Εκπαίδευση, Πολιτισμός

Η Οικολογική εκπαίδευση

Η Πολιτική Οικολογία ως κοσμοθεωρία αγωνίζεται για μια πιο δίκαιη, δημοκρατική και περιβαλλοντικά ευαίσθητη κοινωνία, στην οποία ο άνθρωπος θα ζει σε αρμονία με τη φύση και τις άλλες μορφές ζωής. Με δεδομένο το στόχο της να αλλάξει αντιλήψεις, νοοτροπίες και πρότυπα προς αυτή την κατεύθυνση, η Πολιτική Οικολογία αποδίδει μεγάλη βαρύτητα στην εκπαίδευση και στην παιδεία εν γένει. Έχει αναγνωριστεί από πολλούς, ότι η ελληνική κρίση δεν είναι πρωτίστως οικονομική αλλά κυρίως πολιτική και πολιτισμική, που αποτυπώνεται στον τρόπο σκέψης και δράσης, όπως και στα κυρίαρχα πρότυπα ζωής.

Είναι προφανές, ότι η εκπαίδευση αποτελεί τον καθρέφτη και το σχολείο τον μικρόκοσμο της κοινωνίας μας και ότι κάθε επιδιωκόμενη αλλαγή των θεσμών και του τρόπου λειτουργίας της κοινωνίας προϋποθέτει ανάλογα διαπαιδαγωγημένα υποκείμενα που θα κάνουν πράξη αυτές τις αλλαγές. Ένα αυταρχικό εκπαιδευτικό σύστημα για παράδειγμα θα παράξει αυταρχικά άτομα, ευάλωτα σε αυταρχικές ιδεολογίες και χειραγωγήσιμα από ολοκληρωτικά καθεστώτα.

Μια οικολογική παιδεία δεν μπορεί παρά να έχει στόχο της την διαμόρφωση υπεύθυνων, δημοκρατικών, φιλειρηνικών, ανοιχτών στο διαφορετικό και εν τέλει ευτυχισμένων ανθρώπων. Δεν μπορεί παρά να σχεδιάζει ένα εκπαιδευτικό σύστημα, στο οποίο ο ρατσισμός και οι κοινωνικές διακρίσεις, ο ατομικισμός, ο αυταρχισμός και η παθητικότητα δεν έχουν θέση. Ένα σχολείο που καλλιεργεί την αλληλεγγύη και τη μη-βία, την κουλτούρα διαλόγου και συμμετοχικότητας, τον συνταγματικό πατριωτισμό και την υπεράσπιση των κοινών αγαθών.

Προτάσεις μας για την Ελλάδα:

Είναι κοινός τόπος, ότι η παιδεία είναι η καλύτερη επένδυση για το μέλλον, γι’αυτό όχι τυχαία χώρες που επενδύουν στην εκπαίδευση προοδεύουν και ευημερούν. Στην Ελλάδα τα χρόνια της κρίσης οι ήδη χαμηλές δαπάνες για την εκπαίδευση μειώθηκαν ακόμα περισσότερο παρά την ανοδική τάση των τελευταίων ετών, με αποτέλεσμα η χώρα μας να παραμένει στις πιο χαμηλές θέσεις των χωρών της ΕΕ. Παράλληλα, το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα παρά τον δημόσιο και δωρεάν χαρακτήρα του, είναι κοινωνικά άδικο, αφού το κόστος εκπαίδευσης για την ελληνική οικογένεια είναι από τα υψηλότερα στην ΕΕ.

Δυστυχώς, παρά την πληθώρα νομοθετημάτων και μεταρρυθμιστικών προσπαθειών το εκπαιδευτικό μας σύστημα διατηρεί τις παθογένειές του και οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας εγκλωβίζοντας το δημόσιο διάλογο σε στείρες αντιπαραθέσεις και δογματισμούς δεν καταφέρνουν να επιτύχουν ένα μίνιμουμ συναίνεσης για ένα τόσο σημαντικό εθνικό ζήτημα.

Αναφέρουμε εδώ επιλεκτικά κάποιες κατά τη γνώμη μας σημαντικές χρόνιες παθογένειες:

1) Το εκπαιδευτικό μας σύστημα παραμένει ασύνδετο με την υφιστάμενη κοινωνική πραγματικότητα από τη μία και με το σχέδιο μιας βιώσιμης κοινωνίας και οικονομίας από την άλλη. Κατά συνέπεια, αδυνατεί να προετοιμάσει τον μελλοντικό πολίτη που θα κληθεί να οδηγήσει την  κοινωνία μας σε μία πλεύση ανόρθωσης, να εφαρμόσει ένα διαφορετικό μοντέλο διαβίωσης  και να αμβλύνει τις κοινωνικές ανισότητες, την νέα φτώχεια και την περιθωριοποίηση που βρίσκονται στο κατώφλι της ελληνικής κοινωνίας.

2) Το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι υπερβολικά θεωρητικό, ακαδημαϊκό, και άκαμπτο με πολύ περιορισμένη εσωτερική κινητικότητα.

3) Το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι βαθμοθηρικό, συγκεντρωτικό, εξοντωτικά ανταγωνιστικό και δεν παρέχει την χαρά της γνώσης και της μαθητικής ζωής.

4) Το εκπαιδευτικό μας σύστημα πάσχει από πανσπερμία εκπαιδευτικών θεσμών και από μεγάλη ετερογένεια στην ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης με ανισότητες κοινωνικές και γεωγραφικές.

5) Η αναντιστοιχία ζήτησης και δεξιοτήτων των αποφοίτων με τεράστιες συνέπειες για την οικονομία και την κοινωνία, όπως υψηλή ανεργία σε πολλούς κλάδους και έλλειψη σε άλλους και κυρίως το γνωστό μας brain drain, όπου η Ελλάδα  παραδίδει έτοιμο εξειδικευμένο δυναμικό υψηλών προδιαγραφών σε βιομηχανικές χώρες ανά τον κόσμο.

6) Η τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση, παρά τις όποιες βελτιώσεις των ΕΠΑΛ, παραμένει ο ‘φτωχός συγγενής’ του εκπαιδευτικού μας συστήματος χωρίς διασύνδεση με την οικονομία, χωρίς πρακτική εφαρμογή, με το θεσμό της μαθητείας να βρίσκεται στα σπάργανα, χωρίς στόχευση σε μια βιώσιμη παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, χωρίς επαγγελματικά περιγράμματα και συνεπώς χωρίς ελκυστικές επιλογές για τον μαθητή που θα του εξασφαλίσει ένα δίπλωμα με αντίκρισμα στην αγορά εργασίας.

Εμείς οι Πράσινοι της Ελλάδας και της Ευρώπης προτείνουμε για το εκπαιδευτικό μας σύστημα και την πολιτική για τους νέους:

1. Εφαρμογή των αρχών και κανόνων της αειφορίας όχι μόνο στην εκπαιδευτική ύλη και πρακτική, αλλά και στις συνθήκες της σχολικής ζωής και του σχολικού περιβάλλοντος (κτίρια εχθρικά για ευαίσθητες ηλικίες, ενεργοβόρα με παντελή έλλειψη πρασίνου).
2. Κινητικότητα στις σπουδές, χωρίς εμπόδια και τελεσίδικες επιλογές με εγκλωβισμό των μαθητών/τριών σε σχολές και τμήματα με πληθωριστική συλλογή πτυχίων και έλλειψη ελευθερίας επιλογών στην εκπαιδευτική τροχιά του μαθητή με σωστό επαγγελματικό προσανατολισμό και ψυχολογική υποστήριξη.
3. Αλλαγή των παιδαγωγικών μεθόδων ενός βαθμοθηρικού και δασκαλοκεντρικού συστήματος που είχαμε ως τώρα και καλλιέργεια κριτικού πνεύματος (κριτικός γραμματισμός), λήψη πρωτοβουλιών για βελτίωση των συνθηκών στο σχολείο με χώρο και χρόνος για παιγνίδι, δημιουργία, κοινωνικότητα για ενδυνάμωση της σχολικής κοινότητας.
4. Έμφαση στη βιωματική εκπαίδευση και στην εφαρμοσμένη και όχι στην αποστειρωμένη γνώση με αποστήθιση. Το εκπαιδευτικό σύστημα απομονώνει σε ένα αποστειρωμένο κοινωνικό κενό τους μαθητές που εκπαιδεύονται στη βάση ενός κεντρικού συστήματος μονοκαλλιέργειας και αναπαραγωγής μιας έτοιμης γνώσης.
5. Περιβαλλοντική και αειφορική εκπαίδευση για όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες, γνωριμία με τη φύση και συνείδηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος του καθενός ξεχωριστά αλλά και του ίδιου του σχολείου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και μαθητές αγροτικών περιοχών δεν έχουν επαφή με τη γειτονική τους φύση ή με την αγροτική οικονομία της περιοχής τους.
6. Προώθηση της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και της δίγλωσσης εκπαίδευσης των πολιτισμικά διαφερόντων μαθητών, ώστε να επιτυγχάνεται η πολυφωνία και ισότητα ανάμεσα στους μαθητές.
7. Απόκτηση πρακτικών γνώσεων ζωής για καλύτερη κοινωνική ένταξη και γνωριμία με τον κόσμο της εργασίας και τους κοινωνικούς θεσμούς.
8. Ενίσχυση της διοίκησης των σχολείων και στήριξη του εκπαιδευτικού έργου με δίκαιη ανταμοιβή και αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας για τους εκπαιδευτικούς.
9. Σεξουαλική αγωγή με σκοπό τη γνώση και χειραφέτηση, την εκμάθηση των ρόλων και των έμφυλων ταυτοτήτων, των σύγχρονων μορφών συμβίωσης και των επιπτώσεων της τεχνολογίας και της βιοηθικής στην αναπαραγωγή και στον γονεϊκό ρόλο.
10. Εκπαίδευση στον ευρωπαϊκό πολιτισμό με ενίσχυση της ευρωπαϊκής ταυτότητας με ενίσχυση του θεσμού του Erasmus+ για επικοινωνία των νέων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
11. Αποκέντρωση της εκπαίδευσης και προσαρμογή της στις τοπικές και περιφερειακές ανάγκες με προστασία των παραδοσιακών επαγγελμάτων και τεχνικών και των επαγγελμάτων που προωθούν την αειφορία.
12. Δυνατότητα διδασκαλίας και καλλιέργειας τοπικών γλωσσών και διαλέκτων, καθώς και των τοπικών παραδόσεων.
13. Αναβάθμιση και ανάκτηση του κύρους της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης με γενίκευση της μαθητείας και του δυαδικού συστήματος.
14. Ενίσχυση των ‘πράσινων’ επαγγελμάτων για τη μετάβαση σε μία πράσινη οικονομία.
15. Τόνωση και αναβάθμιση της αγροτικής εκπαίδευσης, προσανατολισμένης στην αειφορική αγροτική εκμετάλλευση με σκοπό την αλλαγή του σημερινού προφίλ του Έλληνα αγρότη, ο οποίος έχει ιδιαίτερα υψηλό μέσο όρο ηλικίας και αντίστοιχα χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Η μέχρι τώρα αποσπασματική αγροτική εκπαίδευση έχει ανάγκη από την ολοκληρωμένη γνώση της αγροτικής οικονομίας (καθετοποιημένη: παραγωγή και κατανάλωση, επιχειρηματικότητα και μεταποίηση), οριζοντιοποιημένη: συμπληρωματικότητα αγροτικού και άλλων τομέων (τουρισμός, εκπαίδευση, συνεταιριστικές οργανώσεις και ΚΑΛΟ, κυκλική οικονομία και επεξεργασία και αξιοποίηση υπολειμμάτων, εξοικονόμηση και ενεργειακή αυτάρκεια).
16. Ενίσχυση του θεσμού των Σχολικών Συνεταιρισμών με δημιουργία μικρών επιχειρήσεων για τη διαπαιδαγώγηση στην αυτοβοήθεια και αυτοοργάνωση, την αλληλεγγύη και κοινωνικοποίηση σε πραγματικές συνθήκες, όπου το κέρδος επιστρέφει στη σχολική κοινότητα και στα μέλη της.
17. Ενίσχυση του θεσμού των Οικολογικών Σχολείων με σκοπό τον μετασχηματισμό των σχολικών μονάδων σε αειφόρους οργανισμούς για μείωση των παραγόντων που εντείνουν την κλιματική αλλαγή (ανακύκλωση, μικροκλίμα, ηθικός καταναλωτισμός κλπ).
18. Στήριξη των σχολικών και πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών.
19. Στήριξη της δημόσιας Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με αξιοκρατία και αξιοποίηση της έρευνας για τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων και την προστασία της φύσης.
20. Στήριξη των αδυνάτων με οικονομικά μέσα (υποτροφίες, άτοκα δάνεια, τόνωση θέσεων εργασίας για φοιτητές/τριες) και υποδομές (δημιουργία φοιτητικών και μαθητικών εστιών).
21. Έρευνα και τεχνολογία προσανατολισμένη στις τοπικές ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας. Εγχώρια γνώση με σκοπό την εφαρμογή για την επίλυση των πραγματικών προβλημάτων.

Η πράσινη πολιτική για τους νέους

Παρά την αυξημένη νεανική μετανάστευση και την οικονομική και κοινωνική αιμορραγία που βιώνει η χώρα μας ειδικά τα τελευταία χρόνια, κατέχοντας τις υψηλότερες θέσεις στη νεανική ανεργία και τη χαμηλότερη στη συμμετοχή των νέων σε θέσεις ευθύνης, απουσιάζει μία στοχευμένη πολιτική για τους νέους. Χρειάζονται στοχευμένα μέτρα για την προώθηση των νέων σε θέσεις ευθύνης, την καταπολέμηση της νεανικής ανεργίας και την ένταξή τους στην αγορά εργασίας και στα κέντρα λήψης αποφάσεων.

Μιλάμε για μια γεροντοκρατούμενη κοινωνία με πατριαρχικές δομές, στην οποία οι νέοι νιώθουν περιθωριοποιημένοι. Σε χώρες όπου κυριαρχεί ο πελατειασμός, υπάρχει αναξιοκρατία και αδιαφάνεια, ενώ η πληροφορία είναι ένα αγαθό για τους λίγους. Στην Ελλάδα οι περισσότεροι άνθρωποι βρίσκουν δουλειά από γνωστούς (είτε πολιτικούς είτε φίλους), ελάχιστοι από επίσημα κανάλια. Οι σχέσεις πατρωνίας διαιωνίζουν την οικογενειοκρατία, εμποδίζουν την χειραφέτηση του νέου, διατηρούν δομές πατριαρχικές, αποδυναμώνουν τη δημοκρατία και την φωνή των νέων. Μια κοινωνία προοδεύει μόνο όταν έχει χειραφετημένους και ενδυναμωμένους πολίτες με αυτοπεποίθηση.

Η πρόσβαση στην πληροφορία και στη γνώση είναι δείκτης δημοκρατίας. Γι αυτό υποστηρίζουμε την ενίσχυση του ελεύθερου λογισμικού. Ο κύριος αρμόδιος φορέας ο ΟΑΕΔ, λόγω της μικρής συνεισφοράς του στην εύρεση εργασίας, έχει χάσει, όπως και πολλοί άλλοι θεσμοί, το κύρος και την σχέση εμπιστοσύνης με τον πολίτη, τον νέο, τον άνεργο. Το ίδιο ισχύει και για τους Δήμους που θα πρέπει να διαθέτουν συμβούλους επιχειρήσεων και να συνεργάζονται με τον ΟΑΕΔ, έτσι ώστε να κάνουν τη δική τους πολιτική για την απασχόληση και τους νέους σύμφωνα με τις ανάγκες τους και όχι μόνο να διαθέτουν θέσεις εργασίας σε κοινωφελείς επιχειρήσεις των Δήμων με τις γνωστές 8μηνες συμβάσεις. Ο ΟΑΕΔ θα πρέπει να προσφέρει  δυνατότητες επανακατάρτισης πάνω στις ειδικότητες αλλά με πράσινη εξειδίκευση οικοδομώντας πάνω στην υπάρχουσα γνώση και τις ειδικές κλιματολογικές συνθήκες της χώρας (ενέργεια, δόμηση, δασοπονία, τουρισμός, διατροφή, διαχείριση περιβάλλοντος, θέρμανση – ψύξη, δομικά έργα, γεωργία).

Στη διάδοση της τεχνογνωσίας βοηθούν τα θεματικά πάρκα και οι χώροι καινοτομίας που βρίσκονται σε έλλειψη στη χώρα μας, ενώ διαθέσιμοι χώροι ή μουσειοποιούνται ή διατίθενται για χρήση αναψυχής (πχ. λιπάσματα Δραπετσώνας, λιμενικές εγκαταστάσεις στο Πέραμα, Τατόι κλπ.).

Στην Ελλάδα διαθέτουμε εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό, απαξιωμένες υποδομές, σχολάζουσες γαίες (δημοτικές, εκκλησιαστικές, ιδιωτικές) και κενά κτήρια, αλλά και υψηλή ανεργία. Οι σχολάζουσες γαίες και υποδομές θα πρέπει να τεθούν στη διάθεση των νέων για μετοίκηση σε εγκαταλελειμμένες αγροτικές περιοχές, κάτι που γίνεται σε ένα βαθμό χωρίς σχέδιο και στήριξη. Οι Δήμοι θα μπορούσαν να συντονίσουν τέτοιες ενέργειες δημιουργώντας μητρώα σχολαζουσών γαιών/κτιρίων για μίσθωση, διάθεση. Στο χρηματιστήριο χώρου μπορεί κάποιος να νοικιάζει φτηνά ένα αναξιοποίητο ακίνητο και να αναζητήσει φτηνή στέγη από την πλατφόρμα που διαχειρίζεται ο Δήμος, απ’ όπου δεν θα πρέπει να αποκλείονται πρόσφυγες και αλλοδαποί.

Θα πρέπει να τους δοθεί η ευκαιρία και με φορολογικά κριτήρια να δημιουργήσουν κάτι δικό τους και να κάνουν το βήμα στην αυτόνομη επιχείρηση σε άλλους τομείς ΙΤ, πράσινες επιχειρήσεις (κατασκευή πάνελ, επαναφορτιζόμενων μπαταριών, έξυπνων συσκευών, software κλπ.). Οι Έλληνες διακρίνονται για το επιχειρηματικό τους πνεύμα και διαπρέπουν στο εξωτερικό. Θα πρέπει να τους δοθεί η ευκαιρία να το κάνουν και στην πατρίδα τους είτε με συνεταιριστικά σχήματα (ΚΑΛΟ), είτε ατομικά.

Η ευρωπαϊκή εμπειρία για τις πολιτικές των νέων μπορεί να βοηθήσει τη χώρα μας. Το ευρωπαϊκό ψήφισμα «εγγυήσεις για τη νεολαία» (Youth Guarantee http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1079&langId=el) που αφορά νέους έως 25 ετών που προβλέπει αντίστοιχες πολιτικές  (διασφάλιση θέσεων εργασίας, πρακτικής άσκησης, επανεκπαίδευσης) θα πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα και στη χώρα μας.

Πολιτισμός

Πολιτιστική κληρονομιά σε τοπικό επίπεδο (δημιουργία μητρώων από Δήμους για την καταγραφή και προστασία των μνημείων)

Προστασία τοπίου σε τοπικό επίπεδο (αιωνόβια δέντρα, πρανή, πάρκα, ρέματα)

Προστασία καλλιεργειών και παραδοσιακών τεχνικών

Υλική και άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά (τοπικές γλώσσες, διάλεκτοι στο εκπαιδευτικό σύστημα και στους φορείς της κοινωνίας πολιτών)

Όχι τέχνη για μία μορφωμένη ελίτ και για κατανάλωση, αλλά κοινωνική συμμετοχική συλλογική τέχνη (Social engaged art), ένταξη, συμπερίληψη αποκλεισμένων κοινωνικά ομάδων και ενθάρρυνση της ορατότητας και ταυτότητας τους. Συμμετοχή στο πολιτισμικό γίγνεσθαι όλων των εθνοπολιτισμικών ομάδων (οι μεταναστευτικές ομάδες που διαβιούν στη χώρα μας είναι ανύπαρκτες στο δημόσιο βίο και στη δημόσια σφαίρα, πρέπει να αποκτήσουν φωνή, πέρασμα στην ορατότητα και την γνωριμία για υπέρβαση στερεοτύπων και μισαλλοδοξίας, αλλά και για όφελος της γηγενούς κοινωνίας που θα εμπλουτίσει το δυναμικό της.

-Αλλαγή του τουριστικού μοντέλου προς εναλλακτικές μορφές σε συνέργεια με πολιτικές προστασίας και ανάδειξης του περιβάλλοντος.