Αθήνα, Ιανουάριος 2012 – Πολιτικές για τη φτώχεια και την κοινωνική αλληλεγγύη – ΝΑ ΞΑΝΑΒΡΟΥΜΕ ΤΟΝ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ
Οι Οικολόγοι Πράσινοι πιστεύουμε στις αρχές της αυτοοργάνωσης, της αυτορρύθμισης και της αυτονομίας. Γι’ αυτό υποστηρίζουμε ότι πρέπει να δημιουργηθεί ένα μέτωπο κοινωνικής αλληλεγγύης που θα διασφαλίζει αυτές τις αρχές. Για την καταπολέμηση της κρίσης η οποία είναι ταυτόχρονα οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική, είπαμε έγκαιρα ότι πρέπει να επενδύσουμε σε μεγάλη έκταση στη δημιουργία «υποδομών βιωσιμότητας»:
- Να δημιουργήσουμε μαζικά πράσινες θέσεις εργασίας και τη στροφή της οικονομίας σε πράσινη κατεύθυνση.
- Να ανοίξουμε νέους δρόμους, στηρίζοντας την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία.
- Να οδηγηθούμε σε εναλλακτικές κατευθύνσεις, που υπερασπίζουν τις αρχές της οικολογίας, δηλαδή την υπεράσπιση της φύσης, την κοινωνική βιωσιμότητα και τη βιοποικιλότητα.
Μέσα στο 2011 όλοι οι δείκτες επιδεινώθηκαν:
1. Η ανεργία έχει πάρει πρωτόγνωρες διαστάσεις, από 400 χιλιάδες ανέργους έχουμε πια πάνω από 800 χιλιάδες.
2. Δημόσιες υπηρεσίες που πάντα χωλαίναν στην Ελλάδα, σήμερα γίνονται ακριβές για τους φτωχούς, όπως πχ. επισκέψεις σε εξωτερικά ιατρεία νοσοκομείων, που ήταν δωρεάν, πλέον πληρώνονται έστω και με μικρό σχετικά ποσό, αυξήσεις σε εισιτήρια ΜΜΜ κλπ.
3. Το κόστος θέρμανσης έχει αυξηθεί λόγω της αύξησης του κόστους της ενέργειας και η κατάσταση θα χειροτερεύσει με την αύξηση της φορολογίας.
4. Οι τιμές των τροφίμων έχουν αυξηθεί 30% τα τελευταία 2 χρόνια (κυρίως το 2010).
Αυτό, ταυτόχρονα με τη μείωση των εισοδημάτων, οδηγεί μεγάλες μάζες του πληθυσμού σε στέρηση.
Στο τακτικό συνέδριο του Οκτωβρίου 2011 οι Οικολόγοι Πράσινοι αποφασίσαμε ομόφωνα ότι επιδιώκουμε να γίνουμε μέρος της λύσης, «συμμετέχοντας σε επείγουσες κοινωνικές πρωτοβουλίες για δημιουργία Δικτύων Κοινωνικής Αλληλεγγύης με την κοινωνία μπροστά, και για προσπάθειες Ανασυγκρότησης του Παραγωγικού Δυναμικού και Ιστού», χωρίς καμιά διάθεση καπελώματος.
Με τα δεδομένα αυτά, το ΠΣ υιοθετεί συγκεκριμένες προτάσεις και άξονες, στους οποίους θα μπορούσαν να κινηθούν οι πολιτικές των Οικολόγων Πράσινων για την αντιμετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, με ταυτόχρονη στήριξη, δημιουργία και ανάπτυξη μορφών και πρωτοβουλιών κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας.
Συγκεκριμένα:
Α) Σε σχέση με το όριο της φτώχειας και το ελάχιστο εισόδημα
Η Ελλάδα είναι από τις ελάχιστες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν έχει ορίσει νομοθετικά το ελάχιστο εισόδημα, με βάση το οποίο ένας Έλληνας πολίτης θεωρείται και νομικά φτωχός. Έτσι, η εικόνα για τη φτώχεια στην Ελλάδα είναι μόνο τα στατιστικά στοιχεία της Eurostat που βγαίνουν από δειγματοληπτικές έρευνες. Παρόλα αυτά, από το 1990 μέχρι το 2010, το ποσοστό των Ελλήνων που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας κυμαινόταν από το 20% ως το 21,5% του μόνιμου πληθυσμού και περίπου 5 μονάδες πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Πολύ ενδιαφέροντα και ανησυχητικά είναι και τα στοιχεία του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ και της Eurostat.
http://www.tanea.gr/ellada/article/?aid=4608986
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/3-18012010-AP/EN/3-18012010-AP-EN.PDF
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/product_details/dataset?p_product_code=T2020_50
Πολιτικά, οι Οικολόγοι Πράσινοι ζητούν:
1. Νομοθετική κατοχύρωση του ορίου της φτώχειας.
2. Καταγραφή των ατόμων που ζουν σε συνθήκες φτώχειας και διαμόρφωση πολιτικών για την εξατομικευμένη υποστήριξη των φτωχών-αποκλεισμένων σε ειδικότερα πλαίσια (εκπαίδευση, υγεία, στέγη, απασχόληση κλπ).
3. Θεσμοθέτηση επιδόματος για τα άτομα που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας και δεν λαμβάνουν επίδομα ανεργίας καθώς και για τις οικογένειες-νοικοκυριά για τα οποία τα εν γένει εισοδήματά τους (συντάξεις, μικροεισοδήματα) τους θέτουν κάτω από το όριο της φτώχειας.
Β) Σε σχέση με την τρέχουσα οικονομική πραγματικότητα
Εκτός από τα 2,2 εκατομμύρια των στατιστικά βεβαιωμένων φτωχών των προηγούμενων δεκαετιών, σήμερα υπάρχουν σχεδόν ένα εκατομμύριο άνεργοι και το εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι σε τουλάχιστον 500.000 οικογένειες δεν υπάρχει κανένα εργαζόμενο μέλος.
Με βάση αυτή την εκρηκτική πραγματικότητα δεν μπορεί να κάνει κανενός είδους πολιτική, αν δεν δώσει πειστική απάντηση στο με ποιο τρόπο η οικονομία μπορεί να αλλάξει πορεία.
Η συστημική οικονομική κρίση εκφράζει και το τέλος της ανάπτυξης με τους όρους που ξέραμε (με σπατάλη πρώτων υλών, ενέργειας και κεφαλαίων) και το τέλος της απασχόλησης όπως την ξέραμε. Επομένως, οι πράσινες πολιτικές θα πρέπει να απαντήσουν ταυτόχρονα στην οικονομική κατάρρευση, στην ανάγκη για μια άλλη ποιότητα εργασίας και ζωής και στην αντιμετώπιση της επερχόμενης ακραίας φτώχειας.
Δεν μπορούμε για παράδειγμα να προτείνουμε να δημιουργηθούν τόσες χιλιάδες θέσεις εργασίας στην αναδάσωση ή στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος ή των υπηρεσιών, τη στιγμή που έχουμε κατάρρευση του κράτους σε όλα τα επίπεδα και άρα δεν υπάρχει ένα αποτελεσματικό εργαλείο για να γίνει κάτι τέτοιο.
Προτείνουμε την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού να μην τη δούμε μόνο σε επίπεδο κεντρικών πολιτικών αλλά και με όρους κοινωνίας. Ήδη η κοινωνία αντιδρά και δημιουργεί εναλλακτικά δίκτυα υποστήριξης και ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών που αφενός παράγουν μια αφανή ανάπτυξη, αφετέρου δημιουργούν νέες κοινωνικές και εργασιακές δομές, κοινωνική βιωσιμότητα και διεξόδους. Αυτές από μόνες μπορεί να μην αποτελούν τη συνολική λύση, είναι όμως ένα σημαντικό βήμα άμυνας των πολιτών στον κοινωνικό αποκλεισμό και στον κίνδυνο της ολικής φτώχειας.
Γ) Από τη φιλανθρωπία στην αλληλεγγύη
Παρά το ότι η οργάνωση συσσιτίων για απόρους και αστέγους είναι βήμα ενεργού αλληλεγγύης στα πιο εξαθλιωμένα στρώματα που πλήττονται από τη φτώχεια, οι ΟΠ δεν θα πρέπει να αρκεστούν σε φιλανθρωπικές πολιτικές και πρακτικές που ακολουθούν διάφορες οργανώσεις. Το να μαζέψεις ρύζι και λάδι μπορεί, αναλόγως, να αποτελεί δράση ουσιαστικής υποστήριξης ή πλήρη παραίτηση από την πολιτική και την άσκηση πίεσης. Ο ρόλος των ΟΠ είναι να πιέσουν πολιτικά για τα δικαιώματα των πολιτών, μένοντας όμως παράλληλα ενεργοί και σε κοινωνικές πρωτοβουλίες αλληλεγγύης, ενισχύοντας στην πράξη τα κινήματα. Οι ΟΠ δεν αρκούμαστε σε φιλανθρωπικές πρακτικές, όχι γιατί δεν υπάρχει αντίστοιχη ανάγκη αλλά γιατί έτσι χάνεται η αποστολή μας. Αντιθέτως, τα μέλη -ως άτομα- μπορούν και πρέπει να συμμετέχουν σε πρωτοβουλίες κοινωνικής υποστήριξης και τοπικές ομάδες παρέμβασης κάθε είδους και αυτή είναι μια δεύτερη συμβολή των ΟΠ. Ο συνδυασμός αυτών των δύο συνιστούν την πολιτική μας.
Η πολιτική όμως αυτή είναι πολιτική μετασχηματισμού της κοινωνίας, παράλληλα με τη δράση των πολυποίκιλων πρωτοβουλιών και κοινωνικών κινημάτων που μπορούν να αντιστρέψουν την πορεία της κατάρρευσης. Τα κοινωνικά κινήματα σήμερα δεν είναι μόνο κινήματα για τα επιμέρους δικαιώματα ευαίσθητων και κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων. Συνθέτουν τον καμβά της κοινωνικής αλλαγής, διότι μέσα από μια 25ετία όσμωσης και ανταλλαγής, έχουν προκύψει συνολικότερες προτάσεις για την κοινωνία. Η συζήτηση π.χ. για τους πρόσφυγες δεν αφορά πλέον μόνο τους πρόσφυγες. Ο αποκλεισμός από την εκπαίδευση δεν αφορά πλέον μόνο τους τσιγγάνους και τις άλλες γνωστές ειδικές κατηγορίες αλλά ένα μεγάλο ποσοστό των παιδιών και των εφήβων στο γενικό πληθυσμό.
Οπότε, οι ΟΠ πρέπει να διαμορφώσουν μια νέα στρατηγική συμμαχία με τα κοινωνικά κινήματα όχι μόνο πλέον για τα δικαιώματα αλλά και για την ίδια την επιβίωση. Βεβαίως, ως ΟΠ δουλεύουμε μαζί και μέσα από τα κοινωνικά κινήματα και τις πρωτοβουλίες αλληλεγγύης που αναπτύσσονται, και δεν φιλοδοξούμε απλώς να τα εκφράσουμε πολιτικά. Και αυτό ήδη είναι μια πρακτική μελών μας σε εξέλιξη. Η προτεινόμενη πορεία είναι μια διαδικασία έκφρασης αλληλεγγύης και συμπόρευσης σε επίπεδο βάσης, με σκοπό τη μεγιστοποίηση της κοινωνικής συμμετοχής και της δημόσιας ανάδειξης των ακραίων προβλημάτων της φτώχειας και της υποβάθμισης της ποιότητας ζωής και της πολιτικής παρέμβασης για την επίλυσή τους.
Δ) Μερικές στοχευμένες προτάσεις και άμεσα πρακτικά καθήκοντα
Εργαζόμενοι φτωχοί
– Διαφοροποίηση ασφαλιστικών εισφορών με βάση το μέγεθος του μισθού και των παιδιών. Η Ελλάδα έχει ένα μέσο ποσοστό για ασφαλιστικές εισφορές αλλά έχει το υψηλότερο για μονογονεϊκές οικογένειες, γιατί δεν κάνει διαφοροποίηση.
– Αφορολόγητο στο όριο της φτώχειας (περίπου 7500 ευρώ) και 50% παραπάνω για κάθε προστατευόμενο μέλος.
– Αναδιάταξη του ΕΣΠΑ, που ο σχεδιασμός του είναι πλέον ανεπίκαιρος. Όχι μόνο στις δράσεις κοινωνικής συνοχής που πλέον υπάρχει τεράστια αναντιστοιχία ανάμεσα στις δράσεις ΕΣΠΑ και τις ανάγκες της κοινωνίας αλλά και συνολικά. Δεν χρειάζεται η Ελλάδα νέους αυτοκινητόδρομους γιατί τα αυτοκίνητα λιγοστεύουν ενώ η φτώχεια αυξάνεται. Έτσι, πρέπει να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν για την επόμενη τριετία ειδικά προγράμματα για συγκεκριμένες ανάγκες.
Ανεργία
– Χρειάζονται ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, ιδίως των νέων. Το πρόβλημα δεν λύνεται με την προώθηση της απασχολησιμότητας, όπως γινόταν σε μεγάλο βαθμό πριν την κρίση. Στην τρέχουσα οικονομική κρίση είναι κύριο ζήτημα η καταστροφή θέσεων εργασίας με ραγδαίο ρυθμό. Οι άνεργοι πρέπει να ενισχυθούν και να δημιουργήσουν και θέσεις εργασίας για τον εαυτό τους και μελλοντικά για άλλους.
Κατοικία
– Χρηματοδότηση οργανώσεων και Δήμων καθώς και αυτόνομων πρωτοβουλιών για τη δημιουργία και λειτουργία ξενώνων αστέγων, που θα προσφέρουν, εκτός από καταφύγιο, ιατροφαρμακευτικές υπηρεσίες και κοινωνικές υπηρεσίες επανένταξης και επαγγελματικής αποκατάστασης.
– Επίδομα μόνωσης, γιατί τα πιο φτωχά νοικοκυριά έχουν τις μεγαλύτερες απώλειες. Υπάρχει πρόγραμμα επιδότησης αλλά στη σημερινή πραγματικότητα η επιδότηση είναι πολύ μικρή και οι πραγματικά φτωχοί δεν έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν την επένδυση.
– Πλήρης καταγραφή και δημοσιοποίηση των στοιχείων των άδειων δημόσιων – δημοτικών κ.α. κτιρίων, διερεύνηση του ιδιοκτησιακού τους καθεστώτος και των προϋποθέσεων για την άμεση χρήση τους. Στήριξη της χρήσης τους από τα μέτωπα κοινωνικής αλληλεγγύης, τόσο για στέγαση, κοινωνικά ιατρεία, κέντρα σίτισης, αποθηκευτικούς χώρους, δημιουργία συλλογικών κουζινών, αλλά και κοινωνικούς χώρους που θα χρησιμοποιηθούν άμεσα ως κέντρα καταναλωτικών συνεταιρισμών γειτονιάς, χώροι λαϊκών συνελεύσεων, ανοικτών σχολείων και πολιτισμού από τα κινήματα που υπάρχουν ή δημιουργούνται.
Διατροφή
– Κουπόνια για τρόφιμα σε οικογένειες με παιδιά και ανεπαρκή εισοδήματα, ένα πολύ πετυχημένο πρόγραμμα σε άλλες χώρες, που έχει διασφαλίσει τη μείωση της παιδικής φτώχειας.
– Οργάνωση σχολικών γευμάτων σε ολοήμερα σχολεία και επιδότηση της συμμετοχής των παιδιών των φτωχών οικογενειών. Το σχολικό γεύμα κοστίζει 4 ευρώ αν φτιαχτεί στο σπίτι, 6 αν αγοραστεί από το κυλικείο και 2 αν είναι οργανωμένο. Μπορεί το κράτος να μην έχει τέτοια χρήματα αλλά μπορεί να το οργανώσει και να καλύπτει το μέρος του κόστους που αφορά τα παιδιά.
– Δίκτυο κοινωνικών παντοπωλείων ή διατίμηση για συγκεκριμένα τρόφιμα.
Αγροτική παραγωγή
– Χαρτογράφηση όλων των διαθέσιμων γαιών του δημοσίου ή ΝΠΔΔ και διάθεσή τους για καλλιέργεια.
– Η παραγωγή δεν πρέπει να καθίζει και να σαπίζει στις καλλιέργειες – προσπάθεια η τροφή να φτάνει στα αστικά κέντρα.
– Δημιουργία νέων αγροτικών συνεταιρισμών, που θα αναπτύσσουν απευθείας σχέσεις παραγωγού -καταναλωτή.
– Σεμινάρια επιμόρφωσης για το πώς δημιουργούνται και λειτουργούν αγροτικοί-καταναλωτικοί συνεταιρισμοί, για δημιουργία δικτύων χωρίς τη χρήση νομίσματος, για αστικές, φυσικές και εναλλακτικές καλλιέργειες, για αυτοδιαχείριση της ενέργειας και της υγείας, για φυσική δόμηση, για το πώς μπορεί να γίνει η αποκέντρωση σε πρακτικό επίπεδο.
Υποστήριξη των πρωτοβουλιών
-Καταγραφή των κινήσεων που τηρούν τα κριτήρια της εντιμότητας, της αξιοπρέπειας και της ανιδιοτέλειας και ενίσχυσή τους στο μέγιστο βαθμό, τόσο μέσα από τις πολιτικές όσο και από τις πρακτικές μας (π.χ. ενεργοποίηση των μελών, φίλων κτλ. για τη συνεχή υποστήριξη των κινήσεων αυτών με υλικό τρόπο, εθελοντική συμμετοχή, δικτύωση κ.α.). Συμβολή στη δημιουργία εναλλακτικών δικτύων και το συντονισμό τους. Ενίσχυση των κινήσεων και των δικτύων με τη διαμεσολάβηση μεταξύ δράσεων σίτισης και παραγωγών ή παραγωγικών αγροτικών συνεταιρισμών, γνωστοποιώντας την ηθική και πραγματική ανάγκη δράσης και ενσωματώνοντάς τους στη συνολική προσπάθεια.
– Δημιουργία ιστοτόπου, με χρήσιμες πληροφορίες και κάλεσμα προς την κοινωνία για τον περαιτέρω εμπλουτισμό του, με πληροφορίες για ανοικτούς χώρους-εκτάσεις που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία κοινοτικών κήπων, σεμιναρίων οικολογικών πρακτικών (οικιακή κομποστοποιήση, αστική και φυσική καλλιέργεια, περμακουλτούρα, κατασκευές κ.α.).
– Πλήρης στήριξη των πρωτοβουλιών σε νομικό και πρακτικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο τεχνογνωσίας.
Η κρίση είναι ευκαιρία να ξαναβρούμε τις ρίζες μας, να αναδείξουμε τα κινήματα που δημιούργησαν τον πολιτικό χώρο της οικολογίας, να ξαναπάρουμε απαντήσεις από την ίδια τη ζωή. Γινόμαστε μέρος της λύσης, ατομικά και συλλογικά.