Αθήνα, Δεκέμβριος 2008 – Οι Οικολόγοι Πράσινοι για την Οικονομική Κρίση

Απόφαση Πανελλαδικού Συμβουλίου
Μετά από διάλογο και εισήγηση της Θεματικής Ομάδας Οικονομίας

Τους τελευταίους μήνες είδαμε την οικονομική κρίση να εξαπλώνεται και μετά την κατάρρευση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων να οδηγεί σε απόγνωση πολίτες και επιχειρήσεις, και συνολικά τις οικονομίες σε Ευρώπη και Αμερική στην ύφεση. Στον πυρήνα της κρίσης βρίσκεται η χρόνια εμμονή επιχειρήσεων και αγορών σε βραχυπρόθεσμες οπτικές, η κακοδιαχείριση κεφαλαίων από το τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα, η προώθηση του υπερδανεισμού και η επένδυση σε ένα αδιέξοδο υπερκαταναλωτικό και ενεργοβόρο μοντέλο για κράτη, επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Ταυτόχρονα, με την οικονομική κρίση βρίσκεται σε εξέλιξη και η κρίση της αλλαγής του κλίματος και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης (που είναι σημαντικότερη μακροπρόθεσμα), καθώς και η εξάντληση των φυσικών πόρων και ιδίως των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου.

Όμως η παρούσα κρίση έχει βαθύτερα αίτια και δεν αποτελεί απλά μια αστοχία του συστήματος, άσχετη από τη δομή της ίδιας της οικονομίας της εμπορευματοποιημένης γνώσης και του μοντέλου αέναης οικονομικής μεγέθυνσης, όπως έγκαιρα έχει υποδείξει η οικολογική προσέγγιση.

Οι κυβερνήσεις ανταποκρίθηκαν στις ανάγκες του τραπεζικού συστήματος διασφαλίζοντάς το με χρήματα ή εγγυήσεις που συνολικά φτάνουν το 12% του ΑΕΠ στη χώρα μας. Παρ ’ότι η αποτελεσματικότητα των μέτρων μένει να αποδειχτεί είναι σαφές ότι στη χώρα μας, η κυβέρνηση ξοδεύει τα χρήματα των φορολογούμενων χωρίς να διασφαλίζει ότι οι τράπεζες θα αλλάξουν τακτική και χωρίς να τις δεσμεύει στην χρηματοδότηση δράσεων με βιώσιμους και μακροπρόθεσμα αποτελεσματικούς στόχους.

Οι Οικολόγοι Πράσινοι με απογοήτευση βλέπουν να δαπανώνται τεράστια ποσά από το δημόσιο πλούτο για τη διάσωση και κρατικοποίηση των ζημιών των πιο κερδοσκοπικών και ριψοκίνδυνων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, όταν μέχρι σήμερα η πολιτική ηγεσία εφάρμοζε σκληρές πολιτικές ιδιωτικοποίησης σε κάθε δυνατό τομέα, αδιαφορώντας για το κοινωνικό κόστος.

Τα μέτρα που έχουν ληφθεί ήδη είναι πρόσκαιρα, ευκαιριακά και αμφίβολης αποτελεσματικότητας. Πρέπει να τα χρησιμοποιήσουμε μόνο για να κερδίσουμε πολύτιμο χρόνο που θα τον αφιερώσουμε στην αναζήτηση ουσιαστικών και διαρκών λύσεων μέσα από τον ριζοσπαστικό επανασχεδιασμό και αναμόρφωση όχι μόνο του χρηματοπιστωτικού αλλά και συνολικά του πολιτικού και οικονομικού συστήματος. Αυτό που κυρίως αμφισβητείται από την κρίση είναι οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές για την αυτορρύθμιση των αγορών, η βιωσιμότητα του αναπτυξιακού μοντέλου της αέναης χρηματοοικονομικής μεγέθυνσης. Η ιδέα ότι οι κοινωνίες μπορούν να οργανωθούν αποτελεσματικά και να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των πολιτών βασισμένες μόνο στη δράση επιχειρήσεων που λειτουργούν με αποκλειστικό γνώμονα το πρόσκαιρο κέρδος αποδείχθηκε ότι οδηγεί σε αδιέξοδο.

Τα προβλήματα του χρηματοπιστωτικού μηχανισμού, που πρέπει να αντιμετωπισθούν άμεσα, περιλαμβάνουν: – τη συστηματική ενθάρρυνση του ρίσκου και το μη λειτουργικό μηχανισμό αξιολόγησής του – τον προβληματικό μηχανισμό εγγύησης καταθέσεων και επενδυτικών προϊόντων – τον βραχυπρόθεσμο προσανατολισμό των επενδυτικών στρατηγικών – τις ανειλικρινείς λογιστικές πρακτικές απεικόνισης των χαρτοφυλακίων των εταιρειών (αναθεώρηση λογιστικών προτύπων) – το μοντέλο αμοιβών και κινήτρων των υψηλόβαθμων στελεχών

Προτείνουμε, , μέτρα που θα επιμερίζουν δίκαια το οικονομικό κόστος της κρίσης, χωρίς να ρίχνουν όλο το βάρος στους φορολογούμενους και την κοινωνία:

• Να βρεθούν τρόποι εγγύησης και για τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων.
• Διάσωση τραπεζών με δημόσιο χρήμα να θεωρείται αύξηση μετοχικού κεφαλαίου (με μετατρεψιμότητα των προνομιούχων μετοχών σε κοινές) και να οδηγεί σε αντίστοιχη -προσωρινή έστω- κρατικοποίηση, ώστε τα χρήματα αυτά να μπορούν να ανακτηθούν αργότερα.
• Στις περιπτώσεις αυτές να καλούνται να συμβάλουν οικονομικά και οι ιδιωτικοί όμιλοι που έχουν συμφέρον από την αποτροπή μιας πτώχευσης.
• Η εγγύηση των τραπεζικών καταθέσεων να χρηματοδοτηθεί όχι μόνο από το Δημόσιο αλλά και από το σύνολο των τραπεζών.
• Ως ελάχιστη αποζημίωση και παράλληλα με τη διερεύνηση πιθανών ποινικών και άλλων ευθυνών τους, οι διοικήσεις των «διασωζόμενων» επιχειρήσεων να κληθούν να επιστρέψουν το σύνολο των έκτακτων αμοιβών που είχαν λάβει από την ανάληψη των κρίσιμων ρίσκων και μετά.

Δεν πρέπει, όμως, να ξεχνάμε ότι βασικό στοιχείο του προβλήματος είναι η αδυναμία των νοικοκυριών να ανταποκριθούν στις υπερβολικές δανειακές τους υποχρεώσεις. Οποιαδήποτε πολιτική που δεν κατευθύνεται προς τη στήριξη, τη μείωση των υποχρεώσεων και ακόμη και τη μερική ή ολική απαλλαγή των υπερδανεισμένων νοικοκυριών δεν είναι δημοκρατικά αλληλέγγυα.

Πιο σημαντικό από όλα, όμως, σήμερα που οι μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου βυθιζονται στην ύφεση, είναι να ληφθούν μέτρα που όχι μόνο θα περιορίσουν τις επιπτώσεις της κρίσης στην πραγματική οικονομία αλλά και θα διασφαλίσουν την οικονομική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Στόχος μας είναι μια οικονομία αποκεντρωμένη, με επίκεντρο την τοπική και περιφερειακή κλίμακα, που να μη βρίσκεται σε διαρκή ομηρία απέναντι στα ρίσκα των τραπεζών και τις διακυμάνσεις των χρηματιστηρίων. Για να μη γίνει η χρηματοπιστωτική κρίση αιτία για βαθιά οικονομική κρίση αλλά ευκαιρία για μια νέα αρχή στην Ελλάδα και τον κόσμο, θα πρέπει να αναζητηθεί ένα εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης, οικολογικό, αντικαταναλωτικό και κοινωνικά αλληλέγγυο. Έτσι:

(1) Σε διεθνές επίπεδο: Προτείνουμε, την υιοθέτηση μιας Νέας Πράσινης Συμφωνίας και την ανάπτυξη διεθνών πολιτικών θεσμών που θα παρακολουθούν την πορεία των χρηματοπιστωτικών οργανισμών, θα αποτρέπουν με την έγκαιρη παρέμβασή τους παρόμοιες κρίσεις αλλά και θα θέσουν ένα «πράσινο χαλινάρι» στην ανεξέλεγκτη αγορά και την οικονομία που βασίζεται σε φούσκες. Ο ριζικός αναπροσανατολισμός και η αναμόρφωση διεθνών οργανισμών όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα, η διαμόρφωση ενός πολιτικού οργάνου σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να αποτελούν εργαλεία εφαρμογής της Νέας Πράσινης Συμφωνίας (Green New Deal), κάτι ανάλογο με αυτό που συμφωνήθηκε μετά την οικονομική κρίση του 1929, μόνο που σήμερα η οικονομική πολιτική πρέπει να είναι Πράσινη ώστε να αντιμετωπίζει ταυτόχρονα και την ενεργειακή και κλιματική κρίση.

(2) Σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο: Απαιτείται να εκπονηθεί ένα φιλόδοξο σχέδιο μαζικών επενδύσεων που θα αλλάξει την πορεία της οικονομίας στην Ευρώπη και την Ελλάδα στην κατεύθυνση της αειφορίας, με επενδύσεις δηλαδή που θα συμβάλουν στην επίτευξη κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων. Οι Οικολόγοι Πράσινοι επισημαίνουν ότι η διάθεση τεράστιων ποσών σε προγράμματα που δε λαμβάνουν υπόψη την οικολογική κρίση θα αποτύχουν και στο επίπεδο της οικονομίας. Είναι σήμερα αναγκαία μια ενεργειακή και οικονομική επανάσταση που, σε συνδυασμό με μια πράσινη φορολογική μεταρρύθμιση, θα ανοίξει τα πανιά σε δράσεις στην Πράσινη Οικονομία (ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενεργειακή αυτονομία κτιρίων, βιοκλιματικός σχεδιασμός, μέσα μαζικής μεταφοράς, προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας), όπου οι επενδύσεις θα αποδώσουν μέγιστο κοινωνικό πλούτο, θέσεις εργασίας καθώς και αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας. Ζητάμε μια νέα συνθήκη για τη δημιουργία μιας «Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας» του 21ου αιώνα, που θα αντικαταστήσει την «Κοινότητα του Άνθρακα –Χάλυβα» που ήταν η Ευρωπαϊκή Κοινότητα του 20ου αιώνα.

(3) Σε εθνικό επίπεδο: Ως εξειδίκευση των πιο πάνω επιλογών στην Ελλάδα, προτείνουμε μια σειρά αλλαγών σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, που θα συμβάλλουν στην διαμόρφωση μιας πραγματικής οικονομίας της βιωσιμότητας, με:

• την υιοθέτηση άμεσα δεικτών βιωσιμότητας, που θα περιγράφουν την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα της χώρας, σε αντικατάσταση χρήσης δεικτών που είναι παραπλανητική (όπως είναι το ΑΕΠ) και την αντίστοιχη προσαρμογή πολιτικής,
• τον περιορισμό της φορολογίας στην εργασία και επιβάρυνση των δραστηριοτήτων που έχουν περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις,
• την αύξηση των χρηματοδοτήσεων σε εταιρείες και μη κυβερνητικές οργανώσεις που προσλαμβάνουν νέους ή άλλους ανέργους και συμβάλλουν στην επίτευξη κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων χωρίς να ανακυκλώνουν την ανεργία ή να δημιουργούν εργαζομένους με μειωμένα δικαιώματα,
• την επεξεργασία μέσα από δημόσιο διάλογο ενός σχεδίου (Νέα Πράσινη Συμφωνία) μετάβασης της οικονομίας στην οικολογική και κοινωνική βιωσιμότητα (πράσινες επενδύσεις), που θα χρηματοδοτηθεί από δημόσιους και ιδιωτικούς πόρους αλλά θα υποστηριχθεί με φορολογικά και άλλα κίνητρα. Πχ. Πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης των κτιριακών υποδομών της χώρας με χρηματοδότηση μέσω επιδόματος μόνωσης για τις οικογένειες με μικρό εισόδημα, και την μακροχρόνια δανειοδότηση των μεσαίων εισοδημάτων.

Η οικονομική κρίση που ζούμε αυτές τις μέρες επιβεβαιώνει τη σημασία της συνεργασίας μεταξύ κρατών. Είναι εξ ίσου αναγκαία, όμως, η επανεξέταση των θεσμών και των κανόνων λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος που διαμορφώθηκε από το Bretton-Woods μέχρι σήμερα. Άλλες ήταν οι προκλήσεις του 1943, άλλες πάλι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα.

Και η απάντηση σ’ αυτές δεν μπορεί παρά να είναι πράσινη.