Αθήνα, Νοέμβριος 2008 – ΒΑΡΕΑ ΚΑΙ ΑΝΘΥΓΙΕΙΝΑ

Απόφαση Πανελλαδικού Συμβουλίου
Μετά από διάλογο και εισήγηση της Θεματικής Ομάδας Υγείας

ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΤΩΝ ΟΙΚΟΛΟΓΩΝ-ΠΡΑΣΙΝΩΝ

1. Οι επικείμενες ρυθμίσεις για τα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα φέρνουν το θέμα στο προσκήνιο αποκλειστικά από την οικονομική του σκοπιά:

• Η κυβέρνηση επιδιώκει να μειώσει το κόστος των ασφαλιστικών παροχών, αλλά και τις μισθολογικές δαπάνες των επιχειρήσεων.
• Από την πλευρά τους οι εργαζόμενοι στις συγκεκριμένες επαγγελματικές κατηγορίες υπερασπίζουν τα εργασιακά και ασφαλιστικά τους δικαιώματα.

Οι ρυθμίσεις που προτείνονται με το πόρισμα της επιστημονικής επιτροπής του υπουργείου Υγείας (διαβάθμιση της επικινδυνότητας σε 4 κατηγορίες, διατήρηση του σημερινού καθεστώτος για τους ήδη εργαζόμενους, διαχωρισμός παλιών–νέων), παρουσιάζουν βασικά προβλήματα που δεν επιτρέπουν να γίνουν δεκτές ούτε ως βάση συζήτησης:

• Δε στηρίχθηκαν σε επιδημιολογικές μελέτες και στοιχεία, αλλά σε μυστικές ψηφοφορίες των μελών της επιτροπής και μάλιστα με ψήφο χωρίς αιτιολόγηση.
• Μειώνοντας δραστικά το μισθολογικό κόστος των νέων εργαζομένων, δημιουργούν στις επιχειρήσεις κίνητρα για τον εκτοπισμό των ήδη εργαζομένων που θα διατηρήσουν το σημερινό καθεστώς.
• Παραβλέπουν τα ιδιαίτερα δεδομένα ορισμένων επαγγελμάτων (όπως νηπιαγωγοί, χορευτές, μηχανοδηγοί) που αποκλείουν ή κάνουν κοινωνικά ανεπιθύμητη την άσκησή τους σε μεγάλη ηλικία.

Από τις προτάσεις που έχουμε καταθέσει ως Ο.Π. για τις αλλαγές στο ασφαλιστικό, καίρια (και) για το θέμα των βαρέων και ανθυγιεινών είναι η αποσύνδεση των εργοδοτικών εισφορών από τις δαπάνες μισθοδοσίας και η σύνδεσή τους με συγκεκριμένο ποσοστό του τζίρου κάθε επιχείρησης. Σημαντική είναι επίσης η επιβολή πράσινης φορολογίας στις επικίνδυνες ουσίες που ευθύνονται για τον ανθυγιεινό χαρακτήρα πολλών επαγγελμάτων. Πέρα από το κίνητρο για περιορισμό της χρήσης τέτοιων ουσιών από τις επιχειρήσεις, τα έσοδα από τους φόρους αυτούς θα μπορούν να χρηματοδοτήσουν τις δαπάνες ασφάλισης των εργαζομένων σε ανθυγιεινά επαγγέλματα, αλλά και το αντίστοιχο κόστος περίθαλψης εργαζομένων και καταναλωτών.
Όλα αυτά επιβάλλουν την επανεξέταση των προτεινόμενων μεταρρυθμίσεων από μηδενική βάση. Απαιτείται ευρύς κοινωνικός διάλογος, αξιοποίηση των διεθνών επιδημιολογικών δεδομένων σε συνδυασμό με τις ιδιαιτερότητες της χώρας μας, αλλά και σαφή μέριμνα ώστε οι όποιες αλλαγές συμφωνηθούν τελικά ως απαραίτητες, να μην οδηγήσουν στην εργασιακή περιθωριοποίηση όσων διατηρήσουν το σημερινό τους καθεστώς.

2. Αν όμως επικεντρωθούμε μόνο σε αυτά, κινδυνεύουμε να θεωρήσουμε δεδομένες:

• Την επαγγελματική ασθένεια και τις συνθήκες που την παράγουν.
• Την προστασία του εργαζομένου μόνο στις περιπτώσεις που αναγνωρίζεται επίσημα ότι συνδέεται άμεσα με συγκεκριμένη επαγγελματική ασθένεια το είδος της εργασίας που εκτελεί.
• Ότι η εργασία είναι χώρος αποκλειστικά εκτέλεσης προκαθορισμένου έργου, άσχετου με έννοιες όπως η δημιουργικότητα και η ευχαρίστηση.

Οι Οικολόγοι-Πράσινοι θεωρούμε πέρα ως πέρα λανθασμένη αυτή την αντίληψη και πιστεύουμε ότι:

• Ο χώρος της εργασίας δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να παράγει «ασθένεια» για τον εργαζόμενο
• Μέχρι να γίνει αυτό πραγματικότητα, ο εργαζόμενος τουλάχιστον δεν θα πρέπει να εκτίθεται για μεγάλο χρονικό διάστημα σε οποιοδήποτε βλαπτικό παράγοντα για την υγεία του
• Τυχόν «απαραίτητη» έκθεση του εργαζομένου σε κίνδυνο πρέπει ν’ αναγνωρίζεται και να ανταμείβεται και οικονομικά.
• Οι επιλογές που αποδεδειγμένα προκαλούν βλάβη στην υγεία να αντικατασταθούν με πολιτικές φιλικές στο περιβάλλον και στον άνθρωπο
• Ο υπολογισμό του βάρους για τον εργαζόμενο να λαμβάνει υπόψη ολόκληρο το εργασιακό πλαίσιο και όχι μεμονωμένους μόνο βλαπτικούς παράγοντες.
• Η εργασία οφείλει να είναι κατ’ εξοχήν χώρος απελευθέρωσης της δημιουργικότητας, της έκφρασης της προσωπικότητας, των ικανοτήτων και δυνατοτήτων του εργαζόμενου και όχι χώρος καταναγκαστικής εκτέλεσης ενός έργου με μόνο στόχο την επιβίωση.
• Πολιτική υγείας είναι, τέλος, κυρίως οι προληπτικές παρεμβάσεις σε όλα όσα μας αρρωσταίνουν. .

Για το λόγο αυτό προωθούμε πολιτικές που προχωρούν και πέρα από τη λογική των ανθυγιεινών επιδομάτων και της πρόωρης συνταξιοδότησης:

• Περιορισμό σε όσο το δυνατόν λιγότερο χρόνο της έκθεσης του εργαζόμενου στο «βλαπτικό παράγοντα», με καθορισμό ανώτατου χρονικού ορίου παραμονής του σε κάθε βαριά και ανθυγιεινή εργασία. Μετά το όριο αυτό να μετατίθεται σε ελαφρύτερη εργασία στην ίδια επιχείρηση.
• Κριτήρια αξιολόγησης της βαρύτητας μιας θέσης εργασίας (εργονομικός σχεδιασμός του έργου) και εναλλαγή των θέσεων εργασίας καθ’ όλη τη διάρκεια της επαγγελματικής διαδρομής του εργαζόμενου από τις βαρύτερες στις ελαφρύτερες εργασίες.
• Ιδιαίτερα ικανοποιητική ανταμοιβή του εργαζόμενου –ως έκφραση αναγνώρισης από την κοινωνία της έκθεσής του σε κίνδυνο- για όσο διάστημα εκτελεί βαριά και ανθυγιεινή εργασία.
• Πλήρης υπευθυνότητα των επιχειρήσεων για τη λήψη μέτρων εκπαίδευσης και προφύλαξης των εργαζομένων, αναλαμβάνοντας οι ίδιες και το κόστος αποκατάστασης της υγείας του εργαζόμενου αλλά και της συνολικής του βλάβης σε περίπτωση επαγγελματικής ασθένειας ή εργατικού ατυχήματος.

3. Πιστεύουμε ότι ένα μεγάλο μέρος των σημερινών επαγγελματικών ασθενειών θα έπαυαν να υπάρχουν εάν υιοθετούνταν πολιτικές:

• που δεν θα στηρίζονταν σε «βρώμικη» ενέργεια όπως ο λιγνίτης ή το μαζούτ.
• που θα υιοθετούσαν πολιτικές μηδενικών αποβλήτων και απεξάρτησης από τη χρήση τοξικών ουσιών .
• που θα έδιναν στους εργαζομένους μεγαλύτερο έλεγχο στην εργασία τους, ώστε να εφαρμόζουν αποτελεσματικότερα τα διαθέσιμα μέσα ατομικής προστασίας.
• που θα προωθούσαν προσαρμογή της οικονομίας στα ιδιαίτερα δεδομένα κάθε περιοχής, με σεβασμό στα οικοσυστήματα και τους φυσικούς πόρους
• που θα κατοχύρωναν κουλτούρα «μηδενικής ανοχής» απέναντι στις παραβιάσεις της εργατικής νομοθεσίας, ιδιαίτερα σε θέματα ασφάλειας και υγιεινής των εργαζομένων.

Ως δείκτες για τη βαρύτητα μιας εργασίας θα πρέπει να συνυπολογίζονται και ασθένειες που δεν έχουν επίσημα αναγνωριστεί ως επαγγελματικές, αλλά συνδέονται με τους όρους και τις συνθήκες εργασίας. Τέτοιες είναι το εργασιακό στρες, η εξάντληση από την εργασία, η νευρική κατάρρευση, η ανία και η κατάθλιψη. Θεωρούμε ότι θα πρέπει στον έλεγχο των εργασιακών συνθηκών να περιλαμβάνεται και η αυστηρή τήρηση του ωραρίου εργασίας, ο σαφής καθορισμός του έργου που προσφέρει ο εργαζόμενος, η ποιότητα του πλαισίου της εργασίας και η ευχέρεια των κινήσεων του εργαζόμενου κατά την εκτέλεση της εργασίας του. Προτείνουμε την αναγνώριση αυτών των ασθενειών ως επαγγελματικών και την ανάληψη του αντίστοιχου κόστους από τις επιχειρήσεις.
Η επένδυση στις ικανότητες των ανθρώπων οφείλει να αποτελεί τη βάση κάθε πολιτικής που στοχεύει στην αύξηση της κοινωνικής ευημερίας. Η επένδυση στη γνώση για τη παραγωγή κοινωνικού πλούτου, η αξιοποίηση των γνώσεων, ικανοτήτων και δυνατοτήτων των εργαζομένων, η ενθάρρυνση κάθε πρωτοβουλίας των εργαζομένων για την βελτίωση της κοινωνικής προσφοράς της επιχείρησης, η εναλλαγή στις θέσεις εργασίας με σκοπό ο εργαζόμενος ν’ αποκτήσει γνώσεις και δεξιότητες, είναι μερικά από τα μέτρα που θα μπορούσαν να ενισχύσουν τη δημιουργικότητα στην εργασία.
Τέτοιες πολιτικές οφείλουν να περιλαμβάνουν το σύνολο των εργαζομένων, γι’ αυτό δίνουμε ιδιαίτερη βαρύτητα στην προστασία ομάδων που υφίστανται διακρίσεις στην εργασία, όπως οι γυναίκες, οι μετανάστες, οι πρόσφυγες, οι φορείς του AIDS, τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Θεωρούμε επίσης απαραίτητο να αρχίσει και η συζήτηση για τις συνθήκες εργασίας των αγροτών και των αυτοαπασχολούμενων, που σήμερα δεν υπάγονται σε κανένα πλαίσιο προστασίας για την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας τους.

ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ – ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΥΓΕΙΑΣ

Για τη συγγραφή του κειμένου συνεργάστηκαν:
Ελένη Τσιομίδου, Κατερίνα Τζώρτζη, Δημήτρης Χρυσαφίδης, Γιάννης Παρασκευόπουλος, Ανίκητος Μακρένογλου