημοτικούς χώρους, μπορούν να δώσουν διέξοδο σε όσους αναζητούν εναλλακτικές λύσεις απέναντι στη συχνά πολυδάπανη πολιτιστική βιομηχανία.
• Στην επικοινωνία, πυκνά δίκτυα καρτοτηλεφώνων στους δημόσιους χώρους θα πρόσφεραν συμπληρωματικές ή και εναλλακτικές λύσεις για την κινητή τηλεφωνία και τις χρεώσεις της.
• Στις ανάγκες της καθημερινής μας ζωής, μεγαλύτερη αυτονομία από ειδικούς με παροχή δεξιοτήτων από το σχολείο σε όλους για θέματα όπως υγιεινή διατροφή και πρώτες βοήθειες, καλλιέργεια κήπου, ή εργασίες συντήρησης σπιτιού (όπως υδραυλικά-ηλεκτρολογικά-βάψιμο).
• Στη χρήση του ΙΧ, η στροφή στην ήπια μετακίνηση (συγκοινωνία, περπάτημα, ποδήλατο) αλλά και η από κοινού χρήση του με άλλους για την ίδια διαδρομή, μπορεί να ελαφρύνει σημαντικά τα σχετικά έξοδα. Ακόμη μεγαλύτερη ελάφρυνση θα μπορούσε να προσφέρει από κοινού κατοχή ΙΧ (car sharing) με άλλα άτομα ή οικογένειες, ή και μια επιλογή για καθόλου ΙΧ. Σε επίπεδο δημόσιας πολιτικής, πέρα από μια πολιτική μεταφορών που να εστιάζει στην κάλυψη των μετακινήσεων χωρίς ιδιόκτητο μεταφορικό μέσο, αξίζει να διερευνηθούν τρόποι για χαμηλότερα ασφάλιστρα και τέλη κυκλοφορίας σε όσα ΙΧ χρησιμοποιούνται πολύ λίγο, εκτός φυσικά από το 2ο ή 3ο ΙΧ του ίδιου νοικοκυριού.

Ενδιαφέρουσες κοινωνικές πρωτοβουλίες, που προασπίζουν το βιοτικό επίπεδο των μελών τους καλλιεργώντας παράλληλα τη συλλογικότητα, έχουν εμφανιστεί σε πλήθος ευρωπαϊκές και άλλες χώρες. Κάποιες από αυτές θα άξιζε να δοκιμαστούν και εδώ:

• Τοπικά δίκτυα εξωχρηματικών ανταλλαγών (L.E.T.S.), όπου ανταλλάσσονται απευθείας χωρίς χρήματα υπηρεσίες όπως επισκευές συσκευών, ιατρικές ή νομικές υπηρεσίες, φύλαξη παιδιών, ιδιαίτερα μαθήματα, φιλοξενία σε εξοχικά και πολλά άλλα. Κλειδί για την ανάπτυξή τους, αποτελεί το αίτημα να μη φορολογούνται οι υπηρεσίες αυτές ως χρηματικά εισοδήματα.
• Συνεταιρισμοί παραγωγών-καταναλωτών για απευθείας διακίνηση, κυρίως βιολογικών τροφίμων, χωρίς μεσάζοντες. Στην Ελλάδα έχουν εμφανιστεί τέτοιες προσπάθειες σε Κέρκυρα και Χανιά. Στήριξη και επέκταση χρειάζονται και οι λαϊκές αγορές βιοκαλλιεργητών όπου διακινούνται βιολογικά προϊόντα αποκλειστικά από τους ίδιους τους παραγωγούς. Επιπλέον δυνατότητα αποτελεί η ανάπτυξη προσωπικής σχέσης με βιοκαλλιεργητές της περιοχής μας, για απευθείας προμήθεια όσων χρειαζόμαστε.
• Αστικοί κήποι, με ατομικές ή συλλογικές καλλιέργειες ειδών διατροφής για αυτοκατανάλωση, σε ακάλυπτους πολυκατοικιών, ταράτσες, μπαλκόνια, αυλές, ή άκτιστα οικόπεδα.

5. Προασπίζοντας την ποιότητα της ζωής για όλους

Η γενικότερη τάση να συνδέεται η ποιότητα ζωής με την αγοραστική δύναμη, γίνεται ακόμη πιο επικίνδυνη σήμερα, με τη συμπίεση των εισοδημάτων μεγάλου μέρους της κοινωνίας. Αν αφεθούμε στις τάσεις αυτές, κρίσιμες και απαραίτητες αλλαγές όπως η εξοικονόμηση ενέργειας στα σπίτια ή η στροφή προς τη βιολογική διατροφή, θα καταλήξουν προνόμιο για περιορισμένη μερίδα της κοινωνίας. Από την άλλη πλευρά, η οικονομική στενότητα εύκολα ωθεί στις «οικονομικότερες λύσεις» που πληρώνονται στη συνέχεια ακριβά: υποβαθμισμένα τρόφιμα μαζικής παραγωγής, ακόμη και μεταλλαγμένα, φθηνές αλλά ενεργοβόρες συσκευές, κατασκευές χαμηλού κόστους με μεγάλες απαιτήσεις για θέρμανση και ψύξη, αυθαίρετα εξοχικά σε σημεία προσιτά μόνο με ΙΧ. Παραμένει λοιπόν βασικός στόχος μας «να προβάλουμε (και να κατοχυρώσουμε) ότι τα βασικά αγαθά που στηρίζουν την ποιότητα της ζωής αποτελούν στοιχειώδες δικαίωμα για όλους και αξίζουν την πιο αυστηρή προστασία». Η προστασία αυτή δεν αφορά μόνο τα συλλογικά αγαθά, αλλά και την επεξεργασία πολιτικών ώστε να γίνουν πιο προσιτά μια σειρά αγαθά που συμβάλλουν στην ποιότητα της ζωής χωρίς κρυφές επιβαρύνσεις για το περιβάλλον και την κοινωνία. Πολιτικές για αποτελεσματική προστασία των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων από τη φτώχεια είναι εδώ απαραίτητες, όμως δεν είναι από μόνες τους αρκετές.

Ένα πρώτο δείγμα γραφής θα ήταν η αξιοποίηση των επιπλέον φορολογικών εσόδων από την άνοδο της τιμής των καυσίμων, για το μηδενισμό του ΦΠΑ:

• Στην παραγωγή, πιστοποίηση και διακίνηση βιολογικών τροφίμων.
• Στα εισιτήρια των αστικών συγκοινωνιών, του σιδηροδρόμου, της διακίνησης επιβατών με συμβατικά πλοία, καθώς και την αγορά και συντήρηση ποδηλάτων.
• Στην ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και στην εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια όπως με λαμπτήρες οικονομίας, διπλά τζάμια, μονώσεις, οικιακές συσκευές ενεργειακής κλάσης Α, κ.α.

Αλλά και σε συνθήκες πτώσης των τιμών των καυσίμων λόγω κρίσης, ο μηδενισμός του ΦΠΑ θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί από τη διατήρηση της ελάχιστης τιμής της βενζίνης στο ύψος του 1 ευρώ ανά λίτρο, μέσω επιπρόσθετης φορολογίας στα καύσιμα.

6. Η ακριβότερη επιλογή είναι τελικά να συνεχίσουμε όπως μέχρι σήμερα

Από την άλλη πλευρά, χρειάζεται να αποτιμήσουμε κριτικά τις διάφορες προτάσεις για υπεράσπιση του σημερινού καταναλωτικού μοντέλου με «φθηνή ενέργεια», «φθηνή διατροφή» ή «κατάργηση των διοδίων»: Κάθε πολιτική που δε λαμβάνει υπόψη την ανάγκη για ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της στην παγκόσμια οικονομία και ιδιαίτερα τη γεωργία, μακροπρόθεσμα οδηγεί και σε δραστικές απώλειες εισοδημάτων για το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας. Στις σημερινές συνθήκες οικολογικής κρίσης (που πλήττει ιδιαίτερα τους οικονομικά αδύνατους), το πρόβλημα δεν είναι να συντηρήσουμε την πρόσβαση των φτωχότερων στις αιτίες που την προκαλούν, αλλά να τους προσφέρουμε άμεσες εναλλακτικές λύσεις μέσα από οικολογικές επιλογές που να συμφέρουν και οικονομικά:

• Με προσιτή ποιοτική διατροφή για όλους βασισμένη κυρίως σε τοπικά προϊοντα, απαλλαγμένη από την πίεση για φθηνό κόστος (και για μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους) με κάθε τίμημα, που προκαλεί τα διατροφικά σκάνδαλα.
• Με πολιτικές για τόνωση της παραγωγής και προσφοράς βιολογικών προϊόντων, ώστε να συγκρατηθούν αντίστοιχα και οι τιμές τους.
• Με διευκολύνσεις και κίνητρα για εξοικονόμηση ενέργειας σε όλα τα δυνατά επίπεδα.
• Με ειδικά σχεδιασμένα κίνητρα για εγκατάσταση και εκμετάλλευση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε επίπεδο κατοικίας.
• Με αναβαθμισμένη δημόσια συγκοινωνία και σιδηρόδρομο στις μεγάλες αποστάσεις, με ελκυστικό περιβάλλον για περπάτημα και ποδήλατο στις τοπικές διαδρομές.
• Με πριμοδότηση των ποιοτικών προϊόντων με μεγάλη διάρκεια ζωής.
• Με οικονομικά κίνητρα και αντίστοιχες διαβαθμίσεις των δημοτικών τελών για τη συμμετοχή στα προγράμματα ανακύκλωσης και κομποστοποίησης απορριμμάτων.

Η «σημερινή δημοκρατία της κατανάλωσης» που απολάμβαναν μέχρι τώρα οι κοινωνίες της Δύσης (ανάμεσά τους και η Ελλάδα), έχει πάψει να είναι βιώσιμη ακόμη και από οικονομική άποψη. Από τη στιγμή που εκτεταμένα κοινωνικά στρώματα σε χώρες όπως η Ινδία και η Κίνα έχουν πλέον τα χρήματα για να διεκδικήσουν μερίδιο από τους ίδιους ουσιαστικά φυσικούς πόρους που χρησιμοποιούμε και εμείς, είναι αναπόφευκτο να ανεβάζουν και τις τιμές τους. Αποτελεί λοιπόν επείγουσα ανάγκη να αναζητήσουμε νέα πρότυπα ευημερίας, ικανά να επεκταθούν σε όλο τον παγκόσμιο πληθυσμό χωρίς να απαιτούν περισσότερους φυσικούς πόρους από όσους μπορεί να μας δώσει ο πλανήτης μας. Τέτοια πρότυπα, στηριγμένα σε συνδυασμούς αναβαθμισμένης ποιότητας ζωής με εθελοντική αυτοσυγκράτηση στην κατανάλωση, αποτελούν τον καλύτερο τρόπο για να περιορίσουμε τις σημερινές ανισότητες αλλά και για να αποφύγουμε μελλοντικούς «πειρασμούς» αυταρχικών λύσεων.
Στην κατεύθυνση αυτή θα άξιζε να εξετάσουμε, πέρα από την απεξάρτηση από το πετρέλαιο και τα άλλα ορυκτά καύσιμα, ανάλογες προτάσεις και για τομείς όπως η διατροφή: Η επάνοδος στο μοντέλο της μεσογειακής διατροφής, αλλά και η κοινωνική αποδοχή της φυτοφαγίας ως εναλλακτικής επιλογής, θα απελευθέρωναν τους υπέρογκους φυσικούς πόρους που δεσμεύει σήμερα η υπερκατανάλωση κρέατος (ιδιαίτερα μοσχαρίσιου) για την παραγωγή ζωοτροφών. Στο πράσινο κίνημα συζητούνται, τέλος, προτάσεις ακόμη πιο ριζοσπαστικές, με κύριο άξονα ότι όλοι οι κάτοικοι του πλανήτη δικαιούνται ίσο μερίδιο στους κρίσιμους φυσικούς πόρους, ανεξάρτητα από την αγοραστική τους δύναμη. Σε ένα τέτοιο μοντέλο, που πάντως θα προϋπέθετε ευρύτατες διοικητικές παρεμβάσεις, κατανάλωση που αντιστοιχεί σε περισσότερους φυσικούς πόρους θα ήταν επιτρεπτή μόνο με εξαγορά του αχρησιμοποίητου μεριδίου κάποιου άλλου: Αχρησιμοποίητα υπόλοιπα υπάρχουν σήμερα κυρίως στους φτωχότερους του πλανήτη, που θα έβρισκαν έτσι μια σημαντική οικονομική ανακούφιση. Ενδιαφέρον είναι ότι τέτοια μοντέλα συζητιούνται ήδη σε χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία με αφορμή την κλιματική αλλαγή.

Copyright © by ecogreens.gr All Right Reserved.